Sinh ra và lớn lên tại tiểu bang California, Mike Pompeo là một trong những thành viên ưu tú, có thành tích đáng nể của đảng Cộng hòa. Ông tốt nghiệp Thủ khoa tại Học Viện Quân Sự West Point năm 1986, và từng phục vụ trong Phi đội 2, trong Sư đoàn Bộ binh của quân đội Hoa Kỳ. Sau khi rời quân ngũ, Pompeo theo học và tốt nghiệp chuyên ngành Luật của đại học Harvard danh tiếng.
Từ tháng Giêng năm 2011 đến tháng Giêng năm 2017, Pompeo là Dân biểu Liên bang của tiểu bang Kansas, trước khi được đề cử vào chức vụ Giám Đốc Cơ Quan Trung Ương Tình Báo Hoa Kỳ (CIA). Cuối Tháng Tư năm 2018, Pompeo được cựu tổng thống Donald J. Trump đề cử chức Bộ trưởng Ngoại giao.
Rõ ràng, con đường học vấn, lẫn chính trị của Mike Pompeo là đáng nể so với đồng đảng. Bởi thế, nhiều người xem Pompeo là một trong những ứng cử viên sáng giá cho cuộc đua tổng thống năm 2024 của Đảng Cộng hòa.
Bóp nát các giá trị dân chủ để phò Trump
Trong suốt thời gian làm Ngoại trưởng, Mike Pompeo đã ‘một lòng’ với Trump, người đã chọn ông để thay thế ông Rex Tillerson. Giới bình luận chính trị Mỹ thậm chí gọi Pompeo là ‘mini-Trump’ (một phiên bản của Trump). Một cựu viên chức cao cấp Tòa Bạch Ốc nhận xét Pompeo là “một trong số những người xu nịnh và khúm núm nhất bên cạnh ông Trump.”
Tuy nhiên, trước khi ông Trump chiến thắng cuộc đua vào Tòa Bạch Ốc hồi tháng 11 năm 2016, chính “mini-trump” đã không ngần ngại cảnh báo những cựu quân nhân rằng: Ông Trump sẽ là “một Tổng thống độc tài phớt lờ Hiến pháp của chúng ta.”
Nhiều sự kiện trong sự nghiệp ngoại trưởng của Mike Pompeo đã phản ánh rất rõ quan điểm chính trị rất giống với ông chủ mình. Trump ghét giới báo chí và Pompeo cũng không ưa. Một sự kiện thu hút sự quan tâm của dư luận đã xảy ra vào tháng cuối trong chức vụ ngoại trưởng của Pompeo.
Nữ ký giả kỳ cựu gốc Indonesia, Patsy Widakuswara, của Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA), đã bị ngừng công tác phóng viên chuyên mục The White House sau khi bà này hỏi Mike Pompeo liệu ông ta có hối tiếc không khi nói sẽ có sự chuyển giao quyền lực suôn sẻ sang “nhiệm kỳ hai của chính quyền Trump”, mặc dù thời điểm đó, cựu Tổng thống Trump đã thua ông Joe Biden trong cuộc bầu cử tổng thống 2020. Phó Giám đốc VOA đồng thời là cựu nhân viên dưới trướng của ông Pompeo, bà Elizabeth Robbins, đã ra lệnh chuyển công tác của bà Widakuswara chỉ sau vài giờ sau đó.
Việc loại bỏ bà Widakuswara khỏi công tác đưa tin về Toà Bạch Ốc đã vấp phải sự phản đối lớn từ dư luận và hiệp hội phóng viên White House. Hai dân biểu McCaul và Meeks bày tỏ sự thất vọng khi biết bà Widakuswara bị sắp xếp lại công việc sau khi đặt câu hỏi với ông Pompeo. Họ nói: “Không thấy có lý do chính đáng cho sự thay đổi công việc này… Đây là Hợp chủng quốc Hoa Kỳ – chúng ta không trừng phạt các nhà báo của mình vì họ tìm kiếm câu trả lời cho các câu hỏi của họ. Báo chí tự do và công bằng nằm trong cốt lõi của Hiến pháp và nền dân chủ của chúng ta.”
Cũng trong vài tháng cuối cùng trong chức vụ Ngoại trưởng, Mike Pompeo đã nhận sự chỉ trích hàng loạt từ các nhà ngoại giao đương nhiệm, thông qua kênh “bất đồng chính kiến” – nơi cung cấp cho các nhà ngoại giao, công chức, và các luật sư làm việc cho Bộ Ngoại giao một nơi an toàn để bày tỏ sự bất đồng, mà không sợ bị trừng phạt. Họ đã chỉ trích Pompeo vì ông đã không chỉ trích vai trò kích động của Donald Trump trong vụ bạo loạn tấn công Điện Capitol vào ngày 6, tháng Giêng, năm 2021.
Một bức thư phản đối viết: “Cũng giống như chúng tôi thường tố cáo các nhà lãnh đạo nước ngoài sử dụng bạo lực và đe dọa để can thiệp vào các quá trình dân chủ hòa bình và bóp nghẹt nguyện vọng của cử tri, các tuyên bố công khai của Bộ Ngoại giao về vụ việc này cũng nên đề cập đến tên của Tổng thống Trump. Điều quan trọng là chúng ta phải tuyên bố với thế giới rằng trong nền dân chủ của chúng ta, không một ai — kể cả tổng thống — được đứng trên luật pháp hoặc miễn nhiễm với sự chỉ trích của công chúng.”
_____________
Richard Fontaine, chủ tịch của Trung tâm An ninh Hoa Kỳ Mới và cựu viên chức ngoại giao, đã nêu ra hai thảm họa ngoại giao dưới thời Mike Pompeo: Iran hiện đang tiến gần hơn đến việc chế tạo bom hạt nhân; và Triều Tiên có nhiều vũ khí hạt nhân hơn so với thời kỳ đầu của chính quyền Trump.
_____________
Theo nhiều nhà ngoại giao thâm niên, dưới thời Ngoại trưởng Pompeo, Hoa Kỳ đã từ bỏ vai trò thúc đẩy dân chủ và nhân quyền trên thế giới so với thời chính quyền Obama.
Phó tổng biên tập trang xã luận tờ Washington Post, ông Jackson Diehl, và giáo sư chính trị quốc tế tại Trường Luật và Ngoại giao Fletcher, ông Daniel W. Drezner, đồng nhận xét Mike Pompeo là “Ngoại trưởng tệ hại nhất lịch sử.” Marie Yovanovitch, cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Ukraine, nói rằng Hoa Kỳ sẽ phải mất “nhiều năm” để đảo ngược những thiệt hại mà cựu Ngoại trưởng Mike Pompeo đã gây ra cho Bộ Ngoại giao. Tóm lại, di sản đáng nhớ nhất thời ngoại trưởng của Mike Pompeo là trở thành một con vẹt của Trump để dọn đường cho cuộc đua vào Tòa Bạch Ốc trong tương lai.
Chuẩn bị cho cuộc đua vào Tòa Bạch Ốc 2024
Thứ Ba ngày 15 tháng Mười Một, Trump đã chính thức tuyên bố chiến dịch tái tranh cử vào năm 2024, trở thành ứng cử viên trong cuộc bầu cử sơ bộ của Đảng Cộng hoà để tìm ra ứng cử viên đại diện cho đảng này trong cuộc chạy đua trở thành chủ nhân Toà Bạch Ốc năm 2024. Tới thời điểm này, Mike Pompeo vẫn chưa chính thức tuyên bố tham gia tranh cử, nhưng ông ta đã nói rằng việc Trump tuyên bố tái tranh cử sẽ không ngăn cản ông ta trở thành một trong các ứng cử viên.
Khả năng Mike Pompeo tranh cử 2024 là rất cao. Giới bình luận cho rằng Pompeo đã rút ra được bài học quan trọng từ cách Trump tiếp cận chính trị Hoa Kỳ, đến cách truyền thải thông điệp tới cử tri, và giành chiến thắng. Dường như Mike Pompeo tin rằng tuyên truyền dối trá và nỗi sợ trong sự tự tin và kiêu hãnh, có thể kiếm được phiếu từ cử tri Đảng Cộng hòa.
Vài ngày sau tuyên bố của Donald Trump, Mike Pompeo đã âm thầm khởi động chiến dịch chạy đua vào Toà Bạch Ốc bằng phát biểu gây chia rẽ và sợ hãi.
_____________
Trong một cuộc phỏng vấn vào tuần trước, ông Pompeo đã nói rằng, bà Randi Weingarten, Chủ tịch Liên đoàn Giáo viên Hoa Kỳ, là “người nguy hiểm nhất thế giới.” Đáng sợ hơn, ông Pompeo nhấn mạnh rằng bà Weingarten còn nguy hiểm hơn cả hai Tập Cận Bình (lãnh tụ tối cao của Trung Quốc) và Kim Jong Un (lãnh tụ tối cao của Bắc Hàn). Giáo sư Nghiên cứu Giáo dục tại trường Đại học New York lên án ông Pompeo: “Phát ngôn của Pompeo là lố bịch và ngu ngốc. Nhưng phát ngôn này cũng gây nguy hiểm cho bà Randi Weingarten. Nó khiến bà trở thành mục tiêu săn lùng của những kẻ cực đoan.”
_____________
Phát ngôn ‘câu view’ này của Mike Pompeo là một trong những chiêu trò được Trump đã và đang sử dụng thuần thục. Đáp trả phóng viên bằng những câu nói chấn động, bẻ cong sự thật, để dễ dàng thu hút sự chú ý của báo chí, cũng như gieo rắc nỗi sợ tới những cử tri Cộng hòa nhằm làm tăng sự thù ghét đối với Đảng Dân chủ.
Rõ ràng, Mike Pompeo đang xây dựng hình ảnh mà nhiều cử tri Cộng hòa ưu ái: một ‘strongman’ (lãnh đạo mạnh mẽ, cứng rắn) với dáng điệu kênh kiệu. Mike Pompeo còn có một lợi thế khác. Không giống như Trump, ông ta là một người theo đạo Tin lành đích thực, và không có những scandal tình ái. Quan trọng hơn, là khác với ông Trump, Pompeo đặc biệt chú trọng về ngôn ngữ diễn đạt trước cử tri, vốn là chìa khóa để giành chiến thắng trong các cuộc đua chính trị Hoa Kỳ.
Trong tác phẩm kinh điển ‘1984’, đại văn hào George Orwell đã viết nhiều về ý niệm “newspeak” – mô tả một ngôn ngữ mới, mơ hồ, và khó hiểu nhằm giới hạn tự do tư tưởng và tu duy độc lập. Mục đích quan trọng của “newspeak” là sẽ biến ngôn ngữ thành một công cụ thống trị quan trọng, để kiểm soát và giam cầm tư tưởng của phần lớn người dân trong chế độ toàn trị.
Quá khứ và hiện tại cho thấy Mike Pompeo là một kẻ đạo đức giả, thủ đoạn, và rất tham vọng chuẩn bị cho cuộc đua quyền lực năm 2024. Ông ta đang vận dụng các bài học từ Trump và trau dồi kỹ năng ‘strongman’ và ‘ngôn ngữ mới’ trước khi vòng bầu cử sơ bộ của Đảng Cộng hòa bắt đầu vào năm 2023. Thậm chí, theo một nguồn tin, đội ngũ cố vấn của Pompeo đã quảng cáo miễn phí cho DeSantis (Thống đốc bang Florida được cho là sẽ ra tranh cử tổng thống) nhằm “chọc tức ông Trump.”
Tháng Tám vừa qua, dân biểu Cộng hòa từ bang Illinois, Adam Kinzinger, chỉ trích Mike Pompeo vì tiếp tục sát cánh với cựu tổng thống Trump, bất chấp vai trò kích động bạo lực trong cuộc tấn công Điện Capitol và tuyên truyền ‘Big Lie’ (Lời nói dối khổng lồ) về cuộc bầu cử tổng thống năm 2020.
Dân biểu Kinzinger nói: “Ông Pompeo muốn ra tranh cử tổng thống. Ông Pompeo biết ông ta không thể nào phê bình ông Trump và ra tranh cử. Bởi thế, ông Pompeo hy vọng rằng Trump sẽ không ra tranh cử để không phải phê bình ông Trump. Đó là một người không có nguyên tắc đạo đức… Tôi không biết chuyện gì đã xảy ra sau nhiệm kỳ Ngoại trưởng. Nhưng tôi đoán quyền lực rất, rất hấp dẫn đối với một số người.”
Những con người có tài, nhưng thiếu vắng lòng đạo đức và cảm thông luôn là nỗi sợ hãi đối với nhân loại. Mike Pompeo được giới bình luận chính trị đánh giá là con người như thế. Nhiều người cho rằng ông Trump là một tổng thống kém cỏi, vì ông ta không phải là một người có đầu óc qua các phát ngôn hàm hồ, điên khùng, đến độ khiến đông đảo cử tri chán ghét. Tuy nhiên, một người thông minh như ông Pompeo sẽ biết cách khắc phục những yếu điểm của Donald Trump để trở thành một ứng cử viên sáng giá.
Trong lúc mà Đảng Cộng hòa đang tìm cách ban hành các đạo luật can thiệp thô bạo vào các quy trình bầu cử, điều khiến nhiều người lo lắng là nếu một kẻ như Mike Pompeo đắc cử tổng thống sẽ là mối nguy hại đối với nền dân chủ Mỹ. Thực vậy. Trí thức tài ba chỉ biết đặt tư lợi và quyền lực lên trên lợi ích dân tộc sẽ luôn là hiểm họa quốc gia. Cựu tổng thống Jimmy Carter nhấn mạnh rằng để nền dân chủ Mỹ tồn tại lâu dài, cử tri “phải yêu cầu các nhà lãnh đạo và ứng cử viên phải giữ vững lý tưởng tự do và tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức.”
