Ngày 1 Tháng Hai, Bộ Tư pháp Mỹ thông báo đã thu hồi hơn $3.6 tỷ tiền ảo bitcoin được cho là bị đánh cắp trong vụ hack Bitfinex nổi tiếng vào năm 2016 và bắt giữ một cặp vợ chồng ở New York. Họ sẽ bị truy tố với tội danh “âm mưu rửa số tiền điện tử do ăn cắp mà có”. Hai người bị bắt là doanh nhân công nghệ Ilya Lichtenstein, 34 tuổi; và vợ, rapper nghiệp dư Heather Morgan, 31 tuổi. Theo hồ sơ công tố, 119,754 đồng bitcoin đã bị đánh cắp sau khi một hacker (chưa xác định) xâm nhập sàn giao dịch tiền điện tử Bitfinex và thực hiện hơn 2,000 giao dịch bất hợp pháp. Số bitcoin trị giá khoảng $71 triệu vào thời điểm đó được chuyển đến một ví kỹ thuật số do Lichtenstein làm chủ.
Tiền điện tử đã tăng giá chóng mặt trong những năm sau đó nên giá trị hiện nay của 119,754 đồng bitcoin đã lên đến $4.5 tỷ! Các quan chức điều tra liên bang cho biết mới thu giữ được khoảng 94,000 đồng với giá trị ước tính khoảng $3.6 tỷ. “Đây là vụ tịch thu một lần nhiều tiền điện nhất trong lịch sử Bộ Tư pháp và cũng là vụ án tiền điện tử lớn nhất. Thành công bước đầu này cho thấy tiền điện tử không phải là nơi trú ẩn an toàn cho bọn tội phạm” – Phó chánh công tố Lisa O. Monaco cho biết. Bà nhấn mạnh: “Lichtenstein và Morgan tìm cách rửa số bitcoin bị đánh cắp thông qua một mê cung các giao dịch. Nhưng nhờ nỗ lực tỉ mỉ và không mệt mỏi của cơ quan thực thi pháp luật, một lần nữa, Bộ Tư pháp đã cho thấy khả năng và sự kiên trì trong hoạt động theo dõi và truy vết những giao dịch tài chính bất minh, cho dù chúng được thực hiện dưới bất cứ hình thức nào”.
Trước đó, sàn giao dịch Bitfinex đã đề nghị phần thưởng hàng trăm triệu đôla cho ai cung cấp thông tin dẫn đến việc thu hồi số tiền bị hack. Nhưng cơ quan điều tra không cho biết liệu lời đề nghị khen thưởng đó có đóng vai trò gì trong việc tìm ra Lichtenstein và Morgan! Các giấy tờ của tòa án không hiển thị động cơ này.
Theo hồ sơ phá an, phần lớn bitcoin bị đánh cắp được cho “ngủ” một thời gian dài trong các tài khoản tại AlphaBay, một nền tảng giao dịch tài chính đã bị chính phủ liên bang đóng cửa vào năm 2017 do được sử dụng bất hợp pháp cho các hoạt động buôn bán ma túy, súng ống và giấy tờ giả. Các công tố viên cho biết họ truy tìm bitcoin bị hack cũng là nhờ AlphaBay và những đầu mối khác.
Chưa xác định được kẻ đánh cắp
Tuy nhiên, hồ sơ tòa án không buộc tội Lichtenstein và Morgan là thủ phạm vụ hack Bitfinex. Bộ Tư pháp cũng không cho biết liệu bộ đôi này có phải là nghi can. Theo hồ sơ tòa án, Lichtenstein có biệt danh “Dutch” mang hai quốc tịch Mỹ và Nga. Trên mạng, y tự mô tả mình là “Nhà đầu tư thiên thần”. Còn Morgan, hoạt động trên internet cho thấy ả là một rapper bán thời gian và điều hành một công ty tiếp thị qua email có tên Salesfolk. Tại phiên tòa tường trình liên bang ở New York vào chiều ngày 1 Tháng Hai, các công tố viên muốn tòa giữ bộ đôi này sau song sắt trong khi chờ xét xử, nhưng thẩm phán quyết định thả họ với khoản tiền thế chân $5 triệu cho Lichtenstein và $3 triệu cho Morgan. Cả hai không được ra khỏi nhà tại New York và phải mang thiết bị định vị ở mắt cá chân.
Khi nêu các lý do không nên thả bộ đôi, công tố viên cho biết họ có thể truy cập vào số bitcoin trị giá $330 triệu chưa được thu được và các đặc vụ liên bang đã tìm thấy túi đựng điện thoại “burner” dưới giường trong nhà họ (loại điện thoại này có thể dùng kích nổ bom trên máy bay). Lichtenstein còn được cho là đã huấn luyện về chất nổ cho một cá nhân muốn… giết nhân viên thực thi pháp luật Mỹ!
Bản khai có tuyên thệ do một nhân viên Sở thuế Mỹ (IRS) đệ trình cho biết bộ đôi này chi một phần nhỏ số tiền “rửa” được vào vàng và vào các “non-fungible token” (NFT, một dạng kỹ thuật số không có bản thứ hai được bán hoặc giao dịch dưới dạng tác phẩm nghệ thuật hoặc sưu tầm). Các khoản chi khác dành cho thẻ quà tặng Walmart, trả tiền Uber, Hotels.com và mua máy chơi game PlayStation. Lệnh của tòa án cho phép thu hồi $3.6 tỷ trên và thẩm phán sẽ quyết định cách phân phối số tiền thu được và cách trả lại tiền cho các chủ sở hữu hợp pháp.
Bitcoin là dạng phổ biến nhất của tiền điện tử, là một mã máy tính (computer code) được tạo bởi phần mềm có sẵn cho phép mọi người lưu trữ và gửi giá trị trên internet. Mã nguồn mở này ra đời cùng với bitcoin cách nay hơn 10 năm và chạy trên một mạng máy tính cá nhân rộng khắp trên toàn cầu. Giá trị của tiền điện tử được biểu thị bằng đồng đôla và được ấn định bởi giao dịch công khai giữa các sàn trao đổi nên giao động dữ dội. Bitcoin từng chạm mức cao nhất khoảng $69,000 một đồng vào đầu Tháng Mười Một 2021 trước khi “đổ” xuống còn $35,000 vào Tháng Một 2022, nay đã phục hồi phần nào và đang giao dịch quanh mức $43,000 (theo CoinMarketCap).
Các cơ quan thực thi pháp luật Mỹ ngày càng lo ngại về sự phức tạp và thay đổi nhanh chóng thế giới tiền điện tử, và là cơ hội cho bọn tội phạm thuộc đủ thành phần, từ bọn tấn công ăn cắp tiền trên các sàn giao dịch đến rửa tiền ăn cắp được. Đặc biệt, tiền điện tử rất được bọn tấn công dữ liệu công ty đòi tiền chuộc (ransomware) yêu thích. Năm ngoái, Bộ Tư pháp Mỹ thành lập “Nhóm thực thi tiền điện tử quốc gia” (National Cryptocurrency Enforcement Team) để mở rộng điều tra rửa tiền điện tử và các tội phạm tài chính khác.
