Đại nghiệp của tỷ phú Jack Ma sẽ bị thủ tiêu trong tương lai?

Jack Ma trong cuộc gặp ông Thủ tướng Phúc vào Tháng Mười Một 2017 (Ảnh: VGP)

Khôn ngoan và tham vọng, Jack Ma (Mã Vân) đã tự dựng nên một trong những đế chế kinh doanh lớn nhất Trung Quốc từ con số không, tạo ra hàng tỷ Mỹ kim của cải và giới thiệu cuộc sống đổi mới kỹ thuật số cho hàng trăm triệu người Trung Quốc. Dĩ nhiên Jack Ma không phải kiểu người như Jeff Bezos, Elon Musk hay Bill Gates của Trung Quốc. Nhưng sau cú vươn vai và giàu có ấy, Jack Ma trở thành đồng nghiệp, sánh vai cùng những người đó.

Thế nhưng giờ đây, ông ta đã biến mất gần như hoàn toàn khỏi tầm nhìn của công chúng ở Trung Quốc. Thật kỳ lạ. Những gì thuộc về Jack Ma từng được báo chí nhà nước ca ngợi không ngừng, coi là động lực hữu ích để Trung Quốc bắt kịp phương Tây, nay lại được báo chí trở mặt, đúc kết lại như một mối đe dọa đối với Đảng Cộng sản cầm quyền.

Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo quyền lực nhất của Trung Quốc trong nhiều thập niên, đang viết lại các quy tắc kinh doanh cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Những người hiểu ông Tập đã nhận định rằng hậu quả hiện thời là do Jack Ma đã không bắt kịp với những quan điểm chính trị đang thay đổi của Bắc Kinh. Có người bình luận rằng trong ảo mộng về một thứ tự do không có thật ở đế quốc cộng sản, Jack Ma đã quên rằng ông sống dưới cái bóng của đảng Cộng sản Trung Quốc và cư xử giống một doanh nhân Mỹ.

Jack Ma đột nhiên mất dần khỏi sân khấu thế giới cũng như tại quê nhà, sau một vài phát biểu thẳng thắn, kể từ Tháng Mười 2020. Ông ta lên tiếng chỉ trích các cơ quan quản lý Trung Quốc vì đã kìm hãm sự đổi mới tài chính. Có vẻ đó là những nhận định trở thành nguy hiểm, nhất là khi Ma đang trở thành một hình mẫu thần tượng của hàng trăm triệu người ở Trung Quốc. Tập Cận Bình đã đích thân can thiệp vài ngày sau đó để chặn đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng trị giá hơn $34 tỷ của Ant Group, công ty công nghệ tài chính đầu não của Jack Ma. Kể từ đó, Ant Group buộc phải cơ cấu lại hoạt động kinh doanh, khiến các nhân viên và nhà đầu tư của công ty rơi vào tình trạng lơ lửng, không biết số phận rồi sẽ ra sao.

Từ đầu năm nay, Bắc Kinh đã ra tay đàn áp khu vực giới tài chính tư nhân của Trung Quốc, trong đó nổi bật là phạt tiền và tiến hành các cuộc điều tra nhằm buộc các công ty của ông Ma, cũng như các công ty cho thuê xe Didi Global Inc. và chủ sở hữu của TikTok là ByteDance Ltd., buộc các nơi này phải tuân thủ chặt chẽ hơn các quy định lợi ích chính trị từ nhà nước ban hành. Các công ty ấy, hiện nắm giữ rất nhiều vốn và dữ liệu người dùng, đã phát triển quá mức để kiểm soát, khiến Bắc Kinh lo ngại.

Ông Jack Ma, chỉ mới 56 tuổi, đã thực hiện quá nhiều chuyến đi cá nhân gặp gỡ các nhà lãnh đạo thế giới, chỉ để chơi golf hay trò chuyện về triết học Trung Hoa. Phong thái của Jack Ma bắt đầu giống như một lãnh tụ ở tầm quốc tế khi thuê họa sĩ riêng để học vẽ sơn dầu, phong cách trừu tượng, rồi cả học hát. Điều đáng nói, trong các công việc của mình, Jack Ma cũng có những chuyến lui tới Bắc Kinh để dàn xếp nhiều thứ cao hơn chuyện kinh doanh bình thường. Các quan chức giấu tên nói cho biết Ma đã đi lạc quá xa khỏi làn đường của mình rồi. Tham vọng và bản tính thoải mái bộc lộ của ông trở thành những đặc điểm thu hút sự theo dõi mạnh mẽ của nhiều người ở Trung Quốc. Nhưng yếu tố đó, nay sẽ không còn được dung thứ trong vòng tay siết chặt của ông Tập và đảng cầm quyền.

Việc Jack Ma bị “trừng phạt” bởi đảng Cộng sản Trung Quốc có vẻ không còn là chuyện hình sự hay sai sót bình thường. Tờ Washington Post từng thử gửi thư đặt câu hỏi với các cơ quan chính phủ Trung Quốc liên quan việc quản lý các công ty của ông Ma, bao gồm Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, Ủy ban Quản lý Ngân hàng và Bảo hiểm Trung Quốc và Cục Quản lý Nhà nước về Quy chế Thị trường… nhưng không nơi nào trả lời. Văn phòng thông tin của Quốc vụ viện cũng không trả lời các câu hỏi bằng văn bản.

Những nhà bình luận thời sự nói lẽ ra, Jack Ma chỉ nên tập trung vào việc “ủng hộ Đảng thay vì chỉ tập trung vào lợi ích của riêng mình”. Một quan chức Bắc Kinh cũng xác nhận điều này. Đây thật sự là một bài học của những người làm giàu trong chế độ cộng sản: Phải luôn biết cách tạo ra một hình ảnh khiêm tốn hơn đảng cầm quyền, và phải luôn giữ một cách sống ít bị chú ý nhất. Thường thì giới tư bản đỏ vẫn hay thể hiện điều đó bằng cách luôn ra mặt hỗ trợ các doanh nghiệp chính phủ, nói như vẹt về chính trị và chia sẻ nhiều lợi nhuận hơn của công ty với các hoạt động xã hội.

Những người bênh vực Jack Ma nói rằng ông ta đang bị trừng phạt cũng vì tìm cách thúc đẩy đổi mới, tìm kiếm sự thống trị thị trường, tạo ra sản phẩm mới, vận động hành lang để nới lỏng quy định. Tuy đây là cách làm hợp lý và sự năng động đã dẫn đến sự thành công của Ant và gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba Group Holding Ltd nhưng, như một người quen thuộc với quan điểm của ông Tập nhận xét, cách làm như vậy không làm cho nhà lãnh đạo đầy quyền lực Tập Cận Bình “vui”; đặc biệt khi Jack Ma lại được Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama mời tới một bữa trưa riêng tại Toà Bạch Ốc; hay trò chuyện riêng về thương mại điện tử với Tổng thống Pháp François Hollande tại Điện Élysée ở Paris.

Đầu năm 2017, ông Ma lại gặp gỡ Tổng thống Donald Trump. Khung hình trực tiếp cho thấy cả hai bước vào sảnh Trump Tower ở Manhattan, và ông Trump ca ngợi vị khách của mình là “một doanh nhân vĩ đại, vĩ đại”.

Vào sinh nhật lần thứ 18 của tập đoàn Alibaba năm đó, Jack Ma đã hóa trang thành Michael Jackson và nhảy theo bài hát “Billie Jean” trước khoảng 40,000 nhân viên, một màn trình diễn được hàng triệu người xem trên YouTube – điều làm cho các quan chức tuyên giáo của Trung Quốc phải cau mày, và có thể tự hỏi vì sao cuộc vui đó không phải là hình ảnh của Tôn Ngộ Không.

Hình ảnh của Jack Ma ở nước ngoài càng khởi sắc bao nhiêu thì cổ phiếu của ông ở quê nhà càng sụt giảm. Những thư từ gợi ý của Ma tới lãnh đạo Trung Quốc thông qua một văn phòng trong Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản bắt đầu không có hồi âm. Sự lạnh nhạt bắt đầu từ năm ngoái, và Ant Group, công ty công nghệ tài chính của Jack Ma bắt đầu có hồ sơ báo cáo mật trên bàn của nhiều lãnh đạo, bao gồm cả công an.

Các quan chức Trung Quốc đã báo cáo khẩn về sự cần thiết phải quản lý các rủi ro tài chính tiềm ẩn từ các hệ thống tư nhân mà Ant Group là một trong những ví dụ. Chính quyền cũng tìm cách ngăn cản các tỷ phú và những nhân vật quyền lực khác đầu tư vào Ant, thậm chí ngăn cản nguồn tiền lớn tham gia vào nỗ lực quản lý Ant Group.

Ngay cả việc Ant Group tham gia sàn giao dịch chứng khoán Thượng Hải với mã số 688688, một bộ số đặc biệt tốt lành trong văn hóa Trung Quốc, cũng khiến không ít người quyền lực khó chịu, bởi đó được coi là một dấu hiệu cho thấy sức mạnh bao trùm của Ma.

Trước những bài phát biểu hồi Tháng Mười, nhằm vào việc chỉ trích các cơ quan quản lý, Jack Ma đã tuyên bố riêng với các nhân viên rằng ông có kế hoạch phát triển mà chẳng cần phải dựa dẫm gì vào chính quyền. Lập tức báo cáo về chuyện này đã được gửi đi nhiều nơi. Với công an và đảng Cộng sản Trung Quốc, đó chính là biểu hiện đe dọa nền kinh tế Trung Quốc. Ông Tập đã lạnh lùng tự tay cắt bỏ các hồ sơ xin phát triển của Ant Group mà không buồn nói dông dài lý do. Chuyến đi lên đỉnh của ông Ma đã bắt đầu kết thúc.

Câu chuyện của Jack Ma rõ là một bài học – nhưng cũng là lời cảnh báo với tất cả những tay tư bản đỏ trong chế độ cộng sản: Nhà nước độc tài chỉ muốn có các nhà lãnh đạo doanh nhân tỷ phú sánh ngang với đỉnh cao của các huyền thoại công nghệ của Mỹ hay thế giới để nở mày nở mặt cho chính quyền. Nhưng cứ vươn cao quá trong đất nước, sớm muộn gì họ cũng sẽ trở thành cái gai trong mắt giới lãnh đạo tối cao.

(Tổng hợp từ Washington Post, The Guardian)

Đọc thêm:

Jack Ma: Ngựa chạy đâu rồi?

Share:

Ý kiến độc giả
Quảng Cáo

Có thể bạn chưa đọc

Quảng Cáo
Quảng Cáo
Quảng Cáo
Quảng Cáo
Quảng Cáo
Quảng Cáo
Share trang này:
Facebook
Twitter
Telegram
WhatsApp
LinkedIn
Email
Kênh Saigon Nhỏ: