Những ngày cuối Đông ở California, hai bên đường, những vạt hoa cúc queo quắt vì cái giá lạnh của những tháng mùa Đông bỗng bắt đầu đơm chồi xanh. Những nụ hoa hé nở rất nhanh, lác đác vài bụi bông cúc dại sớm nở. Chỉ sau vài ngày không để ý, đã có thể thấy con đường thường ngày đi qua nở đầy vạt hoa cúc dại muôn màu muôn vẻ. Ở Việt Nam mùa Xuân là mùa của hoa đào, hoa mai, nhưng ở cái vùng cận nhiệt đới bán sa mạc này, hoa cúc dại (African daisy) mới thật sự là loài hoa báo hiệu mùa Xuân. Điều đó cũng có nghĩa ngày Tết Âm Lịch đang rất gần.
Với người Việt, Tết Âm Lịch là một phần phong tục không thể thiếu trong đời sống tinh thần. Ai lớn lên ở Việt Nam cũng đều có kỷ niệm ngày Tết và từng háo hức mong chờ ngày Tết. Dù xã hội phát triển như thế nào, dù sống bất cứ nơi nào thì phong tục Tết vẫn là nét văn hóa truyền thống vốn ăn sâu vào tâm thức người Việt. Hồi tưởng lại Tết Âm Lịch ở Mỹ xưa và nay, có thể thấy Tết ở Mỹ giờ vui hơn lúc trước nhiều. Vài chục năm trước, khi cộng đồng người Việt còn ít ỏi, người ta chưa tụ tập và lập thành những con đường hay trung tâm buôn bán mà chỉ lèo tèo vài ngôi chợ nhỏ đi loanh quanh dăm ba phút đã về chốn cũ. Kiếm “đỏ con mắt” cũng chẳng thấy chợ nào bán trái cây đặc sản Việt Nam để có thể mua cúng cho có mùi vị ba ngày Tết. Quanh đi quẩn lại cũng chỉ có lèo tèo vài món truyền thống như bánh chưng, bánh tét, giò chả, giò thủ, và một số bánh mứt do bà con làm thủ công tại nhà, đem đi bỏ mối ngoài chợ cốt kiếm thêm ít thu nhập.
Tết bên Mỹ thời đó thật buồn. Lúc đó, trong năm nếu “lỡ” thèm những món ăn lúc còn ở bên nhà hoặc nhớ các loại mắm hay thậm chí bó rau muống và trái cà pháo… thì cũng đành chịu, tìm đâu ra để mua. Còn đến ngày Tết, những món như bánh chưng, bánh tét, củ kiệu, dưa món… thì phải đặt hàng trước đó cả tháng. Mà rồi khi nhìn cái bánh chưng, bánh tét thì càng nhớ da diết mùi Tết Việt Nam. “Bánh chưng Mỹ” tuy to, nhân nhiều nhưng lại gói trong giấy aluminum foil, cột bằng dây nhựa đỏ chứ không phải gói bằng lá chuối, lá dong và bó cột bằng dây lạt như bên nhà. Mứt thì đa số là hàng Trung Quốc hay Thái Lan, đẹp mã chứ không hạp khẩu vị người Việt. Đêm 30 Tết nằm mơ về đêm Giao Thừa năm xưa, mơ hồ nghe tiếng pháo vọng về từ ký ức xa xăm, càng nhớ da diết không khí ngày Xuân quê hương…
Những bức ảnh ghi lại không khí đón Tết của người Việt ở California (ảnh: Thanh Nhàn)
Bây giờ, người Việt nhập cư qua đông. Ở đâu có người Việt thì ở đó có chợ Việt, không phải cái chợ nhỏ xíu mà to như mấy cái super market của Mỹ. Cả tháng trước dịp Tết, những ngôi chợ Việt bắt đầu bày bán hàng Tết nhiều lắm rồi. Mặt hàng Tết cũng đa dạng. Các mặt hàng Việt Nam đều được nhập vào Mỹ trước Tết cả tháng nên không thiếu thứ gì cả, thậm chí còn nhiều và tốt hơn hàng bên nhà nữa vì đã được sàng lọc cẩn thận và đáp ứng tiêu chuẩn vệ sinh nghiêm ngặt của Mỹ. Từ bánh mứt cho đến các loại trái cây, tất cả đều dồi dào và giá cả cũng phải chăng. Hoa thì khỏi nói, tràn ngập, chỗ nào cũng thấy bán hoa. Hai ba tuần trước Tết, các khu chợ người Hoa phục vụ dân châu Á nói chung đã được dựng lên cho bà con mua sắm bông hoa các loại, với tràn ngập mai, đào, lan; rồi chậu kiểng cùng câu đối; chưa kể phong bì và pháo đỏ… dùng để trang trí cho đẹp cửa đẹp nhà.
Hội chợ Tết cũng là một nét thú vị của cộng đồng người Việt ở Mỹ. Hội chợ luôn có múa lân, múa nón, trình diễn áo dài, biểu diễn võ thuật; cùng các gian hàng vui chơi cho trẻ em lẫn người lớn chẳng hạn loto có thưởng. Trong hội chợ, ngoài khu vui chơi còn có khu ẩm thực, với đủ loại món ăn truyền thống, từ ăn mặn đến ăn chay thuần túy Việt Nam. Rất dễ dàng thấy bánh mì, gỏi cuốn, chả giò, gỏi đu đủ khô bò, hột vịt lộn, cơm chiên, bún hay phở, mì…; rồi các món ăn chơi như chuối nếp nướng lá dứa, chuối chiên, bắp nướng mỡ hành, khoai lang, khoai mì hấp, bánh và chè đủ loại; chưa kể nước mía, nước dừa… Ngoài ra, còn có vài món gần đây được du nhập từ Việt Nam qua như bánh tráng nướng mà dân Việt ở Mỹ gọi là Vietnamese pizza hay Đà Lạt pizza vì nó xuất xứ từ thành phố lạnh này.
Ăn đã no và bụng đã ấm, không thể bỏ qua tiết mục văn nghệ với sự trình diễn của các ca nhạc sĩ danh tiếng. Với người Việt hải ngoại, ba ngày Tết là dịp mà trang phục truyền thống như áo dài, nón lá hay áo tứ thân được mặc và thấy nhiều nhất, cho dù những ngày mùng 1, mùng 2 và mùng 3 Tết chỉ là tượng trưng. Tết Việt nếu xảy ra vào cuối tuần thì xôm tụ và vui vẻ hơn, vì còn tụ họp đúng dịp để gặp gỡ và chúc Tết nhau. Vào những năm mà ba ngày Tết xảy ra trong tuần thì chẳng có gì gọi là “không khí Tết” cả. Nó vẫn im ắng như mọi ngày. Người lớn đi làm, trẻ em đến trường, và mọi người vẫn lo công việc như những ngày bình thường. Cùng lắm thì chỉ nhắn tin, gọi điện chúc Tết dăm câu hay cùng gia đình đi vội lễ chùa Đêm 30.
Có một sự khác nhau giữa “Tết Việt ở Mỹ” với “Tết Việt trong nước” ngày càng rõ rệt. Những năm sau này, người Việt trong nước có xu hướng đi chơi xa, hơn là ở nhà vào những ngày nghỉ Tết. Nhiều người bỏ luôn việc cúng kiếng ba ngày Tết. Không ít người khóa cửa xách vali đi du lịch nước ngoài trước cả ngày cúng Ông Táo. Ngày càng có nhiều người thích khoe “ăn Tết” ở Singapore, Nhật Bản hoặc thậm chí châu Âu. Trong khi đó, Tết ở hải ngoại luôn là dịp sum họp. Con cháu tụ tập về gia đình; bạn bè gặp gỡ nhậu nhẹt, đánh bài, và rủ nhau đi chùa và nhà thờ… Với người Việt hải ngoại, dù xa quê và hòa nhập vào dòng chảy mới, người ta không bao giờ quên nét văn hóa đặc trưng dân tộc cũng như hương vị ngày Tết. Càng xa quê nhà bao nhiêu thì người Việt hải ngoại càng giữ chặt bấy nhiêu những giá trị truyền thống định dạng sự khác biệt giữa dân tộc Việt Nam với các dân tộc khác trong một quốc gia “melting pot” như Mỹ…
San Diego, Tết 2022
