Sau một năm chật vật tài chính vì đại dịch Covid-19, chắc chắn sẽ rất tuyệt vời nếu bạn phát hiện được một kho tiền vàng trị giá hơn $300,000 giấu trong tường của một ngôi nhà hoặc một món ăn quý hiếm trị giá $1,7 triệu được cất trong… ngăn kéo bị bỏ quên.
Con người thường bị lôi cuốn bởi những phát hiện hiếm có tại những nơi bất ngờ và những cuộc khai quật khảo cổ rọi thêm ánh sáng vào quá khứ của nhân loại. Năm nay, không có tảng đá nguyên khối bí ẩn nào lộ diện trên sa mạc làm chúng ta phải giật nảy khỏi ghế ngồi, nhưng vẫn có một số phát hiện đáng kinh ngạc, nhỏ nhưng lý thú, chẳng hạn dấu chân côn trùng để lại trên một tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng hoặc hoành tráng như tìm thấy cả một thành phố cổ bị lãng quên. Dưới đây là những khám phá nghệ thuật thú vị nhất năm 2021.
1. Một quả chuông chống tâm trạng nôn nao (hangover)
Tháng Mười Một qua, Cơ quan Quản lý Cổ vật Israel thông báo một chiếc nhẫn bằng vàng và thạch anh tím có thể được đeo để ngăn chặn tình trạng nôn nao đã được tìm thấy tại một trong những nhà máy rượu cổ đại lớn nhất chưa từng biết tên thuộc thành phố Yavne, khá gần với tàn tích của một nhà kho chứa các bình rượu được gọi là amphorae.
Chủ nhân của chiếc nhẫn có lẽ là một người Byzantine giàu có sống từ Thế kỷ thứ 3 đến Thế kỷ thứ 7 (và quả rất ngạc nhiên khi 1,500 năm sau chúng ta vẫn đi tìm một loại thuốc chữa chứng nôn nao tốt nhất!). Elie Haddad, đồng giám đốc cuộc khai quật, dự đoán: “Chiếc nhẫn quí tìm thấy tại nhà kho (nhà máy rượu) này có thể là của vị quản đốc (hoặc một vị khách thăm) không may mắn đánh rơi”.
2. Ngạc nhiên tranh Rembrandt
Khi một tác phẩm nghệ thuật rơi ra khỏi tường trong một ngôi nhà nông thôn ở La Mã vào năm 2016, điều bắt buộc phải làm ngay là khôi phục lại tác phẩm với hy vọng nó sẽ tiết lộ nhiều bất ngờ. Đó là trường hợp của một bức tranh Rembrandt bị thất lạc, từng được cho là chỉ còn biết đến qua các bản sao đang lưu giữ tại các viện bảo tàng lớn. Vào mùa Hè năm nay, Tổ chức Di sản Ý xác nhận bức tranh “Sự tôn thờ đạo sĩ” (The Adoration of the Magi), một tác phẩm sơn dầu trên giấy đính trên vải, là bản gốc được danh hoạ tài hoa người Hà Lan Rembrandt vẽ trong khoảng thời gian từ 1632-33. Bức tranh mô tả ba nhà thông thái là những người đầu tiên đến với Chúa Hài đồng Jesus.
3. Một thành phố cổ được khôi phục dần
Tiết lộ lớn nhất trong năm 2021 là gì? Toàn bộ thành phố 3,000 năm tuổi ở Ai Cập được khai quật từ bên dưới lớp cát dày. Các nhà khảo cổ bắt đầu khai quật thành phố The Rise of Aten (Sự trỗi dậy của Aten) được phát hiện ở bờ Tây thành phố Luxor, từ mùa Thu năm 2020. Bà Betsy Bryan, giáo sư Ai Cập học tại Đại học Johns Hopkins, nhận định: “Việc phát hiện ra thành phố đã mất này là phát hiện khảo cổ quan trọng thứ hai kể từ lăng mộ Tutankhamun”.
Đến Tháng Tư, đã khai quật được phần lớn nửa phía Nam của thành phố làm lộ ra một ngôi nhà còn nguyên vẹn với tường cao ba mét, một tiệm bánh lớn và một khu chôn cất chứa một bộ xương. Các phòng trong ngôi nhà vẫn còn chứa đầy bình gốm, dụng cụ quay, dệt, chế tạo đồ thủy tinh và trang sức của những cư dân cổ đại giống như họ mới rời đi từ hôm qua”.
4. Những con heo giao chiến
Một phát hiện đáng chú ý trong một hang động trên đảo Sulawesi của Indonesia là bức tranh mô tả “những con heo giao chiến” được cho là hình ảnh động vật lâu đời nhất còn sót lại trên trái đất với ít nhất 45,500 năm tuổi. Các nhà khảo cổ học xác định có heo trong tác phẩm nghệ thuật này là do những phần nhô ra giống như sừng. Có tất cả ba con heo trên nền màu đất son đỏ mà một con đang quan sát cuộc chiến giữa hai con kia.
Khám phá này, cũng như những phát hiện gần đây từ các hang động trong cùng khu vực (gồm cả cảnh săn bắn từ 43,900 năm trước với những “người lai động vật”) đã củng cố tầm quan trọng của Indonesia trong thời sơ khai của lịch sử nhân loại. Phát hiện mới cũng đánh đổ giả thuyết trong một thời gian dài cho rằng những biểu tượng trừu tượng được tìm thấy ở châu Âu là những tác phẩm lâu đời nhất của “Nghệ thuật hang động”.
Adam Brumm, giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu Tiến hóa Con người của Griffith (Griffith’s Australian Research Centre for Human Evolution) nhận định: “Khám phá này nhấn mạnh tính cổ trong nghệ thuật đá của Indonesia và ý nghĩa to lớn của nó đối với việc tìm hiểu lịch sử sâu xa của nghệ thuật và kể câu chuyện về thời sơ khai của nhân loại”.
5. Mặt nạ vàng từ hố hiến tế
Tháng Sáu, một chiếc mặt nạ vàng nhẹ nằm trong số khoảng 500 di vật được khai quật từ một nhóm hố hiến tế ở phía Tây Nam Trung Quốc, tại điểm khảo cổ Sanxingdui cách không xa thành phố Chengdu (Thành Đô). Hàng ngàn hiện vật được tìm thấy tại khu đất rộng 4.6 dặm vuông sau khi một nông dân địa phương tình cờ phát hiện ra nó cách nay một thế kỷ.
Theo Tân Hoa xã, chiếc mặt nạ có thể là một phần của một chiếc đầu lớn hơn bằng đồng được làm vào cuối triều đại nhà Shang (Thương, triều đại kết thúc vào năm 1046 trước Công nguyên). Trong số những phát hiện khác có một số di vật bằng ngà voi, vài bức tượng nhỏ bằng đồng và một con dao bằng ngọc.
6. Các hạt nhỏ mang nội hàm lịch sử
Những “hạt Venetian” có kích thước bằng quả việt quất được khai quật ở phía Bắc tiểu bang Alaska vào giữa thập niên 2000 hiện được cho là những vật thể do người châu Âu tạo ra sớm nhất ở Bắc Mỹ trước cuộc hành trình vượt Đại Tây Dương của Christopher Columbus.
Vào Tháng Một, Đại học Alaska Fairbanks đã xuất bản một công trình của các nhà nghiên cứu chứng minh các hạt này có thể được tạo tác từ năm 1440 đến 1480, vài thập kỷ trước khi Columbus vượt biển lớn vào năm 1492. Một số hạt (cùng một số sợi thực vật có chung niên đại thời gian) đã được khai quật tại Punyik Point, một điểm khảo cổ nổi tiếng nằm trên tuyến đường thương mại cổ đại nổi tiếng nối Venice (Ý) với châu Á trong thập niên 1400. Các hạt có thể đi dọc theo Con đường Tơ lụa (Silk Road) tiến về phía Trung Quốc, đến vùng Viễn Đông của Nga, rồi băng qua eo biển Bering đến Alaska.
7. Nhưng đó không phải là tất cả …
Vào Tháng Ba, chính phủ Israel thông báo hàng chục mảnh vỡ của Cuộn giấy Biển Chết (Dead Sea Scroll) mang bản viết Kinh thánh đã được các nhà khảo cổ làm việc tại sa mạc Judean tìm thấy.
Cũng trong Tháng Ba, các nhà nghiên cứu xác định được tuổi của bức tranh tường 3,200 năm mô tả thần nhện cầm dao được tìm thấy ở miền Bắc Peru vào năm 2020, bên cạnh một ngôi đền adobe (phần còn lại của một địa điểm khảo cổ đã bị các nông dân địa phương phá hủy gần hết).
Đến Tháng Năm, một chiếc đầu bằng đá cẩm thạch 2,000 năm tuổi của Augustus Octavian trẻ tuổi, hoàng đế đầu tiên của Rome, được phát hiện ở thị trấn Isernia của nước Ý, trong quá trình sửa chữa bức tường thời Trung cổ bị hư hỏng nặng.
Vào Tháng Tám, kết quả phân tích DNA mới cho thấy một chiến binh được tìm thấy trong một ngôi mộ thời kỳ đồ sắt ở Phần Lan có thể là phi nhị phân (non-binary).
Đến Tháng Mười, Bảo tàng Nghệ thuật Dallas đã công bố những phát hiện mới liên quan đến các bức tranh rừng ô liu của danh hoạ Vincent Van Gogh, gồm cả vết chân một con côn trùng không may đậu vào sơn trên tranh, cung cấp bằng chứng về địa điểm sáng tác của ít nhất một trong số tác phẩm của ông.
Vào Tháng Mười Một, các nhà khảo cổ tin rằng họ đã tìm thấy một trong những “ngôi đền mặt trời” bị thất lạc của Ai Cập, có niên đại từ giữa Thế kỷ 25 trước Công nguyên, bên dưới một ngôi đền khác ở Abu Ghurab.
