Các câu chuyện từ lâu là nền tảng của giao tiếp giữa con người với nhau, phục vụ cho mục đích giải trí, giáo dục và soi sáng thế giới của chúng ta.
Mặc dù truyện ngụ ngôn, thần thoại và truyện dân gian đều là những hình thức kể chuyện định hình nên nền văn hóa trong nhiều thế kỷ, nhưng mỗi loại đều có những đặc điểm riêng biệt khiến trở nên khác biệt. Nhiều người thấy khó phân biệt giữa các thể loại đó.
Những câu chuyện được kể để giải thích các khía cạnh cơ bản của thế giới, tín ngưỡng truyền thống, tập quán hoặc hiện tượng tự nhiên của một nền văn hóa. Nó giúp mọi người hiểu tại sao mọi thứ lại như vậy. Thông thường, thần thoại liên quan đến các vị thần hoặc các sinh vật siêu nhiên và trung tâm của các câu chuyện sáng tạo từ nhiều tôn giáo khác nhau.
Một ví dụ điển hình: thần thoại Hy Lạp về “The Abduction of Persephone by Hades” (Hành trình bắt cóc Persephone của Hades), được sử dụng để giải thích sự thay đổi của các mùa – thời gian Persephone ở thế giới ngầm trùng với mùa đông. Tuy nhiên, khi các học giả nhắc đến thần thoại, họ không ngụ ý những câu chuyện đó không đúng theo nghĩa hiện đại, vô căn cứ hoặc sai lầm. Thay vào đó, họ thừa nhận chức năng của câu chuyện như một lời giải thích cho một nền văn hóa.
Truyện ngụ ngôn, loại dễ hiểu nhất trong số này, hầu như luôn có những con vật biết nói với những phẩm chất giống người và kết thúc bằng một bài học đạo đức rõ ràng. Mục đích của truyện ngụ ngôn nhằm để dạy cách cư xử tốt và truyền đạt sự hướng dẫn về mặt đạo đức.
Ví dụ như câu chuyện ngụ ngôn nổi tiếng của Hy Lạp do Aesop sáng tác, “Tortoise and the Hare” (Rùa và Thỏ). Trong câu chuyện này, một chú thỏ khoe khoang thua một chú rùa chậm chạp trong cuộc đua vì chú trở nên quá tự tin và ham ngủ. Bài học vượt thời gian của nó, “chậm mà chắc,” minh họa trực tiếp cho giá trị của tính kiên trì hơn kiêu ngạo. Mối liên hệ trực tiếp giữa hành động của các nhân vật và một bài học đạo đức được nêu ra khiến cho truyện ngụ ngôn trở thành công cụ hướng dẫn cực kỳ hiệu quả.
Định nghĩa về truyện dân gian lại phức tạp hơn một chút, thường trùng lặp với khái niệm về thần thoại. Merriam-Webster miêu tả truyện dân gian bằng câu chuyện do tác giả ẩn danh, không có thời gian và địa điểm trong quá trình truyền miệng từ đời này sang đời khác. Tuy nhiên, sự phân biệt chính xác giữa truyện dân gian và thần thoại từ lâu là chủ đề tranh luận trong học thuật.
Một số học giả, như nhà nghiên cứu văn hóa dân gian người Mỹ Stith Thompson, coi thần thoại như một phạm trù cụ thể trong truyện dân gian, đặc biệt với những câu chuyện kể về sự sáng tạo. Điều này cho thấy truyện dân gian có phạm trù rộng lớn, với nhiều câu chuyện truyền thống, trong khi đó thần thoại lại chuyên biệt hơn. Ngược lại, các học giả khác lại cho biết cần có sự phân tách rõ ràng. Ví dụ như nhà cổ điển học người Anh Geoffrey S. Kirk đề xuất thần thoại phục vụ một mục đích riêng biệt, thường để giải thích hoặc xác thực, trong khi truyện dân gian chủ yếu về những câu chuyện cộng hưởng với mong muốn và nỗi sợ hãi của con người, mang đến sự giải trí hoặc suy ngẫm sâu sắc.
Theo truyền thống, sự phân biệt giữa truyện dân gian và thần thoại chịu ảnh hưởng của giai cấp xã hội vào cuối thế kỷ 18. Những người theo chủ nghĩa dân tộc Châu Âu phổ biến thuật ngữ “truyện dân gian” để mô tả những câu chuyện được chia sẻ giữa dân thường, phân biệt với những gì được kể trong giới thượng lưu, quý tộc.
Ví dụ như những câu chuyện do anh em nhà Grimm đến từ Đức sưu tầm được coi là truyện dân gian vì người dân thường ưa chuộng hơn giới nhà giàu. Tuy nhiên, phân chia dựa trên giai cấp này lại ít liên quan vào ngày nay, vì các cấu trúc xã hội thay đổi rất nhiều giữa các nền văn hóa và giai đoạn lịch sử, khiến nó trở thành một cách kém chính xác để phân định các hình thức tường thuật phong phú này.
