Thẩm phán “đáng thương” (pity poor Justice, theo cách gọi của tờ The Washington Post) Stephen G. Breyer sau gần 28 năm trung thành phục vụ tại Tối Cao Pháp viện cho đảng Dân chủ, nay đã bị phe tả trong đảng cho “về vườn”, thậm chí họ chẳng cần chút lịch sự nào khi không để ông tự tuyên bố về hưu trước. Mùa Hè năm ngoái, Breyer còn nói với hãng tin CNN là ông vẫn chưa quyết định khi nào sẽ nghỉ và rất hài lòng với vai trò một thẩm phán theo xu hướng tự do, kế thừa từ thẩm phán Ruth Bader Ginsburg đã qua đời.
Phe tả thắng thế
Nhưng các nhà hoạt động cánh tả trong đảng Dân chủ có suy nghĩ khác. Họ phát động một chiến dịch công khai chưa từng có để bắt buộc Breyer nghỉ hưu bằng cách đăng cả quảng cáo trên tờ The New York Times và đậu một chiếc xe tải trước Tối cao Pháp viện với tấm biển ghi “Breyer, Retire!”.
Mùa Xuân này, phe tả còn bày tỏ sự phẫn nộ hơn sau khi Breyer lên tiếng phản đối kế hoạch tăng số thẩm phán của Tối cao Pháp viện (hiện con số đang nghiêng về phía bảo thủ Cộng hoà). Nhưng phải chờ đến nay họ mới áp lực được Breyer theo kiểu “cưỡng bức thô bạo”, một phần là nhờ Biden đang ở thế yếu trong cương vị tổng thống.
Nếu Biden mạnh, áp lực này khó xảy ra vì sẽ không thành công. Tỷ lệ người dân Mỹ chấp nhận Biden đang “rơi tự do” và khả năng cao là đảng Cộng hòa sẽ nắm quyền kiểm soát Thượng viện sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào Tháng Mười Một tới. Như Thượng nghị sĩ (TNS) Mitch McConnell Cộng hoà, tiểu bang Kentucky) tuyên bố với phóng viên Hugh Hewitt của tờ The Washington Post: “Thượng viện nếu do đảng Cộng hòa kiểm soát có nhiều khả năng sẽ không tổ chức bỏ phiếu thông qua để cử thẩm phán Tối cao Pháp viện của Biden mà phải chờ đến sau cuộc bầu cử tổng thống năm 2024”.
Vì vậy, nếu muốn Biden đề cử thành công, cuộc bỏ phiếu chuẩn thuận phải diễn ra bây giờ, khi đảng Dân chủ còn kiểm soát Thượng viện. Điều đó có nghĩa là Breyer phải từ nhiệm vào lúc này để tạo cơ hội cho Biden lấy phiếu cử tri bằng một thẩm phán mới đáp ứng đúng nguyện vọng của họ. Nhưng cho dù Biden có thể lựa chọn được một thẩm phán Dân chủ-da đen để thu hút phiếu cử tri, ông vẫn không thể thay đổi “cấu trúc ý thức hệ” (ideological makeup) mới hình thành tại Tối cao Pháp viện.
Cựu Tổng thống Donald Trump đã bảo đảm được đa số bảo thủ 6/3 để phe bảo thủ giữ thế thượng phong tại Tối cao Pháp viện trong… một thế hệ nữa. Trong khi Biden chỉ có thể thay thẩm phán theo xu hướng tự do này bằng thẩm phán cùng cánh khác. Không có thẩm phán bảo thủ nào đủ già để nghỉ hưu cho ông thay thế! Đối với các đảng viên Dân chủ say mê thể chế chính trị “đa văn hoá vá nhiều bản sắc”, tấm “thẻ vàng” là cam kết của Biden sẽ bổ nhiệm một phụ nữ da đen trám vào chỗ Breyer. “Biden đã công bố tiêu chuẩn người đề cử là người có năng lực nhất, dễ được chấp nhận nhất” – giáo sư luật Jonathan Turley thuộc Đại học George Washington nhận định (và dĩ nhiên là phải trung thành với đảng và không chao đảo).
Nhưng việc Biden công khai nêu các tiêu chuẩn chủng tộc và giới tính trong đề cử là hoàn toàn vi hiến và trái với tuyên bố của Tối cao Pháp viện khi ra phán quyết về công tác tuyển sinh vào các trường đại học công lập. Trớ trêu thay, người được bổ nhiệm của Biden, nếu kịp, sẽ nghe những lý lẽ để quyết định xem liệu các chương trình tuyển sinh dựa trên chủng tộc tại Đại học tư Harvard và Đại học North Carolina (theo hướng có lợi cho các cộng đồng thiểu số) có hợp pháp hay không?
Sự nghỉ hưu của Breyer là cơ hội cho đảng Dân chủ, và họ không nên lãng phí nó.
Tất nhiên, ngay cả trước khi Biden đưa ra lựa chọn, chúng ta đã biết tổng thống sẽ quyết định thế nào trong trường hợp này. Đảng Dân chủ hầu như không có cơ hội trong ba thập niên qua để đưa thêm người theo chủ nghĩa tự do “đáng tin cậy” vào các Tối cao Pháp viện.
Trước khi Trump xuất hiện, các thẩm phán Cộng hòa thường xuyên bổ nhiệm các thẩm phán khu vực liên bang không kể đảng phái và bỏ phiếu cùng với phe tự do về các quyết định quan trọng, trong khi David Souters đảng Dân chủ, Sandra Day O’Connors, Anthony Kennedys hoặc John Robertses (bảo thủ nhưng khó đoán) không tham gia cùng phe bảo thủ trong các vụ việc gây tranh cãi.
Quá khứ cho thấy, mọi cuộc bổ nhiệm thẩm phán vào Tối cao Pháp viện đều có hậu quả, nhưng cuộc bổ nhiệm của Biden sẽ mang lại ít hậu quả nhất trong nhiều thập niên qua. Vì vậy, đảng Cộng hòa nên thoải mái và hãy để cho đảng Dân chủ có “ngày” của họ. Nhưng mới đây, TNS Josh Hawley (Cộng hoà tiểu bang Minnesota) lên tiếng cảnh báo: “Nếu tổng thống chọn đề cử một nhà hoạt động cánh tả, người ủng hộ chiến dịch chống lại cha mẹ, lạm dụng FBI, từ chối thực thi luật nhập cư và buộc tiêm vaccine một cách vô pháp thì sẽ có một trận chiến lớn ở Thượng viện”.
Tuy nhiên, việc chuẩn thuận người được đề cử của Biden hầu như đã được bảo đảm. TNS Joe Manchin III (Dân chủ tiểu bang Virginia) và TNS Kyrsten Sinema (Dân chủ tiểu bang Arizona), hai “con ngựa chứng” trong đảng, đã khẳng định sẽ ủng hộ tất cả các đề cử về tư pháp của Biden. Vì vậy, đảng Cộng hòa nên đối xử với người được đề cử một cách “ân cần” và không nên giống cách đảng Dân chủ đối xử với hai đề cử bảo thủ Neil M. Gorsuch và Brett M. Kavanaugh trước đây.
Nếu người được đề cử của Biden đủ tiêu chuẩn, nhiều đảng viên Đảng Cộng hòa sẽ bỏ phiếu ủng hộ. Trước đây, việc bỏ phiếu chuẩn thuận một thẩm phán Tối cao Pháp viện không liên quan gì đến ý thức hệ hoặc niềm tin của người đó mà chỉ dựa trên khí chất, tư cách và trí tuệ. Mặc dù những ngày đạt số phiếu chuẩn thuận 87/9 như Breyer từng có đã qua lâu rồi, nhưng người được Biden đề cử vẫn có thể nhận được sự ủng hộ của lưỡng đảng.
Trong quá khứ, khi Biden bổ nhiệm Ketanji Brown Jackson (được đồn đoán có tên trong danh sách chung kết đề cử Tối cao Pháp viện) vào Tòa phúc thẩm Mỹ khu vực DC Circuit, ba TNS Cộng hòa Susan Collins (bang Maine), Lindsey O. Graham (SC) và Lisa Murkowski (Alaska ) đã bỏ phiếu chuẩn thuận. Các đảng viên Dân chủ đang hy vọng cuộc chiến đề cử Tối cao Pháp viện sẽ giúp kích động tinh thần và sự ủng hộ trong tình hình họ đang thua Cộng hoà trên 10% cơ hội chiến thắng Thượng viện vào Tháng Mười Một tới.
Còn đảng Cộng hoà đã có được lợi thế nên không cần tạo cho đối phương cơ hội để lấy phiếu cử tri (đặc biệt khi người được đề cử là da màu). Vì vậy giải pháp tốt nhất mà đảng Cộng hòa nên làm là “vui vẻ chấp nhận” đề cử của Biden. Ngoài ra, không còn chọn lựa nào khác.
