Hàng nghìn thường dân Ukraine phải chịu đựng cảnh đánh đập, bạo hành, trong khi Liên Hợp Quốc cho biết hàng trăm người bị mất tích.
Mùa Xuân vừa qua, vào thời điểm quân đội Nga đang thất thế trước một cuộc phản công dữ dội của Ukraine ở miền Bắc Ukraine, việc những người Ukraine trong độ tuổi quân dịch vẫn chưa gia nhập quân đội là điều rất nguy hiểm, nhất là trong vùng quân đội Nga chiếm đóng. Vasiliy – cư dân, thợ sửa xe ở Kharkiv, không lường trước được mối nguy hiểm này. Và anh bị bắt.
Một ngày không mấy đẹp trời, Vasiliy cùng vợ và người hàng xóm đi rảo trong xóm để thư giãn. Bỗng một nhóm lính từ lực lượng chiếm đóng xấn tới bắt Vasiliy, trói tay và đẩy anh ta vào một chiếc xe buýt.
Vasiliy, 37 tuổi, bị bắt do bị nghi ngờ ủng hộ “phần tử phát xít” ở Ukraine, nhưng là người may mắn được thả về, để mọi người có thể biết sáu tuần lễ như trong địa ngục (hell-từ Vasiliy dùng) như thế nào, qua lời kể của anh trên The New York Times.
Gia đình Vasiliy sống ở Tsyrkuny, Đông Bắc Kharkiv, cũng là nơi anh bị an ninh Nga bắt giữ, khi lực lượng này tiến hành cuộc đột kích. Nhóm an ninh trói tay Vasiliy bằng băng keo, tống anh lên xe buýt, mặc cho cô vợ và người hàng xóm kêu la xin tha cho anh. Hai người phụ nữ này được yêu cầu hãy trở về nhà nếu muốn yên thân.
Ngồi trên xe buýt, Vasiliy chứng kiến nhóm lính Nga tiếp tục xông vào một ngôi nhà gần đó và bắn chỉ thiên, bắt thêm bốn người đàn ông khác. Tất cả đều bị tống lên xe buýt Vasiliy đang ngồi. Trong số này có Vadym, 36 tuổi. Sau này, Darya Shepets, em gái của Vadym kể rằng anh mình chỉ mới bước chân ra ngoài mua tã cho con nhỏ của anh ấy, thì bị tóm.
Những người bị bắt được đưa đến tầng hầm của một ngôi nhà trong làng và bị thẩm vấn. Sau đó, họ bị chuyển đến một ngôi làng khác, giam chung với nhóm khoảng 20 người. Sau ba tuần, Vasiliy cùng 10 người khác bị chuyển đến một nơi giam giữ khác, ở biên giới phía Bắc Ukraine.
Vasiliy kể lại, những người bị bắt đều không hiểu vì sao mình bị bắt, giống như anh vậy. Người thì đang đạp xe chở một bao bắp, có thanh niên bị bắt khi đang đạp xe đến thăm bà. Họ bị tách riêng ra để thẩm vấn. Những người thẩm vấn liên tục hỏi họ về các phần tử phát xít, lý do chính mà Nga nêu ra để phát động chiến địch quân sự đặc biệt ở Ukraine từ ngày 24 Tháng Hai.
“Họ nói quân đội Nga đến để giải phóng chúng tôi khỏi chủ nghĩa phát xít, để chúng tôi có cuộc sống tốt hơn,” Vasiliy kể. “Tôi bảo tôi làm việc suốt ngày ở xưởng xe. Chúng tôi ổn, mọi thứ đều rất ổn và chẳng thấy thành viên phát xít nào cả, nhưng người thẩm vấn vẫn tức giận, nói là tôi xạo, vì phần tử phát xít đang ở đây, có hẳn một nhóm phát xít đã được thành lập.”
Vasiliy cho biết những người thẩm vấn tra hỏi anh suốt các thông tin như vị trí của các đơn vị quân đội Ukraine. “Hỏi, nhưng họ không tin bất cứ điều gì bạn trả lời, kể cả sự thật,” Vasiliy nói. “Bạn sẽ không thể chứng minh, mình là người vô tội.”
Sau sáu tuần lễ bị giam cầm và tra hỏi, Vasiliy được thả. “Họ nhận ra tôi vô hại,” Vasiliy nói. Trước khi được thả, Vasiliy bị đưa sang Nga, nơi anh kể rằng các đặc vụ Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) đề nghị anh làm việc cho họ. Vasiliy từ chối. Ba ngày sau, FSB cho anh đi.
Được thả, nhưng không có nghĩa anh được đưa lên xe buýt chở về nhà. Vasiliy phải đi vòng qua các nước vùng Baltic, vào Ba Lan để về Ukraine. Ròng rã suốt ba tháng trời, anh như những người vô gia cư, râu ria xồm xoàm, tóc tai bù xù.
Trong thời gian còn bị giam giữ, Vasiliy nghĩ Vadym được thả trước, nên dặn anh khi về thì qua nói với vợ mình để cô ấy giúp Vadym lo liệu tã bỉm, thức ăn cho đứa con nhỏ của Vadym. Nhưng khi trở về nhà hồi cuối Tháng Sáu, Vasiliy bị sốc vì thấy chỉ có mình anh là người được thả, người duy nhất được quay về với gia đình.
Vasiliy là một trong số ít người có thể trở về quê nhà. Sau khi quay trở lại công việc thường nhật tại một cửa hàng sửa chữa xe hơi ở Kharkiv, anh cảm thấy mình thật may mắn, vì vẫn còn sống.
Nhiều gia đình Ukraine khác kém may mắn hơn khi vẫn chưa tìm người thân bị mất tích. Không ai biết người thân của mình bỗng dưng bị bắt, nay đang ở đâu, còn sống hay chết. Tội nghiệp cho bà Olha ở làng Vilkhivka, ngoại ô Kharkiv. Theo thông tin được Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế cung cấp, con trai bà từng bị giam rồi được thả, nhưng bà còn một cháu trai đang bị giam chờ xét xử trong một cơ sở của Nga. Bà Olha, 64 tuổi, vẫn chưa vơi lệ vì khóc thương cháu. “Tôi đi ngủ trong nước mắt, và thức giấc với gương mặt đẫm lệ nhòa,” bà nói.
Olha kể, trước đó gia đình bà theo chân dân làng, băng qua cánh đồng, đến một địa điểm nơi xe tải quân sự Nga nói sẽ đưa họ đến một đoàn xe buýt đang chờ sẵn. Con trai và cháu trai bà không theo kịp. Từ đó, bà không còn nhìn thấy cháu trai Mykyta, 20 tuổi của mình nữa.
Nga phủ nhận cáo buộc tra tấn hoặc giết hại dân thường Ukraine, tuyên bố họ chỉ tấn công các mục tiêu quân sự. Trong khi đó, Phái bộ Giám sát Nhân quyền của Liên Hợp Quốc tại Ukraine (HRMMU) ghi nhận 287 trường hợp dân thường bị lực lượng Nga bắt. HRMMU cho hay con số thực tế có thể cao hơn.
Theo dữ liệu mà phóng viên Carlotta Gall của The New York Times thu thập được, có hàng trăm dân thường Ukraine, chủ yếu là nam giới, mất tích trong năm tháng kể từ khi chiến sự nổ ra. Họ bị quân đội Nga hoặc lực lượng dân quân ly khai giữ trong các tầng hầm, đồn cảnh sát, cơ sở sàng lọc và cuối cùng bị đưa tới Nga. Và không phải ai cũng may mắn được quay trở về như Vasiliy.
Đọc thêm:
