Đọc tiểu sử Bob Dole chẳng khác gì đọc một phần lịch sử nước Mỹ. Cho đến khi chạm đến điểm cuối của cuộc đời vào hôm nay, 5 Tháng Mười Hai 2021, ở tuổi 98, Bob Dole đã kinh qua tất cả thăng trầm biến động của nước Mỹ. Từng tưởng chừng bỏ mạng nơi chiến trường thời Thế chiến thứ hai, Bob Dole trở thành một trong những chính trị gia sừng sỏ, “mài mòn” ghế Thượng viện Hoa Kỳ suốt một phần tư thế kỷ; từng tham gia đường đua Phó Tổng thống rồi Tổng thống.
Trong chiến dịch tranh cử tổng thống của Bob Dole, bạn của ông, Thượng nghị sĩ John McCain, nói: “Đây là cuộc thập tự chinh cuối cùng của một chiến binh vĩ đại”… Một trong những hình ảnh cuối cùng của ông đọng lại trong lòng người Mỹ là cảnh ông được một phụ tá giúp đứng dậy khỏi chiếc xe lăn để chào chiếc quan tài phủ cờ trong lễ tang Tổng thống George W. H. Bush. Bây giờ, nước Mỹ cũng nghiêng mình tạm biệt ông…
Robert Joseph Dole sinh ngày 22 Tháng Bảy 1923, là con thứ hai trong bốn người con của Doran và Bina (Talbott) Dole. Mẹ là thợ may; cha làm việc trong một tiệm kem. Bob Dole luôn tự hào về xuất thân nghèo khổ của gia đình. Bob Dole gia nhập Lực lượng Dự bị trong thời gian đại học và được gọi nhập ngũ năm 1943. Ngày 14 Tháng Tư 1945, tại vùng núi bên ngoài thị trấn nhỏ Castel D’Aiano của nước Ý, cách Florence khoảng 65 dặm về phía Bắc, quân Đức nã tới tấp vào trung đội của Bob Dole. Khi thấy một đồng đội trúng đạn ngã gục, Dole lao đến kéo người đồng đội đến nơi an toàn. Tuy nhiên, cũng lúc ấy, một mảnh kim loại bay xẹt trúng ông, làm gãy vai, cánh tay phải và đốt sống cổ. Đồng đội kéo lê Bob Dole vào một cái hố. Ông nằm trong vũng máu suốt chín tiếng đồng hồ cho đến khi được mang đi. Lúc đó Bob Dole 21 tuổi.
Ông viết trong hồi ký One Soldier’s Story: “Đạn cối và súng máy nổ loạn xạ, tôi chẳng biết là gì nữa và cũng bao giờ biết chính xác thứ gì đã xé toạc cơ thể tôi. Tôi giật bắn, mình bị nhấc khỏi mặt đất một chút, xoắn trong không khí, rồi khi ngã xuống thì mặt đập úp xuống đất… Sau đó, tôi kinh hoàng nhận ra tôi không còn có cảm giác từ cổ trở xuống!…”. Ông được tiêm một liều morphine. Người ta dùng máu của ông để đánh dấu chữ “M” trên trán nhằm tránh tiêm liều thứ hai có thể dẫn đến tử vong. Với tình trạng nguy kịch của ông, mọi người đều nghĩ ông hoàn toàn không có hy vọng sống sót. Bob Dole được chuyển đến một điểm an toàn rồi được đưa về Bệnh viện Quân y Winter ở Topeka (Kansas). Ông được băng bột từ cằm đến hông. Ông không thể tự ăn hoặc cầm điếu thuốc và bị nhiễm trùng nặng đến mức phải cắt bỏ một quả thận.
Phải mất ba năm Bob Dole mới hồi phục, sau khi trải qua ít nhất bảy ca phẫu thuật. Trở lại quê nhà Russell (Kansas), Bob Dole tự thiết kế một thiết bị để tập vận động. Người dân thị trấn thương mến đã quyên góp từng xu giúp ông có tiền điều trị. Nhớ lại tấm lòng hảo tâm của láng giềng, Bob Dole luôn rơi nước mắt. Trong lần đầu tiên xuất hiện với Tổng thống Ford ở Russell vào năm 1976, với 10,000 người chen chúc trong khu thương mại trung tâm, Bob Dole cảm ơn người dân thị trấn đã nỗ lực giúp nước Mỹ sau chiến tranh. Đang nói, Bob Dole bật khóc và không thể nói thêm lời nào. Không khí lặng như tờ. Cuối cùng, Tổng thống Ford đứng dậy và vỗ tay. Lúc đó khán giả mới bật dậy cùng hòa nhịp.
Sau chiến tranh, Bob Dole gặp nhà trị liệu Phyllis Holden và kết hôn với bà ba tháng sau, vào năm 1948. Ông trở lại trường đại học. Với sự giúp đỡ của vợ, Bob Dole lấy được bằng cử nhân kép (dual bachelor) và bằng luật vào năm 1952 tại Washburn Municipal University (nay là Đại học Washburn) ở Topeka, Kansas. Năm 1950, những người Cộng hòa ở địa phương Russell tiếp cận ông với đề nghị ông tranh cử vào Cơ quan lập pháp bang Kansas. Với hình ảnh là người hùng chiến tranh, việc Bob Dole tranh cử chắc chắn gặp thuận lợi – theo tính toán của phe Cộng hòa. Tuy nhiên, thời điểm đó, Bob Dole chưa chọn đảng phái và chưa muốn làm chính trị. Bố mẹ ông theo Dân chủ. Tuy nhiên, cuối cùng, Bob Dole chọn Cộng hòa, sau khi được thuyết phục rằng hầu hết cử tri Kansas đều thích Cộng hòa. Sau thời gian làm việc trong Cơ quan Lập pháp Tiểu bang, năm 1960, Bob Dole giành được một ghế Hạ viện trong Quốc hội và ghế thượng nghị sĩ năm 1968.
Sau khi ứng cử phó tổng thống không thành vào năm 1976, Bob Dole thất bại trong lần đầu tiên tranh cử tổng thống năm 1980. Ông lại thất bại vào năm 1988. Năm 1996, khi tranh cử với Bill Clinton (Bill tái tranh cử), Bob Dole được 40.7% phiếu phổ thông và 159 phiếu đại cử tri; so với 49.2% phiếu phổ thông và 379 phiếu đại cử tri của Clinton (ba ngày trước lễ nhậm chức nhiệm kỳ hai năm 1997, Bill Clinton đã trao Bob Dole Huân chương Tự do Tổng thống).
Những năm cuối đời, Bob Dole thường xuyên chỉ trích đảng Cộng hòa, cho rằng Cộng hòa trở nên quá bảo thủ. Tuy nhiên, ông vẫn trung thành với Cộng hòa. Năm 2016, ông trở thành cựu ứng viên tổng thống thuộc đảng Cộng hòa duy nhất ủng hộ chiến dịch tranh cử của Donald Trump. Trong một cuộc phỏng vấn vào Tháng Bảy 2021 với USA Today, Bob Dole nói rằng ông lấy làm tiếc về sự thất bại của Donald Trump – một đại diện Cộng hòa – nhưng ông cũng cắt mối quan hệ với Trump vì những cáo buộc gian lận bầu cử của Trump là không thể chấp nhận.
