Scarlett Johansson với ngoại hình bốc lửa đấm đá song phi coi “đã con mắt” chỉ là ghép thôi. Ai cũng biết vậy. Nàng là “cục cưng” của Hollywood nên không đạo diễn nào mạo hiểm để nàng đóng những cảnh ác chiến nguy hiểm. Nhưng người đóng thế Scarlett Johansson là ai? Hôm nay, ngày 22 Tháng Mười Hai 2021, The Matrix Resurrections (Ma trận phần bốn) chính thức ra rạp, với sự góp mặt của Carrie-Anne Moss. Dĩ nhiên, tương tự Scarlett Johansson, những pha hành động nổ màn ảnh đại vĩ tuyến mà Carrie-Anne Moss thể hiện thật ra cũng được diễn bởi diễn viên đóng thế…
Khi Jennifer Garner xuất hiện trong Alias và đánh nhau loạn cào cào với bọn xấu, nàng đã được đóng thế bởi cựu vận động viên thể dục dụng cụ Shauna Duggins. Khi Halle Berry lặn xuống hồ bơi trong Gothika, người đóng thế cảnh này là Crystal Michelle. Và khi Queen Latifah lao vào cuộc cận chiến một sống một mái trong Bringing Down the House thì người thật sự đập nhừ tử đối phương là cựu đô vật Jwellowace Candece… Gần như không ai biết họ. Nhưng Hollywood thiếu họ thì chắc dẹp tiệm. Được gọi là những người hùng luôn bị lãng quên, như được thuật trong phim tài liệu – Stuntwomen: The Untold Hollywood Story chiếu năm ngoái – họ thuộc khoảng 3,400 diễn viên đóng thế đăng ký hành nghề với liên đoàn lao động Screen Actors Guild-American Federation of Television and Radio Artists (SAG-AFTRA).
Cần biết, việc sử dụng người đóng thế gần như luôn bắt buộc với nghề làm phim ở Hollywood. Ngay cả trong vài xen không nguy hiểm, diễn viên chính cũng có thể bị tai nạn. Halle Berry đã bị gãy tay khi đóng Gothika và Carrie-Anne Moss cũng gãy chân khi diễn trong Matrix 3. Hollywood không thể thiếu nữ diễn viên đóng thế, đặc biệt khi một thập niên trở lại đây người ta khai thác mạnh phim hành động từ truyện tranh Marvel trong đó có rất nhiều nhân vật nữ anh hùng.
Stuntwomen – nữ diễn viên đóng thế cho những cảnh nguy hiểm – thật ra từng tồn tại suốt lịch sử Hollywood. Trong Terminator 3: Rise of the Machines, nữ sát thủ “người máy” mặt lạnh như tiền giết người như ngóe Kristanna Loken đã ném Arnold Schwarzenegger như vất một cái gối bông. Người đóng cảnh này thật ra là diễn viên đóng thế Alisa Hensley. Alisa chẳng xa lạ gì với phim trường hành động. Cô từng đóng thế trong vô số phim ăn khách, từ The Whole Ten Yards (đóng thế Natasha Henstridge), Charlie’s Angels 2 (thế người đẹp tóc vàng Cameron Diaz), đến Collateral Damage (thế Lindsay Frost)… Đó là chưa kể đóng thế cho Nicole Kidman (Destroyer, The Secret in Their Eyes), Elizabeth Debicki (Cloverfield Movie, Widows), Charlize Theron (A Million Ways to Die in the West)… Bạn có thể sẽ ngạc nhiên khi biết thêm rằng Alisa Hensley từng học văn chương Anh chứ không phải “sinh ra để đóng thế”.
Diễn viên nữ đóng thế không chỉ có mặt trong các pha gây cấn mạo hiểm mà còn đóng “đúp” khi diễn viên chính “bị mệt” hoặc “mình mẩy khó ở”, trong những cảnh không quan trọng và không chiếu cận cảnh mặt diễn viên chính. Tabby Graham chẳng hạn, cô từng đóng “đúp” cho vô số diễn viên tên tuổi (mà ít người biết), từ Julia Roberts, Meg Ryan, Gwyneth Paltrow, Heather Graham, Uma Thurman, đến Darryl Hannah…
Có không ít nữ diễn viên đóng thế đã trở thành huyền thoại. Jeannie Epper từng đóng thế trong hơn bốn thập niên và là diễn viên “đúp” (double actress) cho nhiều gương mặt tên tuổi, từ Lynda Carter đến Kathleen Turner. Jeannie Epper là con nhà nòi. Cha bà là John Epper – một trong những diễn viên nam đóng thế đầu tiên của Hollywood – từng đóng “đúp” cho Gary Cooper, Errol Flynn, Randolph Scott và cả Ronald Reagan (hồi nhân vật này còn chưa trở thành tổng thống Mỹ). Jeannie Epper đóng pha nguy hiểm đầu tiên khi mới 9 tuổi (với cảnh cưỡi ngựa phóng xuống sườn đồi). Vài diễn viên đóng thế thậm chí còn thành công hơn trong lĩnh vực điện ảnh khi trở thành đạo diễn pha nguy hiểm (gọi là đạo diễn nhóm hai, second-unit director), có quyền chỉ đạo góc máy quay và tham gia biên tập – loại công việc quan trọng đến mức họ phải là thành viên Hiệp hội đạo diễn Hoa Kỳ. LaFaye Baker là một trong những người như vậy.
Ngoài LaFaye Baker, gương mặt nổi tiếng nữa là Debbie Evans, từng đoạt giải Taurus World Stunt Awards 2004 (với màn lạng môtô “thần sầu quỷ khốc” trong Matrix 3). Từ khi bước vào làng đóng thế chuyên nghiệp năm 18 tuổi đến nay, Debbie đã xuất hiện trong hơn 200 phim. Gương mặt người đẹp không thể không kể nữa là Danielle Burgio. Cô đã “đóng đúp” cho vô số minh tinh; đóng thế cho Kelly Hu trong Martial Law, cho Jennifer Garner trong Daredevil, cho Kate Beckinsale trong Pearl Harbor, cho Debra Messing trong Will & Grace, và có mặt trong bộ ba phim đầu tiên The Matrix. Được truyền thông nhắc nhiều (CNN Headline News, Entertainment Tonight, Good Morning America…), Danielle Burgio đã được trao giải Unsung Hero Award tại Artemis Women in Action Film Festival năm 2018.
Nghề đóng thế tất nhiên luôn đối mặt nguy cơ thương tật hoặc thậm chí tử vong. Năm 1980, nữ diễn viên đóng thế Heidi von Beltz đã bị bán thân bất toại sau khi diễn pha đụng xe trong Cannonball Run. Cách đây vài năm, nữ diễn viên đóng thế Rochelle Okoye (từng xuất hiện trong X-Men: Apocalypse và Star Trek: Beyond) đã bị thương nặng khi thực hiện cảnh nhảy từ trên cao 14 feet (lúc đang mang giày cao gót 4 inch) rơi xuống tấm thảm trên mặt nước. Cô bị rách ba dây chằng ở một chân. Sau vụ này, bác sĩ khuyên Rochelle Okoye giải nghệ nhưng cô – thành viên lâu năm của Đội thể dục dụng cụ Vương quốc Anh và là dân tập Muay Thái cũng như võ thuật Brazil – đã phớt lờ và tiếp tục có mặt trên phim trường…
Ấy vậy, diễn viên đóng thế nói chung hưởng lương “hơi bị hẻo”, so với hàng triệu hoặc hàng chục triệu đôla của ngôi sao chính. Theo SAG-AFTRA, tất cả diễn viên đóng thế cho phim truyền hình được trả tối thiểu $1,005 cho một ngày làm việc và $3,746 cho một tuần.
Hollywood săn tuyển nữ diễn viên đóng thế từ nhiều nguồn. Shauna Duggins từng là vận động viên thể dục dụng cụ tại Đại học California, Davis. Sau khi tốt nghiệp đại học, Shauna Duggins được giới thiệu vào Hollywood. Tương tự Duggins, nữ diễn viên đóng thế Jwellowace Candece cũng kể, cô được giới thiệu làm “diễn viên đóng đúp” một cách bất ngờ. “Tôi là dân đấu vật chuyên nghiệp của liên đoàn Women of Wrestling”. Thế rồi ngày nọ, người ta phát hiện cô trên truyền hình và cô được mời đóng thế cho Queen Latifah trong Bringing Down the House. Từ đó, Candece trở thành diễn viên thượng thặng trong làng đóng thế. Năm 2004, Candece được đề cử hạng mục “Đánh hay nhất” (Best Fight) tại MTV Movie Awards… Tính đến nay, Candece đã xuất hiện trong hơn 75 phim màn ảnh rộng lẫn phim truyền hình; đóng thế cho Viola Davis, Whoopi Goldberg, Mo’Nique…
