Tổng thống Jair Bolsonaro – được coi là Donald Trump của Brazil -không thừa nhận thất bại, không lặp lại những cáo buộc vô căn cứ của ông rằng cuộc bầu cử hôm Chủ Nhật là gian lận; nhưng chính phủ của ông tỏ dấu hiệu cho biết cuộc chuyển giao quyền lực sẽ được xúc tiến cho người đắc cử là cựu Tổng thống Lula da Silva
Hai ngày sau thất bại trong cuộc bầu cử tổng thống Brazil, Tổng thống Jair Bolsonaro đã đồng ý chuyển giao quyền lực, làm nhẹ nỗi lo rằng nhà lãnh đạo cực hữu sẽ tranh chấp kết quả bầu cử sau khi cảnh báo trong nhiều tháng cách duy nhất để đánh bại ông là bầu cử gian lận.
Tường thuật của báo The New York Times cho biết, trong bài phát biểu chỉ dài hai phút hôm thứ Ba 1 tháng Mười Một, ông Bolsonaro cảm ơn những người ủng hộ, khuyến khích người biểu tình ôn hòa, ca ngợi thành tích của ông, chỉ trích phe tả và cho biết ông luôn tuân theo Hiến pháp. Tuy nhiên, bài phát biểu không có lời nào thừa nhận ông ta đã thua phiếu hoặc cuộc bầu cử diễn ra tự do và công bằng.
Sau khi ông Bolsonaro phát biểu, chánh văn phòng của ông đã lên bục và nói chính phủ sẽ bàn giao nhiệm vụ cho chính quyền sắp tới. “Tổng thống Bolsonaro đã ủy quyền cho tôi bắt đầu quá trình chuyển giao khi được yêu cầu và dựa trên luật pháp,” ông Ciro Nogueira, Chánh văn phòng của ông Bolsonaro, nói.
Vấn đề bây giờ là làm thế nào chấm dứt những cuộc biểu tình của những người ủng hộ ông Bolsonaro đang chặn hàng trăm đường cao tốc trên khắp Brazil trong một nỗ lực làm tê liệt đất nước và lật ngược kết quả bầu cử.
Trong bài phát biểu hôm thứ Ba, ông Bolsonaro nói những cuộc biểu tình “là kết quả của sự phẫn nộ và cảm giác bất công trong quá trình bầu cử.” Nhưng ông kêu gọi người ủng hộ ngừng gây ách tắc. “Các cuộc biểu tình ôn hòa luôn được hoan nghênh. Nhưng các phương pháp của chúng tôi không thể là những phương pháp của cánh tả, như xâm phạm tài sản, phá hủy hàng hóa và hạn chế quyền đến và đi của mọi người”, ông Bolsonaro nói.
***
Quyết định của chính quyền Bolsonaro bắt đầu chuyển giao quyền lực cho ứng cử viên cánh tả đã đánh bại ông ta, Tổng thống đắc cử Luiz Inácio Lula da Silva, là tin tức đáng hoan nghênh cho nền dân chủ của Brazil. Ông Bolsonaro – được gọi là một Donald Trump của Brazil – từ lâu đã công kích hệ thống bầu cử của đất nước là đầy rẫy gian lận, mặc dù không có bằng chứng. Trước cuộc bầu cử hôm Chủ Nhật, ông đã nói bóng gió rằng cánh tả đang cố gắng kiểm soát cuộc bỏ phiếu.
Vì vậy, khi ông tổng thống lắm lời này đột nhiên im lặng trong hai ngày, cả nước đã lo lắng tự hỏi liệu ông ta có tranh chấp về thất bại của mình hay không – giống như ông Donald J. Trump đã làm sau khi ông ta thua Tổng thống Biden tháng Mười Một 2020.
Giờ đây, chính phủ Brazil hoàn toàn có thể bắt đầu hướng tới việc chuyển giao nhiệm vụ điều hành đất nước cho ông Lula da Silva, một cựu tổng thống được biết đến với cái tên tắt “Lula”, người sẽ trở lại lãnh đạo Brazil 12 năm sau khi rời nhiệm sở. Ông Lula dự kiến sẽ nhậm chức vào ngày 1 tháng Giêng 2023.
Trong bài phát biểu hôm thứ Ba, ông Bolsonaro hoàn toàn không đề cập đến ông Lula.
Trong hai ngày sau khi ông Bolsonaro thua cuộc, các bộ trưởng của ông và một thẩm phán Tòa án Tối cao đã thúc đẩy ông phải nhượng bộ. Giờ đây, sau khi cho phép chuyển giao chính phủ, ông Bolsonaro sẽ có rất ít khả năng đảo ngược hướng đi của đất nước.
Ông Bolsonaro và phong trào cánh hữu của ông vẫn là một lực lượng chính trị quan trọng của Brazil. Đảng của ông đã giành được nhiều ghế nhất trong Quốc Hội và các đồng minh của ông hiện điều hành ba bang lớn nhất của Brazil. “Giấc mơ của chúng ta đã trở nên sinh động hơn bao giờ hết”, ông Bolsonaro nói hôm thứ Ba.
Ông Lula cũng sẽ phải đối đầu với sự chia rẽ sâu sắc của Brazil. Ông đã được bầu trong cuộc tranh cử tổng thống sít sao nhất trong 34 năm của nền dân chủ hiện đại Brazil. Ông chỉ giành được 50.9% số phiếu bầu, so với 49.1% của ông Bolsonaro. Tuy thua cuộc, ông Bolsonaro cũng đã nhận được 58.2 triệu phiếu.
Nhiều người ủng hộ ông Bolsonaro coi ông Lula là tội phạm: Ông đã ngồi tù 17 tháng vì tội tham nhũng mà sau đó bản án đã bị hủy bỏ. Các cuộc thăm dò cho thấy ba trong số bốn người ủng hộ ông Bolsonaro đã mất niềm tin vào tính liêm chính của các cuộc bầu cử ở Brazil, một phần là do Bolsonaro đã nhiều năm tấn công hệ thống bầu cử quốc gia.
Không có bằng chứng đáng tin cậy nào về gian lận trong các máy bỏ phiếu của Brazil kể từ khi chúng bắt đầu được sử dụng vào năm 1996 và các chuyên gia bảo mật độc lập nói rằng mặc dù máy không hoàn hảo nhưng nhiều lớp bảo mật sẽ ngăn chặn gian lận hoặc sai sót.
Sự cực đoan hóa của một số người cánh hữu của Brazil được minh họa bằng tình hình bất ổn trên khắp đất nước. Theo cảnh sát đường cao tốc liên bang, tính đến tối thứ Ba, những người ủng hộ ông Bolsonaro đã lập 190 chốt chặn đường ở 21 trong số 27 bang của Brazil. Cảnh sát nói họ đã giải tỏa 419 điểm phong tỏa khác kể từ khi cuộc bầu cử kết thúc và đưa ra 438 án phạt liên quan đến các cuộc biểu tình.
Những người biểu tình nói rằng họ đang cố gắng tạo ra sự gián đoạn để quân đội có thể can thiệp, tạo điều kiện cho tổng thống Bolsonaro và các lực lượng vũ trang lật ngược kết quả cuộc bầu cử.
Lo ngại về tình trạng bất ổn sau bầu cử, cảnh sát đường cao tốc liên bang Brazil đã cho phép phong tỏa đường. Các cuộc biểu tình và phong tỏa đường sá làm gián đoạn giao thông vận tải và thương mại trên khắp đất nước, khi các xe tải chở nhiên liệu, thực phẩm và hàng hóa khác bị mắc trong các vụ kẹt xe kéo dài hàng dặm. Đến cuối ngày hôm qua thứ Hai, Thẩm phán Alexandre de Moraes của Tòa án Tối cao, đã ra lệnh cho cảnh sát giải tỏa tất cả các đường quốc lộ.
Tuy vậy, có rất ít dấu hiệu cho thấy người biểu tình sẵn sàng bỏ cuộc. Gần 200 vụ phong tỏa đường sá vẫn còn duy trì hơn ba tiếng đồng hồ sau bài phát biểu của ông Bolsonaro. Trong các nhóm thảo luận trên ứng dụng nhắn tin Telegram, nhiều người ủng hộ ông Bolsonaro đã coi phát biểu của tổng thống như một sự ủng hộ ngầm cho phong trào của họ.
Nhiều người biểu tình nói rằng nếu có đủ thời gian, quân đội sẽ buộc phải can thiệp. Nhưng một phát ngôn viên quân đội cho biết hôm thứ Ba rằng việc phong tỏa là vấn đề của cảnh sát.
Giữa tình trạng hỗn loạn bên trong phủ tổng thống và trên các đường cao tốc trên khắp đất nước rộng lớn, nhóm của ông Lula đã bắt đầu thành lập chính phủ. Họ đã nói chuyện với ông Nogueira, Chánh văn phòng của ông Bolsonaro, về việc bắt đầu một chính phủ chuyển tiếp và ông Lula đã đề cử người bạn đời của mình, một cựu thống đốc trung hữu, để lãnh đạo nỗ lực này.
