HIẾU CHÂN
Số tử vong và nhiễm bệnh viêm phổi Vũ Hán ở Trung Quốc giảm nhưng tăng nhanh tại Mỹ và các nước Nam Hàn, Nhật Bản, Iran và Ý. Đây là lúc người dân Trung Quốc có thể thở phào vì cuộc sống sẽ sớm trở lại bình thường. Nhưng đây cũng là lúc trên các mạng xã hội Trung Quốc rộ lên tin đồn rằng coronovirus xuất phát từ Mỹ, báo chí và các chuyên gia y tế cần phải xin lỗi Trung Quốc. Hiện tượng “thuyết âm mưu” này là ngẫu nhiên hay có bàn tay xúi giục của chính quyền Bắc Kinh?
Tràn lan tin giả
Mỹ đang che giấu quy mô thật sự về số người tử vong do nhiễm coronavirus. Mỹ nên học tập Trung Quốc về cách ứng phó với dịch bệnh. Mỹ là nguồn gốc của coronavirus và cuộc khủng hoảng toàn cầu hiện nay không phải là lỗi của Trung Quốc… Đó là những thông tin đang được lan truyền rộng rãi ở Trung Quốc hiện nay. Khi áp lực của dịch covid-19 bắt đầu giảm, Trung Quốc lại chứng kiến sự trỗi dậy của làn sóng dân tộc chủ nghĩa, thuyết âm mưu và mớ hổ lốn những tình cảm chống Mỹ, pha lẫn sự hoài nghi, tự cao và niềm sung sướng bệnh hoạn trên nỗi đau khổ của người khác.
Một trong những thuyết âm mưu này cho rằng chính phủ Mỹ đang che giấu số ca tử vong vì dịch viêm phổi Vũ Hán, có thể lên đến hàng ngàn trường hợp, bằng cách gán cho những cái chết ấy là do bệnh cúm mùa thông thường. Một thuyết khác từ một tài khoản có đông người theo dõi trên mạng Weibo cho rằng Mỹ là nguồn sản xuất ra coronavirus; thuyết này sau đó được nhân rộng trên mạng WeChat nói rằng quân đội Mỹ đã bố trí con virus như một vũ khí sinh học bí mật trong một chuyến tham quan Vũ Hán hồi tháng 10 năm ngoái. Thứ Bảy tuần trước, trang College Daily ở New York – một tài khoản trên mạng WeChat là diễn đàn của sinh viên Trung Quốc du học ở nước ngoài – đặt tiêu đề bài viết: “Nếu như quả thật virus xuất phát từ Mỹ thì Trung Quốc có nên xin lỗi thế giới hay không?” Nhiều bình luận dưới bài khẳng định “Họ [người Mỹ] không chữa được dịch covid-19 nên họ đổ lỗi cho Trung Quốc!”, thậm chí nhiều người chế giễu Mỹ đã không thể sản xuất được nhiều khẩu trang như Trung Quốc.
Tiêu Cường (Xiao Qiang), trợ lý giáo sư trường Tin học thuộc Đại học UC Berkeley ở California nói: “Hãy vào WeChat, vào Weibo, tìm kiếm trên Baidu sẽ thấy đầy dẫy thông tin kiểu như ‘hãy nhìn các nước khác đang lâm bệnh,’ hoặc ‘virus sinh ra từ Mỹ’, và đủ loại thuyết âm mưu khác.” Thuyết âm mưu trên mạng thì nước nào cũng có nhưng sự bùng lên trong tuần này ở Trung Quốc – nơi Internet bị kiểm soát chặt, mọi thông tin ngoài lề đều bị kiểm duyệt và công an nhanh chóng bắt giữ người tung tin đồn – không khỏi khiến mọi người hoài nghi rằng đây là một chiến dịch có tính toán của nhà cầm quyền Bắc Kinh.
Chiến dịch của Bắc Kinh?
“Đây là một chiến dịch tổng thể, được chính phủ Trung Quốc dàn dựng và điều khiển qua mọi kênh và ở mọi cấp hiếm thấy. Đó là đòn phản công,”
– Tiêu Cường (Xiao Qiang), Đại học UC Berkeley
Một số nhà quan sát chính trị Trung Quốc nói cao trào chống Mỹ trên mạng có thể là sản phẩm của chủ nghĩa dân tộc cực đoan Đại Hán, vẫn thường xảy ra vì chính quyền Bắc Kinh luôn tìm cách hướng sự phẫn nộ của dân chúng sang “thế lực thù địch” ở nước ngoài. Nhưng ông Tiêu Cường cho rằng không phải là trùng hợp khi trên các mạng xã hội – nguồn thông tin thiết yếu nhất của dân chúng Trung Quốc – tràn ngập thuyết âm mưu chống Mỹ đúng vào thời điểm hình ảnh của Đảng Cộng sản Trung Quốc và lãnh tụ Tập Cận Bình bị hoen ố thảm hại sau khi dân chúng phát hiện chính quyền đã dùng mọi cách giấu nhẹm thông tin về nạn dịch. “Đây là một chiến dịch tổng thể, được chính phủ Trung Quốc dàn dựng và điều khiển qua mọi kênh và ở mọi cấp hiếm thấy. Đó là đòn phản công,” ông Tiêu Cường nói. Ông Tiêu cũng là người sáng lập và điều hành trang mạng China Digital Times, chuyên đăng tải những chỉ thị bị rò rỉ của bộ máy tuyên truyền của Trung Quốc.
Nhận định của ông Tiêu có cơ sở từ những diễn biến trong vài ngày qua: thuyết âm mưu chống Mỹ được xướng lên từ một số phát biểu mơ hồ của một số quan chức, được mạng xã hội phát tán, bộ máy kiểm duyệt ngăn chặn những bình luận phản bác rồi báo chí chính thống vào cuộc.
Đường đi của một thủ đoạn
Hôm 27-02, bác sĩ Chung Nam Sơn (Zhong Nanshan) – chuyên gia dịch tễ học hàng đầu của Trung Quốc, có vai trò lớn trong cuộc chống dịch SARS năm 2003 – khi công bố trên báo chí một đánh giá quan trọng về dịch viêm phổi Vũ Hán đã đưa ra một ý kiến thoảng qua mà không giải thích rõ: “Coronavirus xuất hiện đầu tiên ở Trung Quốc nhưng có thể không bắt nguồn từ Trung Quốc.”
Ý kiến của ông Chung nhanh chóng bị một số chuyên gia y tế phản bác. Quan chức y tế cộng đồng nổi tiếng của Thượng Hải, bác sĩ Trương Văn Hoành chẳng hạn, cho rằng ý kiến của bác sĩ Chung không có cơ sở. Ý kiến của bác sĩ Trương nhanh chóng bị kiểm duyệt xóa bỏ. Ông Chung sau đó cố làm rõ bình luận của mình nhưng đã trễ, các tài khoản mạng xã hội sặc mùi dân tộc chủ nghĩa và cả báo chí chính thống của nhà nước đã loan truyền rộng rãi ý kiến của ông, thêm thắt nhiều suy đoán và âm mưu.
Báo chí nhà nước viết bài và giật tít hướng độc giả hoài nghi vai trò của Trung Quốc trong vụ bùng phát dịch viêm phổi Vũ Hán. Mạng truyền hình toàn cầu Trung Quốc CGTN – nhánh đối ngoại của Đài truyền hình trung ương Trung Quốc đưa lên YouTube đoạn clip dài hai phút bình luận của bác sĩ Chung, thu hút hàng chục ngàn lượt xem.
Cho đến thứ Tư 04-03 thì ý kiến mơ hồ của ông Chung Nam Sơn trở thành tiếng nói chính thức. Tại cuộc họp báo thường kỳ ở Bắc Kinh, Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiến (Zhao Lijian) dẫn ý kiến của ông Chung để khẳng định Trung Quốc không bao giờ là nguồn gốc của nạn dịch. “Thật hết sức vô trách nhiệm khi một số tổ chức truyền thông gọi coronavirus chủng mới là ‘virus Trung Quốc’ và chúng tôi cực lực phản đối chuyện đó. Chúng ta phải làm việc cùng nhau để chống lại ‘virus thông tin’ và ‘virus chính trị’”, ông Triệu nói mà không đề cập tới nguồn gốc con virus và cũng không nêu tên bất kỳ quốc gia nào.
Cũng ngày hôm qua, Tân Hoa Xã đăng bài cho rằng coronavirus khởi nguồn ở đâu đó ngoài Trung Quốc đồng thời kêu gọi quan chức và báo chí Mỹ phải xin lỗi Trung Quốc.
Trò diễn quen thuộc
Các nhà nghiên cứu về Trung Quốc tại Mỹ không lạ gì với thủ đoạn gắp lửa bỏ tay người này của Trung Quốc. Ông Dương Đại Lập (Yang Dali), chuyên gia về chính trị Trung Quốc tại Đại học Chicago, nói ông không tin đây là một chiến dịch tung tin giả được chính phủ dàn dựng nhắm vào nước Mỹ nhưng cơn lũ các bài viết trên báo và trên mạng đã ăn khớp với luận điểm chính thức của Chính phủ Bắc Kinh rằng Trung Quốc không có lỗi trong vụ bùng phát dịch viêm phổi Vũ Hán. “Mục đích chỉ là làm giảm sự chú ý vào cách Trung Quốc xử lý tồi tệ. Đây là một kiểu đánh bùn sang ao thôi,” ông Dương nói.
Tất nhiên không phải ai ở Trung Quốc cũng tin vào thuyết âm mưu của nhà cầm quyền, nhưng tiếng nói của họ nhanh chóng bị dập tắt. Tào Lâm (Cao Lin), một bình luận viên của tờ báo nhà nước China Youth Daily, viết rằng “thật ghê tởm” khi nhìn người Trung Quốc “hân hoan vì rủi ro của người khác” và “biến nước khác thành địa ngục” khi dịch bệnh lan khắp toàn cầu. Vương Tiểu Lôi (Wang Xiaolei), cây bút cựu nhà báo và có đông người đọc trên mang WeChat khuyến cáo người Trung Quốc nên chấm dứt việc lên án các nước khác và hãy nhận trách nhiệm. “Hãy là người có tâm lý khỏe mạnh và hãy lo dọn dẹp nhà cửa của mình”, Vương viết. Nhưng những ý kiến của Tào, của Vương nhanh chóng bị kiểm duyệt và biến mất trên mạng internet Trung Quốc.
(WP)
