Tính bình quân trên cả nước, giá xăng của Mỹ sẽ giảm xuống chỉ còn $3 một gallon vào mùa Christmas, khi nhu cầu trên toàn thế giới đang có xu hướng giảm; và gần như giá đã trở lại như trước khi Nga xâm lược Ukraine.
Giá xăng giảm có nghĩa giá các hàng hóa khác cũng giảm?
Đổ xăng bây giờ rẻ như Tháng Hai, trước khi Nga xâm lược Ukraine gây ra cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu. Ngày 30 Tháng Mười Một, Hiệp hội xe hơi Hoa Kỳ (American Automobile Association – AAA) thông báo giá trung bình trên toàn quốc của một gallon xăng là $3.5 và công ty theo dõi giá xăng GasBuddy dự đoán giá có thể giảm xuống dưới $3 vào mùa Giáng sinh.
Emma Rasiel, giáo sư kinh tế tại Đại học Duke, nhận xét: “Mọi người đang nhận ra rằng chỉ cần bỏ ra khỏang $50 là đã đổ đầy bình xăng thay vì $80 như trước. Giá xăng là chỉ dẫn quan trọng nhất mà người tiêu dùng quan tâm trong lạm phát và là thứ duy nhất họ có thể theo dõi thường xuyên đà tăng giảm vì mỗi tuần họ đều phải đổ xăng cho chiếc xe của mình”. Tuy nhiên, giáo sư Rasiel cũng cảnh báo “giá xăng rẻ hơn cũng có thể khiến người tiêu dùng tưởng lầm giá các hàng hóa và dịch vụ khác cũng giảm trong khi chúng ít biến động hơn nhiều và chưa có dấu hiệu nào cho thấy sẽ giảm theo giá xăng”.
Ngay cả khi giá xăng giảm có thể kích thích việc mua sắm cuối năm, điều này cũng không hề giảm bớt áp lực về tài chính mà người tiêu dùng và các doanh nghiệp đang phải đối mặt trên toàn thế giới. Giá xăng đi xuống do nhu cầu dầu và khí đốt giảm trong tình hình các quốc gia chuẩn bị cho đợt suy thóai kinh tế lớn. Giá xăng giảm còn do đợt bùng phát coronavirus ở Trung Quốc (TQ) đe dọa gián đoạn tài chính quy mô toàn cầu; và hiện tượng người lái xe tiết kiệm nhiên liệu hơn vì phải dành tiền để trang trải các khỏan thanh toán thế chấp tăng vọt và những thua lỗ trên thị trường chứng khoán.
Những lo ngại trước đây là các biện pháp trừng phạt đối với dầu mỏ của Nga sẽ tạo ra sự thiếu hụt nguồn cung sẽ khiến giá tăng vọt vào cuối năm nay đã không trở thành hiện thực mà phải nhường chỗ cho nỗi lo kinh tế ốm yếu và thị trường tài chính hỗn loạn (ít nhất là vào thời điểm này) khiến giá xăng giảm thay vì tăng. Ben Cahill, nhà phân tích an ninh năng lượng tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (Center for Strategic and International Studies) nhận định:
“Chúng ta đang đối mặt với suy thoái nghiêm trọng ở châu Âu và đe doạ suy thóai kinh tế ở Mỹ khi mọi người phải vật lộn với lãi suất cao. Họ lo lắng tài sản cá nhân và tiền tiết kiệm bị sứt mẻ! Cộng tất cả lại đã dẫn đến nhu cầu dầu mỏ yếu. Giá xăng giảm là phản ánh trung thực của thực tế này”.
Những nguyên nhân kéo giá xuống chỉ có tính tạm thời
Kéo giá xăng xuống thấp tại thời điểm này còn có nguyên nhân là một số nhà máy lọc dầu quan trọng tại Mỹ đã quay trở lại sản xuất xăng sau nhiều tháng ngừng hoạt động để bảo trì, sửa chữa. Nhưng một nguyên nhân lớn không kém là tình trạng hỗn loạn Covid-19 đang diễn ra ở TQ. Khi các nhà lãnh đạo của quốc gia đông dân nhất thế giới này cảnh báo các đợt phong tỏa mới sẽ đến do số ca nhiễm tăng đột ngột, người dân phản ứng tiêu cực bằng các cuộc biểu tình và chiến dịch trấn áp không khoan nhượng tiếp theo sau đó đã dẫn đến cảnh báo sự sụp đổ kinh tế của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới này là “khó tránh khỏi”.
Hệ quả là sức cầu dầu hỏa của TQ giảm, giá dầu thế giới giảm theo là lẽ đương nhiên. Theo công ty nghiên cứu Capital Economics, năm 2022, một mình TQ chiếm đến 16% nhu cầu dầu hỏa toàn cầu. Công ty dự đoán nước này sẽ giảm mua một triệu thùng dầu mỗi ngày vào Tháng Mười Hai nếu tình trạng lây nhiễm coronavirus tiếp tục lan rộng. Tác động của sự sụt giảm nhu cầu tại TQ đối với thị trường dầu mỏ toàn cầu là rất lớn. Thực tế nó đã kéo giá dầu thô Brent xuống $10 một thùng, khoảng 10%.
Edward Gardner, nhà kinh tế hàng hóa tại Capital Economics, nhận định trong một nghiên cứu: “Với số ca nhiễm Covid-19 tăng ở mức cao kỷ lục ở TQ và nguy cơ phong tỏa trên diện rộng ngày càng tăng, câu hỏi quan trọng là nhu cầu dầu thô của TQ còn giảm bao nhiêu nữa và phần còn lại của thế giới có thể mua thêm bao nhiêu nữa?”.
Trong khi người dân phải trả nhiều tiền cho xăng dầu trong phần lớn năm 2022 là yếu tố chính gây lạm phát nghiêm trọng ở Hoa Kỳ và nhiều quốc gia khác, thì việc giảm chi phí nhiên liệu cũng không giúp ích nhiều cho việc ổn định nền kinh tế như nhiều người dân bình thường tưởng. Theo các nhà phân tích, các nhà sản xuất hàng hóa dùng nhiều nhiên liệu cần được hưởng giá nhiên liệu thấp trong vài tháng trước khi họ có thể điều chỉnh giá thành sản phẩm bán ra thị trường.
Xăng có thể lên giá trở lại
Tại Mỹ, không phải người đi xe hơi nào cũng được giảm giá xăng như nhau mà chỗ nhiều chỗ ít. Người dân California vẫn đang trả trung bình gần $5 cho một gallon xăng thông thường, có lẽ cao nhất nước Mỹ.
Patrick De Haan, trưởng bộ phận phân tích xăng dầu tại GasBuddy, giải thích: “Chúng ta nên chuẩn bị tâm lý là bất kỳ sự kiện địa chính trị hoặc kinh tế nào trên thế giới cũng có thể đẩy giá lên trở lại”. Có những yếu tố lớn khác làm cho triển vọng giá xăng giảm hơn nữa trở nên mờ nhạt. Hoa Kỳ và Châu Âu đã đàm phán về mức giá trần đối với dầu thô xuất khẩu của Nga và quyết định sẽ có hiệu lực vào thứ Hai tới.
Kế hoạch là cho phép dầu Nga tiếp tục chảy vào thị trường toàn cầu nhưng với mức giá bị khống chế lợi nhuận để Kremlin mất khoản tiền duy trì cỗ máy chiến tranh. Mức trần giá như thế chưa bao giờ được áp dụng đối với một quốc gia sản xuất dầu mỏ lớn và nó có nguy cơ gây ra sự bất ổn hơn nữa. Nếu mức trần được đặt quá thấp, như một số quốc gia châu Âu muốn, Moscow có thể trả đũa bằng cách cắt nguồn cung. Hệ quả là một đợt tăng giá mới trên toàn cầu.
Một “quân bài khó đoán” khác là tổ chức OPEC Plus gồm các quốc gia sản xuất dầu, sẽ nhóm họp vào tuần tới để xem xét lượng dầu các nước thành viên được xuất ra thị trường trong những tháng tới. Nhóm có thể quyết định cắt giảm sản lượng để đẩy giá lên. Andrew Gross, phát ngôn viên của Hiệp hội xe hơi Hoa Kỳ (American Automobile Association – AAA), nhận định: “Cuộc họp của OPEC giống như một con chồn hôi xâm nhập vào buổi dã ngoại. Cố gắng đoán họ sắp làm gì là điều không dễ!”.
Chính phủ không thể có cây đũa thần
Một điều rõ ràng là có rất ít nhà lãnh đạo ở Washington DC có thể làm gì để duy trì giá xăng ở mức thấp lâu dài vì giá phụ thuộc vào thị trường toàn cầu. Trước hết là sản lượng. Chính quyền Biden có vẻ đang gây áp lực buộc Ả-rập Saudi, nước thống trị OPEC Plus, không cắt giảm sản lượng của họ.
Nhưng ảnh hưởng của Biden đối với Vương quốc này đã thể hiện ở cuộc họp OPEC Plus gần đây nhất vào Tháng Mười khi tổ chức này thẳng thừng từ chối yêu cầu của Washington về tăng sản lượng (thậm chí còn cắt giảm hai triệu thùng mỗi ngày!). Tuần trước, chính phủ Mỹ đã nới lỏng trừng phạt Venezuela như một phần trong nỗ lực để quốc gia này xuất khẩu xăng dầu trở lại. Nhưng phải mất nhiều tháng xăng dầu của Venezuela mới được vận chuyển ra thị trường thế giới.
Dữ liệu do AAA thu thập cho thấy người dân Mỹ ngày càng giữ thói quen đi lại tiết kiệm, từ khi xăng tăng vọt lên qua $5 một gallon. Chẳng hạn lái xe chậm hơn và chỉ đổ một phần bình xăng. Giá xăng đã giảm, nhưng thói quen vẫn sẽ như thế. Xu hướng này cũng được thể hiện trong cuộc khảo sát triển vọng của người tiêu dùng toàn quốc (vốn thường được cải thiện khi giá xăng giảm).
Chỉ số Tâm lý Người tiêu dùng (Consumer Sentiment Index) của Đại học Michigan cho thấy giá xăng rẻ hơn đã bị làm lu mờ bởi những thách thức tài chính căng thẳng khác mà nhiều người Mỹ đang gặp. Giá xăng giảm nhưng sự lo lắng của người tiêu dùng vẫn tăng trong Tháng Mười Một. Joanne Hsu, người phụ trách cuộc khảo sát kết luận: “Lý do dễ hiểu: giá xăng đã giảm nhưng giá những hàng hóa và dịch vụ khác vẫn còn cao. Cảm giác chung của người dân vào lúc này là vô cùng bất an!” – dẫn lại từ The Washington Post.
