Old San Juan nằm ở phần phía Tây của Isla San Juan, một hòn đảo nằm trên bờ biển phía Đông Bắc của Puerto Rico. Người Tây Ban Nha dựng nên Old San Juan vào năm 1521, là thành phố lâu đời thứ hai do người châu Âu lập ra ở châu Mỹ và là thành phố thuộc địa Mỹ cổ xưa nhất.
Nơi này không chỉ đẹp mà còn giàu lịch sử và văn hóa. Phía Đông Bắc giáp biển Caribbean, phía Bắc hướng ra Atlantic Ocean. Old San Juan là thành phố dành cho khách tản bộ. Đừng hy vọng khám phá vẻ đẹp cổ kính của Old San Juan bằng cách ngồi trong 1 chiếc ô tô, dù là thoáng qua.
Bạn sẽ bước đi trên những con đường lát đá cuội xanh, ngắm những hàng kiến trúc đậm chất Tây phương, ngỡ như mình đang trở về một thời đại xưa cũ. Đường phố ở Old San Juan nhỏ và cổ kính, chỉ đủ một chiều xe nối đuôi nhau thật chậm.
Đến đây khi còn ánh mặt trời sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng những dãy nhà liền kề nhau đủ màu sắc. Người Puerto Rico ngày nay rất đa dạng, bao gồm người Tây Ban Nha, người Ý, người Dominican Republic, nhưng dấu ấn của người châu Âu vẫn còn đọng trên từng viên gạch nhỏ.
Dọc theo bờ biển là Castillo San Felipe del Morro (còn được gọi là “El Morro”,) dãy thành trì kiên cố, tiêu biểu cho di sản thuộc địa của Puerto Rico.
Một bên là biển, nối với đất liền bởi thảm cỏ xanh rì, mát dịu. El Morro là pháo đài mang tính biểu tượng nhất do người Tây Ban Nha xây ở châu Mỹ, che chắn một dãy đất cao, nhô ra biển, cao 140 foot. Pháo đài gồm 6 tầng, đối diện với Đại Tây Dương. El Morro được thiết kế làm thành trì cho những trận pháo binh hoả lực nhắm vào tàu địch. Nó bắt đầu được xây dựng vào năm 1539 và hoàn thành năm 1790. Trong suốt 250 năm, thành trì này nổi tiếng là không thể chinh phục và đáng sợ nhất trong tất cả các pháo đài thuộc địa Tây Ban Nha.
Vào cuối thế kỷ 16 và đầu thế kỷ 17, các kỹ sư quân sự nổi tiếng người Ý, Bautista Antonelli và Juan Bautista Antonelli đã biến El Morro từ hình dạng tháp thời trung cổ ban đầu thành một thành trì có khả năng chống lại hoàn toàn sức công phá của đạn đại bác. Từ đó, số phận của El Morro trải qua nhiều thử thách. Từ cuộc xâm chiếm đầu tiên của người Anh cho đến quân đội Hà Lan, tất cả đều phải khuất phục trước pháo đài El Morro.
Cuộc tấn công của người Anh năm 1598 và người Hà Lan năm 1625 gây ra những hậu quả thảm khốc, Tây Ban Nha buộc phải mở rộng hệ thống thành trì phòng thủ San Juan. Họ xây bức tường thành dài thêm cùng với pháo đài lớn nhất châu Mỹ, nằm ở phía Đông El Morro và một bệ pháo nhỏ trên đỉnh đồi đặt tên là San Cristóbal, đặt theo tên một vị thánh, Saint Christopher. Công trình này kéo dài hơn 150 năm để hoàn thành.
Trung tâm của pháo đài San Cristóbal là nơi quân đội diễn tập hoặc những sự kiện quan trọng. Bao quanh là 11 Casmates – những trụ có mái vòm, có khả năng chống hoả lực và là nơi để những khẩu đại bác. Casmates còn là nơi trú ẩn cho các sĩ quan, doanh trại.
Tuy nhiên, một trăm năm sau, khi chiến tranh Tây Ban Nha – Mỹ nổ ra năm 1898, câu chuyện hoàn toàn khác. El Morro và toàn bộ hệ thống thành trì, pháo đài phòng thủ kiên cố hoàn thành trong thế kỷ trước trở nên lỗi thời. Cuộc cách mạng công nghiệp dẫn đến những tiến bộ trong công nghệ, vũ khí và chiến thuật quân sự khiến pháo đài trở nên già cỗi và bất dụng.
Castillo San Felipe del Morro kiêu hãnh, bất khả xâm phạm nay là mục tiêu dễ dàng của những khẩu hải pháo mới, mạnh mẽ của người Mỹ mang đến. Lần đầu tiên sau hơn 400 năm, hỏa pháo của kẻ thù đã bắn xuyên El Morro. Biểu tượng El Morro bị trúng đạn pháo phủ đầy khói là một minh chứng cho thấy cục diện chiến tranh đã thay đổi. Chiến tranh Tây Ban Nha-Mỹ đánh dấu sự kết thúc sự hiện diện của Tây Ban Nha ở châu Mỹ và là sự khởi đầu của Hoa Kỳ với hình ảnh một cường quốc thống trị thế giới.
Năm 1983, Castillo San Felipe ở Old San Juan trở thành di sản thế giới.
Ngày nay, du khách khắp nơi đến Old San Juan để bước đi trên con đường lát đá sỏi, lắng nghe sóng nghìn năm vẫn vỗ vào pháo đài một thời sừng sững. Đứng trên những góc nhỏ của pháo đài, để cảm nhận một lịch sử chiến tranh còn hằn trên từng bờ đá.
Vài hình ảnh Old San Juan về đêm:
