Đà Lạt ơi!
Đi chưa trọn nửa vòng nhân thế, bồng bềnh trong giấc mộng phù sinh, bất chợt phút giây, tâm tư trầm lắng, mãi ngồi đây, ta xin gọi thầm tên người, ta xin nghĩ về người với tấc lòng thiết tha chung thủy. Mơ hồ hóa thân với người, ta quay về quá khứ xa xôi, ta đang băn khoăn cùng hiện tại hay ta đang bay vào một ngày mai đang chờ đón ta ở một phương trời ngút ngàn viễn xứ.
Gần một trăm năm qua, thế nhân đã từng tôn vinh người với những danh từ hoa mỹ rung cảm dễ thương khắc đậm vào lòng người. Từ một hoang địa chập chùng đồi núi, giá buốt quanh năm, người biến thành Đà Lạt, sáng kiến của bác sĩ Yersin, một vị thầy thuốc nổi danh thế giới, đã khai sinh ra người. Hàm chứa bao ý nghĩa nhân sinh.
ĐÀ LẠT, DAT ALIIS LATITIEM ALIIS TEMPERIEM, nơi đây cho người niềm vui, người khác khí hậu an lành.
ĐÀ LẠT, nguồn suối của người Lat sinh sống rải rác ven bờ từ hồ Than Thở đến tận thác Cam Ly.
ĐÀ LẠT, niềm vui bất tận mà thiên nhiên ban phát.
Nhưng đối với những tâm hồn văn nhân, thi sĩ, người từng là:
Xứ Lâm Viên, Xứ Hoa Đào, Xứ Thơ, Xứ Mộng.
Hoặc Thành Phố Ngàn Hoa, Thành Phố Mù Sương, Phố Thị Lưng Trời, Phố Núi Mây.
Hay Non Trà, Trà Sơn, Trà Lĩnh, huyền hoặc như nét Đường Thi có trước ngàn năm…
Đà Lạt ơi!
Anh dìu em đi bát ngát trời hoa
Em ngẩn nhìn những cánh Mimosa
Ong vàng nhung gấm
Những đóa hồng sương đọng
Những cành hoa “Xin Đừng Có Quên Em”
Những cánh hoa hoang dại không tên
Có cánh bướm non tơ
Chập chờn theo sóng mắt
Nhưng em ơi
Có một loài hoa mà anh yêu quý nhất
Loài hoa nào em có biết không
Đà Lạt ơi!
Nhưng vẫn có đôi ba lần, khi lòng chùng xuống, ta đành quay lưng với thành phố rộn rã dư âm, với ngàn hoa sắc thắm kiêu sa, để âm thầm, một mình rải dấu chân trên đồi Cù thơ mộng. Đà Lạt như thấp hơn, trời cao như gần lại và ta như một loài sâu nhỏ bé. Đồi Cù thật đẹp. Đẹp tựa nét xuân sơn của nàng Kiều Nguyễn Du. Ta vui nhìn cỏ biếc dập dềnh sóng lụa thiên thanh nở hoa vàng hoe như gấm dệt. Ta mơ dõi bóng phù vân phiêu bồng vạn kiếp trên biển trời xanh vô định. Dựa cội thông già, ta lặng nghe lá cành đùa sương gió, vang vọng mãi tình ca bất tận. Ta dạo bước bâng quơ, lãng khuây vài chuyện cũ, hồn lâng lâng thêm mùi thơm cỏ dại, ngây ngất cùng thoáng hương thầm cỏ may tỏa thơm ngát trên đất mẹ:
Lá mộng ngập ngừng bay chiếc chiếc
Đường thơ tha thẩn dạo mình mình
Một linh hồn nhỏ cùng thiên hạ
Vô nhiễm từ lâu bụi thị thành
Ta mến đất trời Đà Lạt những ngày giao mùa vào hạ. Thanh sắc hiền lành như người em gái. Vào hè mà không tiếng ve rang thảng thốt, không hoa phượng đỏ nhớ nhung làm áo não tim người. Xứ Huế miền Trung, cố hương của ta, khi mùa hè tới giọt nắng oi nồng, đậm đặc, thiên hạ ngóng đợi một thoáng mát của hai ngọn Nam Nồm dành nhau thổi lại. Dòng biếc sông Hương lượn lờ dưới cầu Tràng Tiền, mảnh mai như chiếc trâm cài suối tóc, ngàn thông xanh núi Ngự bất động thắp lên vạn nến hồng cháy xém cả làng An Cựu bình yên.
Còn Sài Gòn, nắng tha hồ thiêu đốt cháy da, ngột ngạt trong biển nóng. Những dòng xe, dòng người ngược xuôi như những dòng nước cuộn để trốn nắng, mặc dầu nắng đã núp trong vài cơn mưa hạ ngắn ngủi bất chợt ập xuống:
Nằm trên biển nóng Sài Gòn
Mà nghe Đà Lạt vẫn còn mưa sương
Riêng ở phố núi cao nguyên này, khi màn sương đêm vừa tan thì mặt trời ban mai cũng vừa choàng một lớp ánh sáng mỏng manh lên núi đồi, hoa cỏ, trải từng nhung lụa lên khắp các nẻo đường, trong suốt như thủy tinh. Trưa chưa về, nắng chưa phai, thì trên biển trời vài mảng mây trắng đục giăng ngang thành phố. Cơn mưa giao mùa như những đường tơ cài thêu lên lá, lên hoa, thì thầm trên mái nhà, mặt đất âm vang, tựa một khúc nhạc mưa rơi trên phố thị, buôn làng, khắp núi đồi cô tịch.
Trong khoảnh khắc lành lạnh đó, ta thỉnh thoảng rong bước dọc theo những đường phố quen thuộc mà chân không biết mệt, hay lặng lẽ ngồi một mình dưới thềm hiên nhà cũ rêu phong, nghe trong giọt mưa mùa hạ mường tượng có giọt mưa thơ.
. . . . . . . . . . . . . . . .
Và phút chia tay
Chưa kịp lời từ giã
Xuân vừa tàn nắng rơi về phương đó
Chiều tháng tư mưa rớt lại nơi này
Mùa hè Đà Lạt đó, ấm áp như mùa xuân, dịu hiền như mùa thu và đôn hậu như mùa đông.
Đà Lạt ơi!
Có những chiều thu, khi nắng vàng nhung nhớ hiu hắt tan vỡ đó đây trên hồ Xuân Hương sóng sánh, xinh như làn thu thủy của cô Kiều Tố Như – gió thu mơn man ru nhẹ thông ngàn, ngân lên một điệu đàn thu tha thiết, thấm đậm vào hồn ta khi màn đêm chập chờn rủ xuống. Ta đang mơ hóa thành chiếc bướm, và dù đôi cánh mỏng có ướt dầm sương thu lạnh, cũng muốn bay ngút ngàn tìm lại một ngày thu rực óng, hay biến mình qua rừng thu xào xạc, giúp chiếc lá xa cành thực hiện một cuộc viễn trình về nguồn cội.
Có những đêm thu trên Thủy Tạ, ta mãi ngồi lặng im, nương theo làn sóng vô thanh luân vũ mặt hồ, nhìn sương sa mờ ảo đỉnh tháp Hùng Vương, quyện giăng nhạt nhòa cầu Ông Đạo, trầm mặc bên ly cà phê đậm nóng, hoặc ly rượu thơm nồng, ta bất chợt búng lên tàn thuốc cháy vẽ vòng vào đêm khuya vắng tựa hồ một vì sao đổi ngôi giữa vòm trời hiu lạnh. Ánh trăng huyền ảo ngự trên trời. Trăng đậu giữa cành thông. Trăng mênh mông soi thung lũng cô liêu, trăng vỡ mơ màng trên suối ngọc. Đà Lạt tắm trong biển trăng. Đà Lạt trôi theo dòng trăng man mác, ngọt ngào như sữa mẹ. Dòng trăng tràn ngập cả hồn ta.
Ta xin mời trăng ngồi lại với thi nhân. Ta cùng trăng kể lại cuộc phong trần. Và trăng đã gọi thu về cho sơn khách tình tự. Áo trắng cũng buồn như mây trắng. Hiu quạnh, lạnh lùng, người ơi! Chập chùng nỗi nhớ gởi về đâu!
Cuối thu vời vợi thấy mênh mang
Chờ đợi ai trong sáng điểm sương
Bàng bạc thuyền mây trời sắc ngọc
Đăm đăm chốn cũ dáng người thương
Gió im khe khẽ lời son sắt
Nắng ửng mơ say má đỏ hường
Này gió đã ba ngày mộng nhớ
Đời càng nên sống ngát tình Xuân
Đà Lạt ơi!
Ta lại mời người cùng ta tung tăng lên phố Hòa Bình, con tim của Đà Lạt, nơi gặp gỡ tình người. Những con đường huyết mạch quy tụ về đây, bao giờ cũng uốn mình quanh co dưới bóng thông xanh, bao giờ cũng lên xuống nhịp nhàng giữa dãy nhà kiến trúc muôn vẻ, muôn màu, bao giờ cũng yểu điệu như tà áo lụa nết na của người em gái ngày xưa. Dừng chân bên lề đường, dẫu lẻ loi trước dòng nhân thế ngược xuôi, tha nhân cũng thấy lòng ấm lại, rung cảm một niềm quyến luyến vô hạn với tấm lòng hiếu khách của người Đà Lạt.
Bạn ta nói tiếp về người:
Thành phố mình đang ở
Còn có ai đâu mà bỡ ngỡ
Quanh một vòng ta gặp gỡ nhau
Môi điểm nụ chào
Tay bắt thật chặt
Chân tình như nhạc như hoa
Hoa thơm quyện lòng đất
Hoa thắm ngát tình người
Nhạc xây dựng đời
Nhạc gieo hy vọng
Nhạc gọi tương lai
Thành phố mình sao mãi dễ thương
Thôi thúc tình người không ngừng nhẫn nại vươn lên
Đỉnh cao Hòa Bình vẫy đợi
Mà những con đường như đưa máu dội về tim
Vạn kỷ không quên thành phố của mình
Đà Lạt ơi!
Ta thành tâm mường tượng, bên cạnh những cành hoa nết na tươi đẹp của Đà Lạt còn có những cành hoa Đàm Vô Ưu lung linh nở hương đạo trước Phật Đài Linh Sơn cổ kính hay Quan Âm Tự thanh u, còn có những cành hoa trong trắng bừng hương bác ái dưới Giáo đường Đà Lạt. Ta mong ước khúc nhạc đời của người hòa lên cùng những hồi chuông khi ngân nga, lúc thánh thót đó đây mai chiều trên mảnh đất Đà Lạt muôn thuở thanh bình.
Đà Lạt từng vinh hạnh là một trung tâm văn hóa quốc gia với: Viện Đại Học Thụ Nhân Đà Lạt, Trường Võ Bị Liên Quân, Đại Học Quân Sự. Các trường thuộc ảnh hưởng Pháp ngày xưa: Grand Lycée Yersin, Petit Lycée Yersin, Couvent des Oiseaux, Domain de Marie, phần đông dành cho các học sinh những gia đình giàu có, danh gia vọng tộc; song ta lại mến yêu những ngôi trường tiểu học đơn sơ, thanh cảnh ở khóm, phường đông đảo cư dân chân chất, nhất là trường trung học nam sinh Trần Hưng Đạo và nữ sinh Bùi Thị Xuân, đã từng dìu dắt ta dưới sự giáo huấn nghiêm minh của thầy cô, từ tuổi ấu thơ, để vững lòng từng bước đi trên đường văn học, đến khi trưởng thành góp mặt với đời.
Các em
Mai chiều hai buổi
Những bước chân của tuổi học trò
Những bước chân ngây thơ bướm hoa thành phố
Theo giữa dòng đời xa lạ
Ươm một niềm tin
Từng lớp, từng hàng
Sách vở là hành trang
Gió mây là bạn đồng hành
Khi vòng quanh nghĩa địa
Lúc lên xuống núi đồi
Ngỡ trường xa xôi hơn cả bên kia thế giới
Đi hoài không mỏi
Đi tìm tiếng gọi tương lai…
Những bước rong chơi bỗng dưng đưa ta cùng người bạn vong niên nhiều tuổi một lần ngồi uống cà phê bụi giữa lòng chợ Đà Lạt xinh đẹp nhất cả nước. Chung quanh sự ồn ào sôi động của thế nhân, âm thanh nói cười vụn vỡ của thiên hạ, hai người vẫn an nhiên cùng nhau xướng họa:
Trong lòng sâu quán chợ
Chốn tận cùng nhân gian
Chuyện thế dâng trôi nổi
Tình thơ đong ngút ngàn
Xôn xao bờ mộng ảo
Lóng lánh cõi vô thường
Phước địa vô lượng kiếp
Còn thoang thoảng kỳ hương
Tình thơ phơi quán chợ
Rộn rã tiếng trần gian
Am vang xa suối động
Trầm lặng nhánh mây ngàn
Nắng mưa đong huyễn hóa
Ngày tháng đọng vô thường
Lũng sâu choàng thức giấc
Ngan ngát tỏa tâm hương
Giờ đây, Đà Lạt cùng ta vui chân xuôi về một con đường quê huyền sử, nép bình yên bên lòng thành phố. Con đường thoai thoải đi lên, nghiêng nghiêng chảy xuống, có đá ngủ triệu năm, có hoa trạng nguyên hồng lên chào đón. Con đường còn mang tên một danh nhân ái quốc Việt Nam – Nguyễn Biểu – dài sâu hun hút, chưa tròn trăm thước rộng vừa sãi tay người mà thế nhân lại chưa đi trọn cuộc đời đạo hạnh. Con đường còn mang tên Dốc Nhà Làng, không vương gió bụi, không có xe ngựa qua mà bồng bềnh sương khói. Con đường đưa dần ta vào huyền thoại, ngược lên 4000 năm lịch sử vinh quang để bắt gặp hình dáng quê hương nguyên thủy.
Mai chiều, bốn mùa qua lại, thân thuộc với đường xưa, ta bồi hồi, hơn một lần gởi gắm ít nhiều tâm sự:
Mây trôi im ỉm bóng thời gian
Bao vết chân qua ngút đoạn trường
Thềm đá lặng ru tròn giấc mộng
Bãi rêu bừng ngát vỡ mùa sương
Nhịp đời chồng chất trong bình dị
Mạch sống khơi tràn giữa luyến thương
Đi suốt một đời con dốc nhỏ
Vẫn yêu hoài lối mộng quê hương.
Có một người em gái không quen, dáng dấp tiểu thư sáng tinh sương đã vội bày vài chồng sách cũ trên đá lạnh bán cho khách qua lại, gợi lên một hình ảnh hoài cảm xa xưa:
Bình minh vừa bừng nở
Cây cỏ dậy sắc hương
Em bày dăm sách cũ
Bên đường bán văn chương
Sỏi đá ơi dễ thương
Suốt đời im tiếng nói
Hồn không vương gió bụi
Trong giấc ngủ vô thường
Lá cành xuyên hoa nắng
Hương chữ nghĩa xôn xao
Em nghiêng vành nón mộng
Nghe giọng nói ngọt ngào
Đường đưa vào huyền sử
Hun hút nẻo vô biên
Bờ xa làn nước đổ
Chan hòa trong tịch nhiên
Giữa hai chiều xuôi ngược
Sao nhân thế rộn ràng
Ai vui tròn hạnh phúc
Ai lận đận trần gian
Và Xuân Hạ Thu Đông
Bốn mùa đong thương nhớ
Em về bên xóm nhỏ
Nghe Dốc Làng bâng khuâng
Còn người bạn tâm giao, một chiều ghé thăm ta, khi ra về đã ghi lại một bài thơ trữ tình lãng mạn dễ thương chi lạ:
Con phố thênh thang rẽ chỗ này
Chân sa lũng thấp tưởng lừng mây
Nhà ai hoa nở bên bờ dậu
Tỏa ngát hương nồng ngợp gió bay
Ơi con đường dốc mỗi lần đi
Gợi nhớ khêu thương đến lạ kỳ
Không một gốc cây người đứng nghỉ
Mỗi tầng cấp nặng một tình si
Em làm con gái năm mười sáu
Đà Lạt xanh hoài mái tóc thơm
Ta có một lần như lãng tử
Bước chân chết lặng một chiều hôm
Ngôi nhà ta dựa bên sườn núi
Hoa Trạng Nguyên hồng năm ngón tay
Ta hỏi vì sao mình lạc lối
Để ngàn năm nhớ mãi tóc em bay
Nhà ta đứng giữa lưng chừng Dốc, một nếp nhà cổ kính thanh thanh. Mười mấy năm qua, như tổ ấm đã chở che gia đình ta vui sống những ngày tháng thực sự bình yên của một đời thường, song đầy ắp tình yêu thương trọn vẹn. Xin mời Đà Lạt, xin mời khách thơ dừng chân bên hiên Duyệt Ưng, đong đưa vài câu đối đỏ mừng Xuân, có giàn Thảo Lan, bốn mùa hoa nở, có bể cạn lô nhô vài phiến đá hồng hoang tượng hình Hồng Lĩnh, Quế Sơn soi bóng nước trong vắt như dòng Lam Thủy quê hương cụ Tiên Điền Nguyễn Du:
Bất tri tam bách dư niên hậu
Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như
Hiên Duyệt Ưng sẽ đưa khách thăm phòng thơ nho nhỏ Lan Hinh. Ở đây gom góp ít nhiều thi phú của bằng hữu quý mến, mỗi tiếng thơ thể hiện một phong cách, một nét đặc thù, diễn đạt thuần nhiên và khiêm từ tình cảm của mỗi người, ca tụng màu sắc cẩm tú, tình nghĩa đậm đà quê hương, ngợi ca tình người, tình bạn và cả tình yêu lãng đãng. Một ngày đó, những mảnh giấy hoa văn kia, nếu có rã rời dưới lớp bụi thời gian thì hương thơ của kim bằng nhất định sẽ kết đọng trong tâm hồn ta mãi mãi.
Đà Lạt ơi!
Giờ đây, cùng ta nhẹ gót dạo một vòng thành phố nhé. Xuôi Dốc Làng và băng qua đại lộ Phan Đình Phùng – con đường Cầu Quẹo cũ – giờ đây nhà cửa sầm uất – ta hồi tưởng chiếc cầu gỗ Cửu Huồn mảnh mai vắt qua con lạch nhỏ, nước từ hồ Vạn Kiếp đổ về mà nhớ lại những ngày thơ ấu. Cho ta đến xóm Lò Gạch, thăm lần cuối cùng người bạn vong niên thân kính. Ngôi nhà nằm bên một con đường hẻm cụt, sỏi đá gồ ghề, cỏ dại len mặt đất, tỉnh lặng như một sơn am.
Vậy đó thân thương vài bạn đến
Hàn huyên quên cả chuyện hàn vi
Rồi đường quê đưa chân ta về Huyện Mọi. Thác Cam Ly cận kề, dòng nước đổ bên đường. Lặng đứng nghe thác tỉ tê cùng đá lạnh rêu xanh. Lưng chừng sườn núi còn thấp thoáng vài túp nhà sàn cũ kỹ hun khói của đồng bào Thượng chưa muốn trở lại rừng sâu.
Vài cánh chim chiều chao cỏ biếc
Một làn gió muốn động cành dương
Đầy vơi thác có cùng mưa nắng
Mà biết đâu rồi khách viễn phương.
Vòng qua cầu Bá Hộ Chúc ta đến Dốc Nhà Bò. Đâu còn nghe tiếng gầm gừ của đàn bò xa xưa nhai cỏ, đâu còn âm thanh khô khan của những vành sắt xe bò đổ rác siết trên đường đá chông chênh. Trại Hầm nằm âm thầm cuối sâu một thung lũng đồi núi quanh quanh. Vẫn ngôi chùa Linh Phong thanh tịnh, ẩn hiện cảnh tỉnh. Vẫn còn sót lại vài gốc mận già cằn cỗi đã từng cho ta những chùm trái mọng chín lườm, hương vị ngọt thơm làm tê lịm bờ môi của tuổi học trò.
Ta trèo lên đỉnh Gió Hú, sẽ kiễng chân nhìn về hồ Than Thở. Một chấm làn nước cạn đục. Đâu còn nữa tiếng thở than của lau lách vọng lại. Giờ đây đã lặng câm bên Đồi Thông Hai Mộ, một nửa vùng đồi bên kia biến thành những vườn rau xanh trơ trọi, xốn xang. Ta xin thành chim bay ngược lên hướng Bắc, thăm qua những địa danh phát nguyên từ dân gian như: Cây số 4, số 6, như cây số 9, số 12 và mãi tận Tùng Lâm, Kim Thạch, Mang Linh, Suối Vàng. Một vùng đồi núi chập chờn, tròn trĩnh tựa những viên ngọc bích, phủ nhẹ cỏ biếc nhung tơ, điểm xuyết những cũm nhà sơn thôn êm ả, muôn thuở thanh bình dưới chân đỉnh Núi Bà hiền hậu.
Phong cảnh thiên nhiên như thủy mặc sao mà đẹp xinh, thanh tú, những địa danh sao mà bình dị, hồn nhiên như tình người Đà Lạt vậy. Đi hơn nửa vòng Đà Lạt, đành dừng lại trên đèo Prenn, ngõ đưa du khách vào thăm thành phố. Đà Lạt ơi, cùng ta nhìn một góc Lê Nguyễn Gia Viên thơ mộng hiện đang khép lại một vùng trời kỷ niệm.
Lê Nguyễn Gia Viên lưỡng phiến tình
Hồi đầu vãng sự diệc kham kinh
Vân quy lĩnh ngoại vô thường cuộc
Yến tập pha đầu thị túc duyên
Tái tửu hạnh tồn tam kính thú
Tòng tâm nhiệm suất tuyệt trần biên
Giang sơn hương bội thành giai trúc
Tạo dã long phi chính tại thiên
Lê Nguyễn Gia Viên những phiến tình
Quay nhìn chuyện cũ nghĩ mà kinh
Mây bay ngoài núi vờn cơn mộng
Yến tụ đầu đèo kết mối duyên
Chuốc rượu nay còn ba lối tắt
Chìu lòng mong được một trời thanh
Dựa vào non nước xây lều cỏ
Thỏa nguyện như rồng vẫy cõi tiên
Đà Lạt ơi!
Ta muốn in dấu chân khắp cùng Đà Lạt, song chân ta quá mỏng. Ta muốn ôm trọn Đà Lạt trong vòng tay, song tay ta lại quá ngắn. Ta muốn nhìn từng ngọn cỏ lá cây, nhưng núi rừng bạt ngàn đã ngăn che tầm mắt của ta rồi. Dẫu mai này, như cánh gió ngàn phương, như bóng mây vạn lối, mảnh hồn ta xin nguyện chung thủy ở bên cạnh những người thân ruột thịt, bên cạnh bạn hữu thiết thân và với Đà Lạt mến thương, mà một thời đã dành cho ta biết bao nghĩa tình thâm sâu quý trọng.
Thôi chào Đà Lạt nhé!
Đà Lạt ơi!
