Ngày 18 Tháng Tám năm 1966, giữa cơn mưa rừng nhiệt đới của tỉnh Phước Tuy, một trận đánh đã ghi dấu son trong lịch sử quân sử Úc Đại Lợi: trận Long Tân.
Lực lượng tham chiến là Đại đội D thuộc Tiểu đoàn 6, Trung đoàn Hoàng gia Úc (D Company, 6th Battalion, The Royal Australian Regiment – 6RAR). Đơn vị này, với quân số vỏn vẹn hơn một trăm binh sĩ, đã phải đối diện và cầm cự suốt nhiều giờ đồng hồ trước sức ép kinh hoàng của một lực lượng địch quân đông gấp bội, ước tính từ 1.500 đến 2.500 người gồm Trung đoàn 275 (CSBV) cùng Tiểu đoàn D445 (VC địa phương).
Kết cục, trong gian khó tưởng chừng không vượt qua nổi, những người lính Úc đã đứng vững, giữ trọn trận địa và gây thiệt hại nặng nề cho đối phương. Trận Long Tân từ đó trở thành một chương đặc biệt của cuộc chiến Việt Nam, không chỉ đối với nước Úc mà còn trong lịch sử liên quân đồng minh trên chiến trường Đông Dương.
Để hiểu ý nghĩa của Long Tân, cần đặt nó trong bối cảnh năm 1966. Lúc ấy, Úc Đại Lợi chính thức dấn thân sâu vào cuộc chiến Việt Nam, với lực lượng tác chiến chủ lực là Lữ đoàn Đặc nhiệm số 1 đặt căn cứ tại Núi Đất, tỉnh Phước Tuy. Trong cấu trúc này, 6RAR là đơn vị tân lập, được thành hình năm 1965, và chỉ ít tháng sau đã phải ra trận lần đầu tiên trong một cuộc thử thách sinh tử. Với truyền thống quân đội Hoàng gia, người lính Úc vốn được huấn luyện kỹ lưỡng trong tác chiến bộ binh, kỷ luật sắt và tinh thần đồng đội bền chặt. Tuy nhiên, chưa có kinh nghiệm chiến trường nào đủ khốc liệt như trận Long Tân để tôi luyện bản lĩnh của họ.
Chiều hôm ấy, Đại đội D được lệnh thám sát vùng đồn điền cao su Long Tân sau khi địch pháo kích dữ dội vào căn cứ Núi Đất. Không ngờ, họ rơi đúng vào ổ phục kích quy mô lớn.
Từng đợt xung phong dồn dập của đối phương như sóng tràn, trong khi mưa rừng trút xuống làm đất đỏ lầy lội. Đạn dược cạn dần, thương vong tăng cao, tình hình tưởng chừng tuyệt vọng. Thế nhưng, với sự bình tĩnh và quyết đoán của sĩ quan chỉ huy, cùng tinh thần kề vai sát cánh của binh sĩ, đội hình phòng ngự của Đại đội D không hề vỡ. Những cuộc yểm trợ hỏa lực của pháo binh và phi cơ đồng minh, cùng sự ứng cứu kịp thời của các đơn vị bạn, đã tạo nên thế trận vừa phòng thủ vừa phản công hiệu quả. Khi màn đêm buông xuống, quân địch buộc phải rút lui, để lại hơn 200 xác trận địa, trong khi phía Úc hy sinh 18 người. Tương quan tổn thất đã nói lên sự khốc liệt của cuộc giao tranh, đồng thời chứng minh sức chiến đấu phi thường của một đại đội trước một lực lượng đông gấp hàng chục lần.
Trận Long Tân không chỉ là một thắng lợi quân sự, mà còn mang tính biểu tượng. Nó khẳng định khả năng tác chiến độc lập của quân đội Úc, củng cố niềm tin nơi đồng minh và nâng cao tinh thần cho toàn bộ Lực lượng Đặc nhiệm tại Việt Nam. Bên cạnh đó, Long Tân còn trở thành một điển hình về giá trị quân sự của sự phối hợp nhịp nhàng giữa bộ binh, pháo binh và không quân. Các trường quân sự sau này đều lấy trận này làm bài học nghiên cứu trong giáo trình, như một minh chứng điển hình của học thuyết “chiến đấu trong điều kiện bất lợi với kỷ luật và hỏa lực tập trung.”
Tại quê nhà, tin tức Long Tân gây chấn động dư luận Úc. Dù phong trào phản chiến đang dâng cao, trận thắng này vẫn được nhìn nhận như một chứng tích cho sự hy sinh và lòng quả cảm của người lính Úc trên chiến trường xa lạ. Về mặt chính trị, nó giúp chính phủ Canberra củng cố lập luận rằng quân đội Úc có thể đảm đương vai trò độc lập trong chiến lược phòng thủ Đông Nam Á, không chỉ dựa vào Hoa Kỳ. Về mặt tâm lý chiến, Long Tân trở thành biểu tượng của sự kiên cường, được nhiều tài liệu lịch sử và phim ảnh nhắc đến như một “Gallipoli của thời hiện đại.”
Để tưởng nhớ sự kiện này, từ nhiều thập niên qua, ngày 18 tháng 8 hàng năm được chọn làm Ngày Long Tân (Long Tan Day), đồng thời cũng là Ngày Cựu chiến binh Việt Nam (Vietnam Veterans’ Day) tại Úc. Đây là dịp để quốc dân Úc cùng nhau tưởng niệm không chỉ những người lính đã hy sinh tại Long Tân, mà toàn thể quân nhân Úc từng phục vụ trong cuộc chiến Việt Nam. Các buổi lễ tưởng niệm thường được tổ chức trọng thể tại đài kỷ niệm Long Tân ở Việt Nam, tại Canberra và các thành phố lớn trên đất Úc, với sự hiện diện của cựu chiến binh, thân nhân những người lính Úc đã tử trận tại Việt Nam và công chúng. Ngày này, đối với người Úc, vừa là nhắc nhở về cái giá của tự do, vừa là dịp tri ân đối với một thế hệ đã cống hiến tuổi xuân nơi xứ người.
Khi nhìn lại, trận Long Tân không chỉ đơn thuần là một sự kiện quân sự. Nó phản ánh sự đan xen giữa chiến tranh và ký ức, giữa xung đột chính trị và tình người, giữa cái chết và sự vinh danh bất tử. Trên mảnh đất Việt Nam, những người lính Úc đã ngã xuống vì niềm tin rằng tự do và trật tự quốc tế cần được bảo vệ. Dù cách xa quê hương hàng vạn dặm, họ đã chiến đấu trong một cuộc chiến không phải của riêng dân tộc họ, mà là một phần của nghĩa vụ quốc tế. Sự hiện diện của họ, xét dưới lăng kính quốc phòng, là sự nối dài của chiến lược ngăn chặn cộng sản tại Đông Nam Á; nhưng xét dưới lăng kính nhân bản, đó còn là câu chuyện của những thanh niên mới đôi mươi, rời gia đình, bước vào chiến trường và chấp nhận hy sinh.
Ngày nay, mỗi khi đến 18 Tháng Tám, người Úc lại tưởng nhớ Long Tân như một dấu mốc thiêng liêng. Đằng sau nghi thức trang nghiêm, vẫn còn đó những giọt nước mắt của cựu binh nhớ đồng đội, của gia đình nhớ con em đã mãi mãi không về. Với những ai từng trải qua cuộc chiến, Long Tân không chỉ là một trang sách lịch sử, mà còn là vết khắc trong tâm hồn. Với thế hệ sau, đó là bài học về trách nhiệm và lòng can đảm. Và với chúng ta, những người Việt từng chia sẻ cùng họ mảnh đất máu lửa ấy, đó cũng là dịp để nhắc nhớ rằng trong cuộc chiến cho tự do, đã có những người bạn phương xa ngã xuống, máu của họ hòa vào đất này như minh chứng cho một tình liên minh không biên giới.
Tri ân những người lính Úc đã ngã xuốn ở Long Tân và khắp nẻo Việt Nam, ta nhận ra rằng tự do chưa bao giờ là tặng phẩm dễ dàng. Nó được trả bằng mồ hôi, bằng máu và bằng tuổi xuân của biết bao thế hệ. Những nấm mồ khắc tên những chàng trai Úc, mãi mãi là nhắc nhở cho cả hai dân tộc rằng tình đồng minh không chỉ ghi bằng hiệp ước, mà còn bằng sự hy sinh. Và trong buổi chiều tháng Tám, khi tiếng kèn truy điệu vang lên ở Canberra hay giữa đồn điền cao su Long Tân, ta hiểu rằng ký ức ấy sẽ không bao giờ nhạt phai.
Lest we forget!
(Melbourne)
