Việc tha bổng Kyle Rittenhouse đã làm tăng thêm sự chia rẽ của một nước Mỹ vốn đã phân cực sâu sắc. Kể từ một ngày trong Tháng Tám, 2020, khi đoạn video quay cảnh một thiếu niên nổ súng trên đường phố thành phố Kenosha được lưu hành, Rittenhouse lập tức trở thành nguyên cớ làm trầm trọng hơn sự phân chia chính trị Mỹ.
Tả-hữu nước Mỹ trong vụ Kyle Rittenhouse
Cuộc đối đầu tả-hữu không thể hòa giải chưa hạ nhiệt nay lại được bồi thêm cú sốc về việc Kyle Rittenhouse được bồi thẩm đoàn tuyên bố trắng án vào thứ Sáu, 19 Tháng Mười Một về tất cả các tội danh.
Đối với nhiều người cánh hữu gồm các nhóm đấu tranh vì quyền sử dụng súng, những người trung thành với cựu Tổng thống Donald Trump và những người theo chủ nghĩa ưu việt của người da trắng, Kyle Rittenhouse được xem như “người hùng”, “người bảo vệ công lý”, dám đứng lên chống lại đám đông hung hãn! Nhưng những người Mỹ phe tả gồm các nhà hoạt động đòi công bằng chủng tộc, những người ủng hộ kiểm soát súng và những người đòi cải cách cảnh sát lại nhìn thấy phía hoàn toàn khác của bức tranh: một thanh niên tôn sùng bạo lực dùng khẩu AR-15 để biến một tình huống vốn đã căng thẳng thành bi kịch chết người.
Trong vài giây sau phán quyết, các diễn đàn cực hữu “bốc cháy” với các thông điệp và “meme” ăn mừng, suy tôn Rittenhouse lên mây! Trên kênh Telegram của tổ chức cực hữu Proud Boys, những người ủng hộ đã chế nhạo cách “cánh tả” khó chịu thế nào khi tòa trả lại khẩu súng được sử dụng trong vụ xả súng (như thông lệ nếu tuyên bố trắng án). “KHÔNG CÓ TỘI!” – Dân biểu Matt Gaetz đảng Cộng hòa bang Florida tweet. Đầu tuần này, ông ta đề nghị hãy nhận Rittenhouse vào làm thực tập sinh tại Quốc hội nếu cậu ta trắng án. “Có lẽ Kyle và gia đình cậu đã được sống trong hòa bình” – Dân biểu Marjorie Taylor Greene đảng Cộng hòa bang Georgia bổ sung. Bà chính là người kêu gọi quyên góp để “bảo vệ công lý” cho Rittenhouse.
Trong khi đó, những người ủng hộ công lý chủng tộc (racial justice) có phản ứng hoàn toàn khác. Họ lo sợ những người như Rittenhouse sẽ bị kích động, khiến cuộc sống họ và các nhà hoạt động ủng hộ phong trào bị đe dọa nhiều hơn. Mục sư Al Sharpton và tổ chức Mạng lưới Hành động Quốc gia (National Action Network) của ông xem quyết định của tòa là “Một tín hiệu rõ ràng khuyến khích bạo lực và là tiền đề cho thấy những người hung hãn có thể tiếp tục dùng bạo lực để khẳng định quyền lực, và quan trọng hơn là chúng được quyền đứng trên hệ thống tư pháp để làm như thế!”. Nhóm quan sát phe ủng hộ súng “March cho Our Lives” nói thẳng: “Rittenhouse là hiện thân mối nguy hiểm của sự pha trộn độc hại nền văn hóa cực đoan da trắng, coi trọng tài sản hơn tính mạng con người, và sự phổ biến của các loại súng hỏa lực mạnh ít bị luật pháp hạn chế hơn cả bằng lái xe!”.
Giữa các câu chuyện về cuộc đối đầu không khoan nhượng, cũng có những lời kêu gọi “bình tĩnh” và tôn trọng quyết định bồi thẩm đoàn. “Tôi hy vọng mọi người chấp nhận phán quyết, giữ hòa hoãn để giúp cộng đồng Kenosha (nơi xảy ra vụ việc) hàn gắn và xây dựng lại” – Thượng nghị sĩ Ron Johnson đảng Cộng hòa bang Wisconsin viết trên Twitter. “Hãy để hệ thống bồi thẩm đoàn làm công việc của họ và chúng ta nên tuân theo phán quyết” – Tổng thống Biden tuyên bố. Phó Tổng thống Harris bổ sung: “Phán quyết tự nó đã nói lên vấn đề”.
Ai “phong thánh” cho Kyle Rittenhouse?
Cả ba người mà Rittenhouse bắn – hai người tử thương – đều là người da trắng. Nạn nhân đầu tiên, Joseph Rosenbaum, không tham gia các cuộc biểu tình trước đó nhưng hôn thê của anh không hiểu tại sao anh lại có mặt ở đó khi súng nổ! Trong khi một số người mang theo súng trường bán tự động đến Kenosha (trong tình hình bạo loạn đang lan rộng do vụ Blake) là thành viên của các nhóm dân quân hoặc cực hữu, Rittenhouse lại không. Khi bóp cò khẩu AR-15 vào đêm 25 Tháng Tám 2020, Rittenhouse, 17 tuổi lúc đó “không là ai cả” trong thế giới chiến binh cánh hữu.
Theo các nhà nghiên cứu về bạo lực chính trị, cậu ta cũng không có mối liên hệ nào với các tổ chức cực đoan ngoài mối quan hệ với súng, các chiến dịch ủng hộ cảnh sát và phản đối phong trào Black Lives Matter. Tuy nhiên, ngay lập tức, sau vụ thảm sát, Rittenhouse thành “người nổi tiếng” của phe cánh hữu và việc cậu ta được tha bổng đã ngay lập tức biến cậu ta thành “thánh”. “Ở Rittenhouse, phe cánh hữu tìm thấy một đại diện hoàn hảo cho các mục tiêu của họ – một nhà nghiên cứu nói – Vụ án có thể dùng để kích động phe cánh hữu nói chung, bao gồm cựu Tổng thống Donald Trump, những người trung thành với chủ thuyết MAGA, những người bảo thủ trong Quốc hội, những người theo chủ nghĩa dân tộc da trắng và các nhóm dân quân tự phong”.
Các thành viên của Proud Boys, chụp ảnh với Rittenhouse khi cậu ta được tại ngoại, có được “tấm bình phong” để hành động. Hình ảnh Kyle Rittenhouse bây giờ trở thành một món hàng. Trước đó, các nhóm cánh hữu từng gây quỹ $2 triệu giúp Rittenhouse tại ngoại. Cuộc vận động gây quĩ biện hộ “Kyle Rittenhouse Defense Fund” do gia đình điều hành đã bán các vật lưu niệm để quyên góp chi phí pháp lý.
Những người ủng hộ in mặt Rittenhouse lên áo pull và phun sơn lên tường, thậm chí gọi cậu là “Thánh Kyle” (Saint Kyle)! Đối với phần lớn thế giới MAGA, Rittenhouse là hiện thân của “lý tưởng” luật pháp và trật tự trong Đảng Cộng hòa, “một người yêu nước đứng lên chống lại cánh tả mất kiểm soát”. Phong trào dân quân chống chính phủ Biden ủng hộ mạnh mẽ cuộc chiến này và xem vụ án như một minh chứng nữa cho thấy Tu chính án thứ hai là đúng đắn.
Ngay từ đầu, vụ án đã cho thấy những vết nứt sâu sắc trong hệ thống tư pháp của chúng ta, từ sự thiên vị rõ ràng và thường xuyên đến sự thờ ơ của các cảnh sát chứng kiến tội ác của Rittenhouse mà không làm gì cả. Nếu Rittenhouse là da đen, kết quả sẽ hoàn toàn khác!” – một nhà nghiên cứu chủng tộc nói. Ngay sau bản án, Justin Blake – chú của Jacob Blake – cho biết Rittenhouse là người da trắng thứ hai thoát tội cho một vụ xả súng ở Kenosha. Người đầu là Rusten Sheskeyl, kẻ đã bắn Blake, làm dấy lên những cuộc biểu tình và bất ổn giúp đưa Rittenhouse đến thị trấn.
Kể từ khi George Floyd bị giết vào Tháng Năm, 2020, đã có khoảng 886 “vụ cảnh giác” về việc các nhà hoạt động cánh hữu đe dọa hoặc hành hung những người đòi công lý chủng tộc (theo thống kê của Alexander Reid Ross, giáo sư Đại học Bang Portland chuyên theo dõi động thái của cánh hữu). “Mặc dù con số đã giảm trong năm nay, nhưng vụ Rittenhouse cho thấy loại hành vi đáng ngại này vẫn phổ biến ở Mỹ và có thể bùng nổ với lực lớn hơn” – Ross nói.
Nhà nghiên cứu các phong trào cực hữu Becca Lewis, đang lấy bằng tiến sĩ tại Đại học Stanford, nhận định: “Rittenhouse đã trở thành biểu tượng của quyền tối cao của người da trắng, những kẻ không phải chịu trách nhiệm về hành động giết người của mình ở nước Mỹ. Bạn thấy cậu ta xác lập mối quan hệ với nhiều sĩ quan cảnh sát đã bắn những người đàn ông da đen không vũ trang, cũng như với Trump và với tất cả các nhóm cựu đoan khác. Ở cả hai phía, Rittenhouse trở thành một biểu tượng lớn hơn nhiều so với chính cậu ta!”.
