Hằng năm Quỹ bảo hiểm tai nạn – bệnh nghề nghiệp của Việt Nam thu 6,000 tỷ đồng, song chi ra chỉ có 1,000 tỷ đồng (chiếm 17%) do mức trợ cấp cho người lao động bị tai nạn và bệnh nghề nghiệp hiện rất thấp, cũng không dành cho công tác phòng ngừa.
Đó là báo cáo của Cục An toàn lao động (Bộ Lao động), theo VnExpress ngày 17 Tháng Mười 2023. Tính đến cuối năm 2022, Quỹ này kết dư khoảng 60,000 tỷ đồng, trong khi chỉ có khoảng 54,000 lao động được hưởng chế độ trợ cấp, với mức hưởng trung bình trên dưới 2 triệu đồng/người/tháng.
Mức chi chênh lệch với mức thu cũng thể hiện trong Quỹ bảo hiểm tai nạn ở Sài Gòn. Trong chín tháng của năm 2023, Quỹ này ở Sài Gòn thu hơn 307 tỷ đồng, song chi trợ cấp tai nạn và bệnh nghề nghiệp chỉ 82 triệu đồng/tháng (trên số thu gần 35 tỷ đồng/tháng), trung bình mỗi trường hợp chỉ nhận 1.3 triệu đồng/tháng, không đủ sống!
Đọc báo cáo này, nhiều người cho rằng tiền đã vào “cửa quan” rồi thì dân nghèo khó được hưởng, dù đó là tiền của họ đóng vào để lo cho chính họ khi gặp chuyện bất trắc.
Nghiên cứu của Vụ Pháp chế (Bộ Lao động) cho biết sở dĩ thu nhiều chi ít vì khoản trợ cấp tai nạn lao động mà Việt Nam đang thực hiện không gắn với thu nhập trước đó của người lao động. Tỷ lệ hưởng trợ cấp của lao động chỉ bằng khoảng 26.4% mức lương của lao động phổ thông, tương đương 1.23 triệu đồng/tháng.
Quy định hiện hành, mức chi trợ cấp hằng tháng căn cứ lương cơ sở (1.8 triệu đồng). Nếu lao động mất 31% khả năng làm việc sẽ hưởng 30% lương cơ sở, sau đó suy giảm thêm 1% thì mức nhận tăng thêm 2%. Như vậy, mức trợ cấp tối đa dành cho người không còn khả năng làm việc tương đương 1.68 tháng lương cơ sở (hơn 3 triệu đồng).
Ngoài ra tùy số năm đóng vào quỹ, người lao động được trợ cấp thêm một khoản dựa vào mức lương làm căn cứ đóng bảo hiểm. Ở năm đầu tiên, mức này được tính bằng 0.5%, mỗi năm tiếp theo thêm 0.3%.
Đại diện Sở Lao động, Thương binh và Xã hội TP HCM cho rằng các khoản tăng thêm không đáng kể bởi mức hỗ trợ cố định đang căn cứ vào lương cơ sở. Điều này làm cho số tiền trợ cấp mà người lao động nhận được thấp, không đủ trang trải cuộc sống.
VnExpress ví dụ một trường hợp là anh Nguyễn Văn Dương, công nhân bảo trì nhà máy may ở Bình Dương, ngã từ mái tôn xuống đất khi vệ sinh nhà xưởng hồi năm 2014. Vụ tai nạn làm anh gãy đốt sống và cột sống ngực, liệt nửa người.
Thế nhưng phải sau gần hai năm, anh mới hoàn tất hồ sơ để hưởng chính sách của Quỹ bảo hiểm tai nạn – bệnh nghề nghiệp.
Mất 90% sức lao động, anh Dương được nhận trợ cấp hằng tháng với mức hưởng 1.48 lần lương cơ sở (năm 2016, anh nhận được hơn 1.2 triệu đồng/tháng) theo quy định.
Cùng với khoản hỗ trợ tính theo số năm đóng bảo hiểm xã hội, chi phí cho người chăm sóc, tổng số tiền anh nhận chỉ gần 2.5 triệu đồng. Đến nay mức hỗ trợ tăng lên 4.3 triệu đồng do lương cơ sở được điều chỉnh tăng lên.
Vốn là lao động trụ cột của gia đình, giờ đây anh Dương phải ngồi xe lăn, kéo theo người vợ chăm sóc không làm gì được nên chị vợ phải đẩy chồng đi bán dạo tăm bông. Thu nhấp bấp bênh, cộng thêm sức khỏe anh Dương ngày càng kém nên gia đình càng túng quẫn.
Anh Dương là một trong hơn 54,000 lao động hưởng trợ cấp từ Quỹ bảo hiểm tai nạn – bệnh nghề nghiệp, một loại quỹ thuộc hệ thống quỹ Bảo hiểm xã hội, hình thành từ khoản góp của người chủ công ty, với mức đóng bằng 0.5% quỹ tiền lương làm căn cứ nộp bảo hiểm xã hội.
Ông André Gama, Giám đốc chương trình An sinh xã hội của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Việt Nam, nhìn nhận Quỹ bảo hiểm tai nạn kết dư nhiều không phải “thu tốt mà bởi tiêu quá ít”, tức chế độ chi trả thấp. Điều này chưa hợp lý khi mục tiêu của chính sách nhằm bảo đảm đầy đủ quyền lợi người lao động khi xảy ra rủi ro, bất trắc.
Vì vậy chuyên viên ILO khuyến nghị mức trợ cấp cần được điều chỉnh căn cứ trên lương thực tế của người lao động trước khi bị tai nạn chứ không nên căn cứ vào mức lương cơ sở!
Ngoài ra, ông Nguyễn Anh Thơ, Viện trưởng Khoa học và An toàn vệ sinh lao động (Tổng liên đoàn lao động Việt Nam), cho biết Quỹ bảo hiểm tai nạn – bệnh nghề nghiệp tồn đọng nhiều còn do thời gian qua chỉ tập trung chi giải quyết hậu quả.
Tức khi người lao động bị tai nạn, bị bệnh nghề nghiệp mới chi ra, trong khi các khoản chi cho phòng ngừa như huấn luyện an toàn, khám bệnh nghề nghiệp, điều dưỡng phục hồi chức năng… gần như không thực hiện!
Ông Thơ phàn nàn: Thủ tục để lấy được tiền ra từ quỹ chặt đến mức không thể chi được! Chính vì thế, từ khi Luật An toàn vệ sinh lao động hiệu lực năm 2016 đến nay, mức chi cho các khoản này không đáng kể, có năm quỹ chỉ chi 4 tỷ đồng cho bốn địa phương thực hiện công tác huấn luyện an toàn!
VnExpress còn cho biết, trong hệ thống Bảo hiểm xã hội Việt Nam có ba loại quỹ: Quỹ bảo hiểm tai nạn – bệnh nghề nghiệp, Quỹ hưu trí tử tuất, Quỹ ốm đau – thai sản thì có hai quỹ luôn kết dư là Quỹ bảo hiểm tai nạn – bệnh nghề nghiệp và Quỹ hưu trí tử tuất.
Đến cuối năm 2022, tổng kết tồn dư ba quỹ này hơn 1.1 triệu tỷ đồng, gấp 175 lần năm 1998, gấp 2.1 lần năm 2016.
Độc giả VnExpress bình luận sôi nổi dưới tin này, trong đó nhiều người thắc mắc: Không hiểu cái phần dư ra đó dùng vào mục đích gì? Hay nhất là phần đề nghị để cải tiến chính sách, chẳng hạn: “Thu 6,000 tỷ, chi 1,000 tỷ, 5,000 tỷ còn lại làm gì? Nếu gửi ngân hàng thì mỗi năm tiền lãi thu vào thấp nhất cũng 250 tỷ đồng, lấy số đó chi thêm cho người lao động bị tai nạn – bệnh nghề nghiệp thì hay quá!” (tranngocvi1002);
“Nên có chính sách đối ứng khẩn cấp giúp đỡ những trường hợp bị tai nạn lao động. Công ty tôi có đồng nghiệp bị tai nạn cần ngay một khoản để chi phí phẫu thuật nhưng không có! Nếu Quỹ tai nạn lao động thanh toán trước vào lúc ấy thì tốt quá!” (lehoangduyvn);
“Cá nhân tôi đề xuất: Quy định hiện hành nên được thay đổi, mức chi trợ cấp hằng tháng căn cứ lương cơ sở (1.8 triệu đồng). Nếu lao động mất 31% khả năng làm việc sẽ hưởng 80% lương cơ sở là hợp lý nhất” (Phát Phú).
Ý kiến nào cũng hay, nhưng chắc “mơ đi”, vì theo độc giả vudung75qn: “Số dư trên sổ sách lớn như vậy nhưng thực tế hiện tiền đang nằm ở đâu, được sử dụng như thế nào mới là quan trọng!”.
Một nguồn tiền lớn như vậy, dễ gì… bỏ không!
