Các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Yale cho biết có ít nhất 21 địa điểm “thanh lọc” chống lại người Ukraine đã được phát hiện trong các vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát.
Phòng thí nghiệm Nghiên cứu Nhân đạo của Trường Y tế Công cộng Yale (Yale HRL) phối hợp với tổ chức Quan sát Xung đột (Conflict Observatory) được Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ hỗ trợ đã sử dụng những thông tin nguồn mở và hình ảnh vệ tinh độ phân giải cao để lập bản đồ chính xác 21 địa điểm được Nga và đồng minh sử dụng để tiếp nhận, đăng ký, thẩm vấn và giam giữ những người Ukraine tìm cách rời khỏi các vùng lãnh thổ do Nga chiếm đóng. Họ gồm cả dân thường và tù binh chiến tranh.
Theo báo cáo, có bằng chứng cho thấy hệ thống thanh lọc này đã được thiết lập trước khi Nga phát động cuộc xâm lược Ukraine và phát triển thêm sau khi Nga chiếm được thành phố cảng Mariupol vào Tháng Tư. “Điều kiện sống tại những điểm thanh lọc, dựa vào thông tin của những người được thả, đã đủ cơ sở để cấu thành cáo buộc quân Nga đối xử tàn bạo, độc ác và hèn hạ trái với luật nhân đạo và nhân quyền quốc tế – nghiên cứu viết – Các trại thanh lọc quá đông đúc, không có phòng vệ sinh đầy đủ, thiếu thức ăn, nước sạch, dễ lây lan bệnh tật và người bệnh không được chăm sóc y tế hay cách ly điều trị. Trong một số trường hợp cụ thể, người bị giam phải sống trong điều kiện khắc nghiệt, thậm chí dùng điện giật để ép cung, biệt giam khủng bố tinh thần và đánh đập, tra tấn”.
Ngày 25 Tháng Tám, trong một thông cáo báo chí, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ mô tả: “Hoạt động cưỡng bức di dân và trục xuất bất hợp pháp những người được đề cập trong nghiên cứu là vi phạm nghiêm trọng Công ước Geneva thứ Tư về bảo vệ dân thường và là tội ác chiến tranh” – CNN cho biết.
Trung tâm cải huấn Volnovakha là một trong những điểm thanh lọc được nghiên cứu nhắc đến. Các phát hiện chi tiết cho thấy đây là nơi giam giữ lâu dài những người không vượt qua được quá trình thanh lọc cùng các tù binh chiến tranh đã đầu hàng tại nhà máy thép Azovstal bị vây hãm. Yale HRL cho biết nghiên cứu đã xác định hai khu vực đất bị đào xới dọc theo khu vực phía Nam và phía Tây Nam của trung tâm có vẻ là những ngôi mộ tập thể.
Tháng Bảy qua đã xảy ra một vụ nổ nghiêm trọng tại đây và quân ly khai Ukraine tố cáo 53 tù binh bị giết. Các hình ảnh vệ tinh được sử dụng cho báo cáo của Yale cũng cho thấy điều này. Các thông tin từ năm nguồn tin độc lập về những điểm thanh lọc đều được tham chiếu chéo với hình ảnh vệ tinh có độ phân giải rất cao trước khi đưa vào báo cáo. Cuối cùng, 21 điểm thanh lọc đã được xác định. Tuy nhiên, vẫn cần điều tra thêm và khai quật độc lập để đưa ra kết luận cuối cùng về các địa điểm thanh lọc dù báo cáo nghiên cứu dựa trên các bằng chứng chính xác từ vệ tinh”.
Đầu năm nay, CNN đã nói chuyện với một số người Ukraine từng trải qua quá trình thanh lọc và từng đối mặt với sự đe dọa và sỉ nhục. Họ bị các điều tra viên Nga chất vấn về xu hướng chính trị, kế hoạch tương lai và quan điểm về cuộc chiến. Có người nói họ biết một số người bị quân đội Nga hoặc phe ly khai bắt được và thủ tiêu.
Kremlin luôn phủ nhận sử dụng trại tranh lọc và che đậy hành vi độc ác với tù binh và dân thường Ukraine, đặc biệt ở Mariupol. Bác bỏ nghiên cứu của Yale, Đại sứ quán Nga tại Washington nói: “Cái gọi là hệ thống thanh lọc thực ra chỉ là các trạm kiểm soát dành cho dân thường rời khỏi khu vực tác chiến với mục đích loại bỏ các ý đồ phá hoại của quân du kích Ukraine và đưa các phương tiện chở dân thường đến nơi an toàn. Chúng tôi chỉ giam giữ những tên cướp và phát xít. Quân đội Nga không cản trở dân thường mà cung cấp thực phẩm và thuốc men cho họ”.
Tháng Bảy qua, Dmitry Vaschenko, một quan chức thuộc Bộ các tình trạng khẩn cấp của Nga ở Taganrog còn ra vẻ nhân đạo: “Nhà ở sẽ được cấp cho người Ukraine. Họ được tự do tìm việc và cho con cái đi học. Khi chiến tranh kết thúc, tất cả đều có quyền quyết định trở về quê hương mình. Ai muốn ở lại Nga sẽ nhận được đầy đủ các dịch vụ xã hội và được bảo vệ”. Khi được hỏi về quy trình cho phép người tị nạn vào Nga, ông ta trả lời nước đôi: “Có những điểm sàng lọc ở biên giới. Nhưng họ chỉ kiểm tra những người chống đối Liên bang Nga. Không có ‘trại tập thể’ mà chỉ là những chốt kiểm tra biên giới!”. Chính quyền “Cộng hoà nhân dân Donetsk-DPR” cũng bác bỏ cáo buộc của chính quyền Ukraine về việc giam giữ, thanh lọc và ngược đãi bất hợp pháp các công dân Ukraine; và khẳng định: “Những người đến các trung tâm tiếp nhận đều được cung cấp bữa ăn và chăm sóc y tế đúng cách”.
Nathaniel Raymond, Giám đốc điều hành của Yale HRL, cảnh báo trong thông cáo báo chí: “Hệ thống thanh lọc do Nga điều hành thông qua các ủy nhiệm đại diện thực thi tình trạng khẩn cấp. Giới giám sát quốc tế cần được quyền tiếp cận không bị kiểm soát vào các cơ sở thuộc hệ thống này. Mỗi ngày trôi qua mà không có giám sát độc lập sẽ làm tăng nguy cơ vi phạm nhân quyền nghiêm trọng mà không bị trừng phạt”.
