Ukraine được mô tả là bước vào cuộc chiến tranh với Nga, với cách đối phó giỏi thích nghi tình huống, và mỗi lúc một thông minh hơn trong các kỹ thuật-chiến thuật, trước một đội quân mạnh hơn mình rất nhiều lần.
Giới quan sát đang nhìn thấy Ukraine đang có chiến thuật mới để chống lại việc Moscow đang mở những đợt không kích ồ ạt bằng máy bay không người lái Shahed. Điều thú vị là Ukraine đang có cách để chuyển hướng chúng bay trở lại Nga hoặc đi vào không phận Belarus, vốn được coi là đồng minh của Điện Kremlin. Đây là cách thức hết sức thông minh trước áp lực ngày càng tăng của Nga.
Mới đây, trong một cuộc tấn công vào đêm Chủ nhật đầu tháng 12, Nga đã phóng 110 máy bay không người lái Shahed và các drone tiền phong mồi nhử khác vào Ukraine. Khoảng 52 trong số chúng đã bị lực lượng phòng không Ukraine bắn hạ, trong khi 50 chiếc được báo cáo là “mất tích” — nhưng không phải do lực lượng phòng không của Ukraine ngăn chặn thất bại, mà trên thực tế là những chiếc máy bay không người lái này đã bị chuyển hướng và không đến được mục tiêu chỉ định.
Cách đối phó mới mẻ này của Ukraine cũng tạo ra một đường lối chiến thuật mới khiến cho các quốc gia đang nghiên cứu sử dụng drone cho chiến tranh, cũng phải ghi chú. Các chuyên gia quân sự nhận ra rằng phía Ukraine đã hack vào hệ thống điều khiển, thay đổi các mục tiêu đã được GPS định vị cho những chiếc drone này, khiến chúng lạc lối và đi về những phương hướng khác, thậm chí là quay ngược trở lại Nga và tấn công.
Máy bay không người lái Shahed, là loại tối tân có nguồn gốc chuyển giao công nghệ từ Iran, mà Nga gọi tên là Geran-2, được coi là loại vũ khí chiến lược của Nga trong những đợt tấn công gần đây vào Ukraine, Mà ngay cả cách dùng máy bay không người lái để tổ chức những đợt tấn công lớn, cũng là cách mà Bộ Quốc phòng Nga mô phỏng lại việc Ukraine hành động trong nhiều tháng nay
“Máy bay không người lái có hệ thống được cho là có khả năng ngăn chặn nhiễu để bảo đảm không chệch hướng. Nhưng những gì mà Ukraine đang làm thực sự thú vị, họ dễ dàng xâm nhập và tạo những vị trí đến mới cho các máy bay không người lái đang nhận lệnh. Họ có thể tạo ra các tập lệnh mới, ghi đè khiến các máy bay không người lái đi tới những mục tiêu khác “, Euronews trích lời giải thích của một chuyên gia.
Điều này có thể thực hiện được nhờ các chiến thuật can thiệp chiến tranh điện tử được cải thiện mạnh mẽ của Ukraine. Số lượng máy bay không người lái Shahed hoặc mồi nhử đánh lừa các hệ thống phòng không của Nga phóng đi, được báo cáo “bị mất” do can thiệp Phòng chiến tranh điện tử (EW) từ Ukraine đã tăng đáng kể từ tháng 10 đến tháng 11, theo Viện nghiên cứu chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Washington ghi nhận.
Trong cuộc tấn công của Nga vào ngày 2 tháng 10, Ukraine đã trực tiếp bắn hạ 78 máy bay không người lái trong khi 23 chiếc được báo cáo là “mất tích”, chiếm 22% trong tổng số 105 chiếc mà Nga phóng vào Ukraine trong cuộc tấn công qua đêm.
Hai tháng sau, đợt tấn công với báo cáo có 45% máy bay không người lái của Nga đã mất tích từ sự can thiệp của lực lượng EW Ukraine. Đây là một phần của hệ thống phòng thủ điện tử mà quân đội Ukraine gọi là Pokrova, có nghĩa là “màn che bảo vệ”, được cựu tướng Valerii Zaluzhny đặt ra khi cuộc chiến hiện đại với drone bắt đầu phổ biến.
“Theo truyền thống Chính thống giáo, Pokrova ám chỉ một sự kiện vào thế kỷ thứ 10 khi Đức Mẹ Đồng Trinh Maria được cho là đã phủ tấm màn che chở cho thành phố Constantinople. Vì vậy, người ta có thể thấy tính biểu tượng ở tên gọi đó”, Euronews cho biết. Nhưng vấn đề ở đây, việc thành công trong việc điều hướng các máy bay không người lái tấn công vào Ukraine, không phải là hệ thống duy nhất mà Ukraine đang sử dụng. Giới chuyên gia quân sự cho biết Kyiv đang chuẩn bị tung ra thêm nhiều phát minh mới trong cuộc chiến tranh được coi như là không cân sức này, với tiêu chí ít tốn kém hơn, nhưng hiệu quả hơn.
“Kyiv cũng có hệ thống cảm biến phân tán truyền dữ liệu với các loại máy bay không người lái, được phân cấp thấp đến các máy tính bảng cho các nhóm cơ động chống Shahed này, kể cả được trang bị với các xe tải gắn súng máy có khả năng tiêu diệt các máy bay không người lái Shahed này với chi phí rẻ”, Euronews tiết lộ.
Điều khiến quân đội Nga điên đầu, là ngoài việc khiến các loại máy bay không người lái hạ cánh hoặc “mất tích”, phía tác chiến điện tử của Ukraine còn có thể chuyển hướng máy bay không người lái của Nga trở lại Nga, hoặc trong một số trường hợp là đến Belarus, nơi thân cận Điện Kremlin.
Nhóm giám sát độc lập tên Dự án Hajun Belarus nói với Euronews rằng “các chuyến bay có hệ thống của UAV Nga vào Belarus” bắt đầu vào ngày 11 tháng 7 và kể từ đó, số lượng máy bay không người lái của Nga chuyển hướng vào không phận Belarus đã tăng lên hàng tháng. Cụ thể: Tháng 7 — chín máy bay không người lái, tháng 8 — 12 máy bay không người lái, tháng 9 — 27 máy bay không người lái, tháng 10 — 49 máy bay không người lái, tháng 11 — 151 máy bay không người lái. Trong số đó có 148 máy bay không người lái Shahed.”
Dự án Hajun của Belarus đưa tin vào ngày 25 tháng 11 rằng có tới 38 máy bay không người lái Shahed của Nga đã xâm nhập không phận Belarus vào ngày hôm đó và ngày hôm trước — một con số kỷ lục.
Theo ISW, Belarus đang lên các kế hoạch điều động máy bay phản lực để ứng phó với hành vi vi phạm không phận, cho thấy Minsk cũng đang bối rối trong việc đón nhận máy bay không người lái của Nga, và chính Moscow đã không lường trước được tác động của sự can thiệp của Ukraine, hoặc đầy bất ngờ với Belarus như vậy.
Dự án Hajun Belarus cho biết theo một nguồn tin riêng, rằng lực lượng không quân trực chiến của không quân Belarus bắt đầu rơi vào tình trạng căng thẳng thường trực, do không phải lúc nào cũng đủ sức bay về phía đông nam của đất nước khi máy bay không người lái của Nga bị điều hướng bay ồ ạt vào Belarus. Và vì không có chứng cứ nào để kết tội Ukraine, cũng như những chi tiết đối phó thất bại nên thông tin chi tiết về những trường hợp này không được công khai qua các báo cáo. Chính phía Belarus cũng muốn kiểm soát chặt tin tức vì không muốn bộc lộ sự đối phó yếu kém của mình
“Vào ngày 3 tháng 10, một trong những máy bay không người lái đã bị rơi ở Kalinkavichy. Nó đã được ghi lại bằng camera giám sát và video đã được phát tán trong các phòng chat địa phương của Belarus. Ngày hôm sau, cảnh sát của (Alyaksandr) Lukashenka đã cho bắt giữ chủ sở hữu ngôi nhà có camera đã ghi lại cảnh máy bay không người lái rơi xuống”, Dự án Hajun của Belarus cho biết.
“Trường hợp này là một ví dụ nữa về cách ‘chính quyền’ ở Belarus đang cố gắng che đậy chủ đề về máy bay không người lái Shahed bằng cách đàn áp để ít có thông tin càng tốt”, họ nói thêm. “Do đó, có mọi lý do để tin rằng có nhiều vụ rơi máy bay không người lái hơn ở Belarus, nhưng lại không có dữ liệu về vấn đề này.”
Nhưng tại sao máy bay không người lái của Nga lại bị đánh lừa và chuyển hướng đến tận Belarus, với đoạn đường rất dài? Những chi tiết khám phá về cách thức của phía tác chiến điện tử của Ukraine làm mọi người ngạc nhiên, là thay vì thay đổi định vị một lần – được cho là dễ bị phát hiện – các cột mốc vị trí đi đến được thay đổi tuần tự và chậm! đủ để trung tâm phóng đi các máy bay không người lái không thể phát hiện được.
Được biết, Nga đang liên tục triển khai các đợt máy bay không người lái Shahed do Iran sản xuất trên bầu trời Ukraine, để đối phó với tình trạng tiêu hao quân lực trên thực địa, đồng thời hy vọng rằng cách tiến công ồ ạt này sẽ gây thiệt hại lớn cho Ukraine. Thường thì quân đội Nga triển khai từ 80 đến 100 hoặc thậm chí nhiều hơn máy bay không người lái Shahed, và drone mồi nhử đi kèm để đánh lạc hướng hệ thống phòng không của Ukraine. Nhưng có vẻ rất nhanh chóng, Kyiv đã tìm ra phương thức ít tốn kém nhất để đáp trả.
Chỉ riêng trong tháng 11, Nga đã phóng tổng cộng 347 tên lửa cũng như hơn 2.500 máy bay không người lái tấn công loại Shahed vào Ukraine, Tổng thống Volodymyr Zelenskyy cho biết.
Moscow cũng đã ráo riết thực hiện những cải tiến đáng kể đối với UAV của mình, nhằm tránh bị tác chiến điện tử của Ukraine gây nhiễu và điều hướng. “Kể từ khi Shahed bắt đầu sản xuất tại Nga, các kỹ sư của Moscow đã thực hiện nhiều cải tiến khác nhau đối với hệ thống dẫn đường và đầu đạn. Về hệ thống dẫn đường mà họ lắp đặt, hệ thống được gọi là Kometa M, đây là bộ thu GNSS chống nhiễu”, một chuyên gia giải thích.
“Nhưng trong khi hệ thống này có thể phát hiện ra hành vi gây nhiễu – được coi là hiệu quả nhất hiện nay – thì cách giải quyết nhanh và thông minh từ phía tác chiến điện tử của Ukraine cho thấy họ hoàn toàn có khả năng cao hơn, tinh vi hơn”, Euronews nhận xét.
