Thành Nam (tên gọi cũ của Nam Định) là quê hương của nhiều văn nghệ sĩ nổi tiếng: Nam Cao, Hoàng Trọng, Đặng Thế Phong, Vũ Thành An, Văn Cao, Vũ Hoàng Chương, Nguyễn Bính, Trần Dần, Mai Thảo (trong chuyến đi lần này, tôi đã đến nơi sinh của nhà văn Mai Thảo tại chợ Cồn, thị trấn Cồn, huyện Hải Hậu; Cồn cũng là thị trấn đầu tiên của tỉnh Nam Định; thị trấn được thành lập năm 1958)… Nam Định cũng được xem như nơi đầu tiên ở Việt Nam mà Thiên Chúa Giáo được truyền bá, bởi vậy, chỉ cần đến đây, trong thoáng chốc bạn sẽ quên là mình đang ở Việt Nam, bởi… choáng ngợp khắp nơi là vô số nhà thờ với kiến trúc gothic lộng lẫy. Xen kẽ trong những ngõ hẻm, những cổng làng rất Việt Nam là những mái vòm và tháp cao đẹp đến mức siêu thực.
| Nhà thờ Giáo xứ Liên Thủy |
Đây là sự duyên dáng và khiêm cung của Nhà thờ Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội được người dân Nam Định quen gọi là Nhà thờ Lớn; kia là nhà thờ Hưng Nghĩa (ở cách trung tâm 40km, xây dựng năm 1927) với những mái vòm cùng chóp nhọn vươn cao khiến liên tưởng đến ngôi trường Hogwarts trong truyện Harry Potter; kia nữa là Giáo xứ Liên Thủy – Giáo Phận Bùi Chu, thuộc địa bàn xã Xuân Ngọc, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Giáo xứ Liên Thủy là xứ đạo lâu đời dưới sự coi sóc của Dòng Tên, sau mới về Dòng Đaminh. Thuở xưa, giáo xứ Liên Thủy được gọi là “Lục Thủy Hạ”. Khoảng năm 1670, nhờ sự giúp đỡ của các thừa sai, giáo dân đã cùng góp công góp của để xây dựng nhà thờ.
| Nhà thờ Hưng Nghĩa |
Nam Định được xem là kinh đô thứ hai của vương triều Trần với di tích đền Trần được xây dựng trên nền Thái Miếu phủ Xuân Trường; tháp Phổ Minh đánh dấu một thời Phật giáo hưng thịnh; di tích Phủ Dày thờ chúa Liễu Hạnh, một trong tứ bất tử của Việt Nam. Lần đi này, tôi thấy Nam Định còn là xứ sở của những nhà thờ đẹp nhất Việt Nam. Tôi đã ghé qua Tiểu vương cung thánh đường Phú Nhai/ Đền thánh Kiên Lao/ Nhà thờ Trung Linh/ Giáo xứ Thánh Danh/ Nhà thờ Phú An…
| Nhà thờ lớn Nam Định |
Mỗi nhà thờ một vẻ đẹp riêng. Chưa hết ngỡ ngàng với những họa tiết đắp nổi kể những điển tích của nhà thờ này đã sững sờ với kiến trúc cột trụ La Mã giao thoa với các họa tiết Việt Nam của vương cung khác; chưa hết ngạc nhiên và thán phục với vòm và trần của đền thánh này đã chuyển sang mê đắm những tòa tháp “trơ gan cùng tuế nguyệt” không chỉ ghi dấu lịch sử truyền đạo mà còn cho thấy bề dày lịch sử thăng trầm của đất Việt… Nửa thế kỷ trôi qua nhưng tâm tư và cảm xúc mang đến dường như vẫn mới nguyên như một bài hát của Trần Thiện Thanh:
“Lạy Chúa tôi con người không đạo
Nhưng tin có Chúa ở trên cao
Con nghe trong đêm Việt Nam tối tăm
Những mìn bom hoen dấu
Lạy Chúa trên cao Chúa ở nơi nào
Lạy Chúa tôi tuy người không đạo
Nhưng yêu nhớ lắm nhạc chuông khuya…”
(Trời chưa muốn sáng – Trần Thiện Thanh)
| Nhà thờ Trung Linh |
Có một nhà thờ xa nhất, nằm sát ngay biển ở thị trấn Cồn: Nhà thờ đổ vốn là nhà thờ thánh Maria Madalena, còn có tên gọi khác là “Nhà thờ Trái Tim” nằm bên bờ biển Xương Điền, xã Hải Lý. Qua hơn 140 năm (từ năm 1877 đến nay), do bị biển xâm thực, nhà thờ xưa đã bị sụp đổ gần như hoàn toàn. Dấu tích sót lại là một phần của tháp chuông trên bãi biển… Có một nhà thờ bị cháy rụi cách đây vài năm (2017) nhưng cổng vào vẫn toát ra vẻ trầm mặc và trang nghiêm, cũng như sự tinh xảo của kiến trúc nhà Chúa: nhà thờ Trung Lao (xây dựng năm 1888)… Hai hình ảnh tàn lụi nhưng vẫn hiển hiện nét thâm trầm uy nghi. Kết thúc chuyến viễn du vào lòng Thành Phố Nhà Chúa, tôi đến nhà thờ Hải Hậu và nhà thờ Trung Lao, để thấy: trong sự hủy diệt của thời gian, vẫn còn đó vẻ đẹp bất tử của màu thời gian…
Ngắm lại những kiến trúc tôn giáo, nếp sinh hoạt của người Việt Công giáo…, bỗng nhớ đến lời ước nguyện của một nhạc sĩ (ngoại đạo) nhưng có nhiều tuyệt phẩm về đạo:
Một mùa sao sáng ôi mùa sao chói chang muôn đời.
Vạn lời truyền rao nghìn hào quang chiếu sáng ngôi cao.
Lạy Mẹ Đồng Trinh ban ơn, người Việt cùng thương nhau hơn.
Đất nước này đây sáng đức tin Chúa trên trời cao.
(Mùa sao sáng – Nguyễn Văn Đông)
BÀI VÀ ẢNH: NGUYỄN TRƯỜNG TRUNG HUY
