Kể từ Tháng Ba, 2020, Anthony Fauci trở thành cái tên quen thuộc trên các bản tin. Dù có vô số câu chuyện tốt xấu đồn thổi về ông, nhiều người Mỹ vẫn chưa thực sự hiểu rõ ông cũng như những bài học mà ông đã tích lũy được trong vai trò là bác sĩ hàng đầu của đất nước: Những gì ông hiểu về đại dịch, những điều tốt và xấu của dịch vụ công. Bây giờ đã đến lúc ông bình tâm ngồi phân tích lại kho dữ liệu đồ sộ thu thập được trong nhiều thập niên. Quan trọng nhất, Anthony Fauci hiểu rõ hơn ai hết là luôn có một căn bệnh khác đang chờ đợi. Đến một lúc nào đó, chúng ta sẽ phải tự giải quyết mà không còn sự tham gia của ông nữa.
Khiêm cung và giản dị
“Bạn phải biết cách khơi dậy nó – Fauci nói – Bí mật để đạt được năng suất làm việc bền bỉ là… không bao giờ ngừng làm việc, ngay cả khi đã 9 giờ tối và bạn rất muốn uống một cốc bia và đi ngủ”. Fauci làm việc từ 12 đến 16 giờ một ngày, bảy ngày một tuần. Lịch trình và thế giới quan “không giống ai” đã cho phép người đàn ông 81 tuổi, Giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia (NIAID) và cố vấn y tế chính cho Tổng thống Hoa Kỳ – đứng đầu tàu giải quyết hết đại dịch này đến đại dịch khác, từ AIDS đến Covid-19.
Fauci đã sống trong ngôi nhà tiện nghi nhưng khiêm tốn tại Washington DC từ năm 1977. Nội thất của nó đã chống lại những “thuyết âm mưu” cho rằng ông đã kiếm được rất nhiều tiền từ coronavirus. Có những chiếc ghế không khớp in hình một con kênh của Ý; một chiếc ghế dài màu đỏ cũ có đặt chiếc gối vẽ khuôn mặt cười của Fauci. Cửa tủ lạnh trang trí những câu cách ngôn vui vẻ của ban nhạc Beatles gắn bằng nam châm. Một tấm bảng trắng trong nhà bếp ghi dòng viết tay “NGÀY MAI SẼ TỐT HƠN – TÔI HỨA!”.
Fauci kiếm được $480,654 một năm tại NIAID, khiến ông trở thành “nhân viên chính phủ được trả lương cao nhất”, như Thượng nghị sĩ Cộng hoà Roger Marshall tiết lộ vào tháng Giêng trong một phiên điều trần của Thượng viện (mức lương được xếp bởi cơ quan tuyển dụng Fauci và tăng định kỳ theo qui định liên bang). Lý do không ai kiếm được nhiều tiền hơn Fauci là vì những người ở trình độ như ông thường bỏ làm việc cho chính phủ để kiếm nhiều tiền hơn tại các công ty tư nhân.
Ellen Sigal, bạn của Fauci, người điều hành tổ chức phi lợi nhuận Friends of Cancer Research, nói: “Nếu Tony làm việc bên ngoài chính phủ, thu nhập của ông ấy không phải hàng chục triệu, mà hàng tỷ đôla. Chúng ta cần ông ấy hơn ông ấy cần chúng ta. Tôi không nghĩ Tony bị thúc đẩy bởi tiền bạc và sự hám lợi”. Fauci giải thích lý do tại sao ông không rời NIAID để có mức lương cao hơn trong khu vực tư nhân, hoặc đơn giản là chỉ nghỉ làm vào những cuối tuần để nạp năng lượng.
“Nếu tôi vẫn là một bác sĩ bình thường, mọi thứ sẽ khác. Tôi tự hào vì từng là một bác sĩ lâm sàng tuyệt vời – Fauci hãnh diện nói về những ngày đầu thực tập và nội trú của mình – Trách nhiệm của tôi với bệnh nhân là phải chăm sóc họ suốt đêm. Khi bạn đi nghỉ, bạn cũng phải biết chắc có ai khác chăm sóc họ thay bạn”. Tuy nhiên, khi nhận chức giám đốc tại NIAID vào năm 1984, Fauci nhận thấy trách nhiệm của mình là vô hạn.
“Tôi đang cố gắng phát triển các loại thuốc mới, cố gắng tạo ra các vaccine. Ngay cả khi đi dạo với vợ (nhà đạo đức sinh học Christine Grady), tôi vẫn không quên hoàn toàn nhiệm vụ của mình. Khi một điều gì đó biến thành trách nhiệm, tôi sẽ rất khó rút khỏi nó, dù có cảm giác mình không còn tự do”.
Ám ảnh chiến tranh
Từ khi còn nhỏ, Fauci đã bị ám ảnh bởi Thế chiến thứ hai. Những người lính từ mặt trận bắt đầu trở về tại khu dân cư Bensonhurst, Brooklyn, New York, nơi gia đình Fauci sống lúc ông vừa bước vào trường trung học, đến rạp và xem những bộ phim chiến tranh như The Story of G.I. Joe. “Rõ ràng là bạn phải chọn đúng bên để có được chiến thắng – Fauci nói và giải thích lý do tại sao Đại chiến Thế giới là một kết thúc có hậu – Thế giới đã tốt đẹp trở lại”. Ông cho biết vẫn giữ được cảm giác thoải mái thời còn bé khi xem những bộ phim về những người lính Đồng minh đánh bại phe Trục.
Mẹ của Fauci làm việc tại một tiệm giặt khô và cha ông làm chủ một hiệu thuốc tây, mà theo Fauci, cha ông được tặng danh hiệu kính trọng “Doc”. Nhờ vậy, Fauci được làm quen với thuốc men và quyết định trở thành bác sĩ từ lúc còn ngồi ghế trung học. Tại trường Cornell University Medical College, Fauci tập trung vào nội khoa, cụ thể là hệ miễn dịch và các bệnh truyền nhiễm.
“Tôi thích bản chất rõ ràng của vi khuẩn và virus – Fauci nói về sự chọn lựa của mình – Nếu bạn xác định rõ nó là gì, bạn có thể điều trị và đánh bại nó. Virus có thể giết chết người, nhưng nếu bạn thực sự giải quyết được chúng, sẽ không có cái chết. Rất minh bạch và rõ ràng! Nghiên cứu bệnh truyền nhiễm rất quyết liệt và rất nguy hiểm. Tôi xem mầm bệnh, một loại virus, như kẻ thù thực sự” – Fauci nói.
Sau khi đến Viện Y tế Quốc gia (National Institutes of Health) vào năm 1968, cơ quan chủ quản của NIAID, thành công đầu tiên của Fauci là khám phá ra cách tái xác định liều lượng thuốc điều trị ung thư để biến tỷ lệ tử vong 98% do bệnh viêm mạch máu tự miễn dịch (autoimmune inflammatory disease vasculitis) thành tỷ lệ thuyên giảm 93%, một sự đảo ngược gần như hoàn toàn.
Bài học từ HIV/AIDS
Vài năm tiếp theo, Fauci được may mắn trải qua loạt tình huống hiếm gặp trong y học. Khoảnh khắc eureka này nối tiếp khoảnh khắc eureka khác. “Nếu bạn quá hy vọng vào điều gì đó sẽ là sai lầm. Bởi vì bạn sẽ rất thất vọng khi nó không đến và bạn sẽ bỏ cuộc” – ông nói. Fauci nhanh chóng trở thành “ngôi sao đang lên” trong lĩnh vực nghiên cứu phát triển các phương pháp điều trị những căn bệnh ít người biết đến. “Nếu tôi tiếp tục chuyên về miễn dịch học, thay vì chuyển sang bệnh truyền nhiễm, công việc của tôi sẽ không có tác động toàn cầu nhiều như hiện nay” – ông nói.
Đột phá sau đó là bệnh AIDS. Ba năm trước khi trở thành giám đốc NIAID, Fauci đọc một bài báo trên một tạp chí y khoa về một số ca bệnh lạ mà sau này chúng ta hiểu đó là HIV. Ban cố vấn của ông không khuyến khích ông xem đây là căn bệnh chiếm ưu thế ở dân số đồng tính nam. Fauci nói: “Là bác sĩ về bệnh truyền nhiễm và là nhà miễn dịch học, tôi nhận thức được rằng căn bệnh này sẽ không biến mất. Nó đang giết chết những người đồng tính trẻ và gần như chắc chắn lây truyền qua đường tình dục, tức sẽ lây lan nhanh trên toàn cầu. Nếu có một căn bệnh nào đó được tạo ra để tôi nghiên cứu thì đó chính là căn bệnh mới này”. Kể từ đó đã có 79 triệu ca nhiễm HIV trên toàn thế giới.
Có nhiều bài học đúc kết được trong cuộc khủng hoảng AIDS trở thành vô giá cho công việc của Fauci sau này. Năm 1989, ông bắt đầu gặp gỡ các nhà hoạt động tại nhà của Phó Chủ tịch NIAID James Hill (Hill không được công chúng biết đến, là người đồng tính nam và dương tính với HIV, mất năm 1997). Thời điểm đó, không có loại thuốc điều trị HIV hiệu quả nào và những người nhiễm virus chết dần, trong lúc chờ đợi mỏi mòn Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) hoàn thành các thử nghiệm lâm sàng để có thể phê duyệt loại thuốc cứu sống họ.
Fauci tìm cách gặp gỡ những bệnh nhân AIDS khác bên ngoài môi trường lâm sàng, kể cả tại nhà riêng của họ. Ông nhớ rất rõ một người đàn ông mù nằm trên giường nói với ông: “Hãy dùng AZT (một loại thuốc kháng virus), dù bị mù còn hơn là uống Ganciclovir (một loại thuốc kháng virus được sử dụng cho bệnh nhiễm trùng mắt) để chết. Ngài đang trao cho tôi sự lựa chọn giữa mù hoặc chết. Đó không phải là điên rồ sao?”. Fauci nhớ lại: “Cuối cùng tôi nhận ra các nhà hoạt động bảo vệ bệnh nhân đã hoàn toàn đúng và những gì chúng tôi đang làm là quá cứng nhắc”. Nhờ sự can thiệp của ông, các hướng dẫn của FDA đã được thay đổi để cho phép một số bệnh nhân có thể tiếp cận với nhiều loại thuốc thử nghiệm mà mỗi loại thuốc chống lại các khía cạnh khác nhau của AIDS và nhiễm trùng thứ phát mà không cần đăng ký thử nghiệm cho tất cả.
“Tôi sẽ làm lại lần nữa những gì mình đang làm”
Trong thời gian nghiên cứu và chống trả bệnh AIDS, Fauci gặp Grady, lúc đó là y tá tại NIH. Họ kết hôn và có ba cô con gái. Với sự giúp đỡ của một bảo mẫu, bà Grady làm việc bán thời gian và lấy bằng tiến sĩ tại Đại học Georgetown. Grady trở nên nổi tiếng trong lĩnh vực của mình và lãnh đạo Khoa Đạo đức Sinh học tại NIH. Con gái lớn của họ, Jenny, là nhà tâm lý học lâm sàng tại Cambridge Medical Group, làm việc với các bé gái vị thành niên mà tinh thần bị suy sụp do lạm dụng thuốc kích thích. Người con út Alison làm việc tại Twitter trước khi đầu quân cho EMT. Cô con gái giữa Megan dạy toán và khoa học lớp ba tại một trường bán công ở New Orleans và mới kết hôn với sự tham dự từ xa của cha qua FaceTime, vì lúc đó Anthony Fauci đang bị nhiễm Covid.
Được hỏi nếu được chọn lại công việc ông sẽ nghĩ gì, Fauci nói: “Tôi sẽ làm lại lần nữa những gì mình đang làm vì chúng thực sự quan trọng. Lớn lên trong những năm đầu đầy thử thách của HIV, chúng ta chưa biết hết virus là gì rồi chúng ta phải hứng chịu đại dịch cúm, bệnh than và Ebola. Liên tục hết thử thách này đến thử thách khác và mất rất nhiều thời gian để tìm ra cách đối phó”.
Đến năm 2020, Fauci đã làm việc dưới sáu đời tổng thống với tư cách giám đốc NIAID và có mối quan hệ tích cực với các tổng thống Dân chủ lẫn Cộng hòa. Ông xem George W. Bush là bạn thân. Fauci nói: “Rõ ràng có những tranh cãi liên quan quyết định đưa quân vào Iraq, nhưng đạo đức của ông ấy về sự công bằng sức khỏe là rất mạnh mẽ. Bush đã làm nhiều việc để chống lại AIDS so với bất kỳ tổng thống nào mà tôi biết, đặc biệt là Kế hoạch Khẩn cấp Cứu trợ AIDS của Tổng thống Hoa Kỳ (U.S. President’s Emergency Plan for AIDS Relief-PEPFAR) với việc phân phối thuốc điều trị HIV khắp châu Phi. Bush nói với tôi: Chúng ta có trách nhiệm đạo đức của một quốc gia giàu có là không để mọi người đau khổ và chết chỉ vì nơi họ sống và hoàn cảnh họ sinh ra”.
Anthony Fauci bây giờ bắt đầu suy nghĩ về cái chết của chính mình, về cách ông muốn sử dụng thời gian còn lại. Mẹ ông mất khi ông 25 tuổi, bởi ung thư gan; Cha ông sống đến 97. Ông cho biết, sau khi nghỉ hưu, ông muốn đi dạy và đi thuyết trình, ra một quyển sách về đại dịch covid; và một cuốn sách khác, thú vị hơn, về thời trẻ ở Brooklyn, với hy vọng khuyến khích những người trẻ tuổi làm việc cho chính phủ. Fauci tự hào nói về “Hiệu ứng Fauci”: Sự gia tăng các đơn đăng ký vào trường y dựa trên tác động của ông đối với sức khỏe cộng đồng…
_______
Nguồn: The Washington Post
