Một bước tiến mang tính đột phá trong lĩnh vực tim mạch dự phòng đang mở ra một viễn cảnh rõ ràng và dài hạn về sức khỏe trái tim cho những người trẻ tuổi.
Thay vì chỉ tập trung vào rủi ro ngắn hạn, một công cụ tính toán trực tuyến miễn phí mới ra mắt sẽ giúp mọi người xác định nguy cơ mắc các bệnh tim mạch nghiêm trọng trong suốt 30 năm, một khoảng thời gian trước đây thường bị bỏ qua. Các nhà nghiên cứu kỳ vọng công cụ này sẽ đóng vai trò như một chất xúc tác mạnh mẽ cho các biện pháp phòng ngừa chủ động và can thiệp lối sống sớm, thay đổi hoàn toàn cách thế hệ trẻ nhìn nhận và quản lý sức khỏe tim mạch của chính mình.
Cơ sở khoa học cho công cụ tính toán trực tuyến này xuất phát từ một nghiên cứu toàn diện được công bố vào ngày 17 Tháng Mười Một trên Tạp Chí của Trường Cao Đẳng Tim Mạch Hoa Kỳ (Journal of the American College of Cardiology). Nghiên cứu do các nhà khoa học tại đại học Northwestern University thực hiện, phân tích dữ liệu mở rộng kéo dài gần một thập kỷ – từ năm 2011 đến năm 2020. Những dữ liệu quan trọng này thu thập được từ Khảo Sát Kiểm Tra Sức Khỏe và Dinh Dưỡng Quốc Gia (National Health and Nutrition Examination Survey – NHANES), một chương trình thuộc Trung Tâm Kiểm Soát và Phòng Ngừa Dịch Bệnh (Centers for Disease Control and Prevention – CDC).
Phân tích tập trung vào một nhóm đối tượng lớn, khoảng 8,700 người trưởng thành ban đầu không mắc bất kỳ bệnh tim nào được chẩn đoán. Độ tuổi trung bình của những người tham gia là 44 đối với nam và 45 đối với nữ. Điều quan trọng là nhóm nhân khẩu học này nằm trong phạm vi thường được coi là quá trẻ để áp dụng các phương pháp đánh giá rủi ro ngắn hạn truyền thống, vốn chủ yếu tập trung vào người lớn tuổi.
Việc đưa nhóm tuổi này vào nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết phải mở rộng tầm nhìn dự phòng tim mạch.
Sử dụng các phương trình PREVENT mới được phát triển – viết tắt của Dự Đoán Rủi Ro Tim Mạch, Giáo Dục và Phòng Ngừa – của Hiệp Hội Tim Mạch Hoa Kỳ (American Heart Association – AHA), nhóm nghiên cứu tại đại học Northwestern University tính toán nguy cơ mắc bệnh tim mạch của từng người tham gia trong 30 năm tiếp theo. Các biến cố nguy hiểm này bao gồm đau tim (nhồi máu cơ tim), suy tim hoặc đột quỵ. Việc lựa chọn khung thời gian ba thập niên mang ý nghĩa chiến lược cực kỳ quan trọng, vì nó phù hợp với quá trình phát triển lâu dài của bệnh tim – thường bắt đầu một cách âm thầm ngay từ giai đoạn đầu của tuổi trưởng thành. Bằng cách nhìn xa như vậy, các nhà khoa học tìm cách nắm bắt các yếu tố rủi ro tiềm ẩn trước khi chúng biểu hiện thành bệnh lý cấp tính.
Công cụ tính toán trực tuyến thiết kế riêng cho người lớn trong độ tuổi từ 30 đến 59. Để tạo ra điểm số rủi ro cá nhân, công cụ này sử dụng các số liệu sức khỏe phổ biến và dễ dàng tiếp cận mà hầu hết mọi người đều có thể cung cấp. Người dùng được yêu cầu nhập thông tin chính, như:
Huyết áp (cả tâm thu và tâm trương).
Nồng độ cholesterol (LDL, HDL và tổng cholesterol).
Thói quen hút thuốc (hiện tại và tiền sử).
Tiền sử bệnh tiểu đường (có hoặc không).
Dữ liệu chức năng thận (ví dụ: eGFR – tốc độ lọc cầu thận ước tính).
Bộ dữ liệu đầu vào toàn diện này cho phép máy tính cung cấp một hồ sơ rủi ro được cá nhân hóa cao. Công cụ chuyển đổi rủi ro phức tạp này thành một định dạng trực quan và dễ hiểu: xếp hạng phần trăm (percentile rank). Phần trăm này biểu thị vị trí của một cá nhân so với 100 người cùng độ tuổi và giới tính. Ví dụ, nếu một người nhận được xếp hạng phần trăm thứ 80, điều đó có nghĩa là nguy cơ mắc bệnh tim mạch dài hạn của họ cao hơn 80% số người cùng tuổi và giới tính.
Các nhà nghiên cứu khẳng định công cụ này mang tính đột phá vì đây là thiết bị đầu tiên thuộc loại này – chuyển đổi rủi ro tim mạch dài hạn thành một thứ hạng phần trăm đơn giản, dễ hình dung. Phương pháp giao tiếp này thiết kế để tạo ra sự đồng cảm và tác động mạnh mẽ đến người dùng theo cách mà các tỷ lệ phần trăm xác suất thuần túy và phức tạp thường không làm được. Nó biến một khái niệm trừu tượng thành một so sánh xã hội cụ thể, thúc đẩy hành động.
Bác Sĩ Sadiya Khan, tác giả nghiên cứu và giáo sư dịch tễ học tim mạch tại trường đại học Northwestern University Feinberg School of Medicine, nhấn mạnh sự đơn giản có chủ đích này. Nhưng Bác Sĩ Khan lưu ý, tất cả chúng ta quen thuộc với việc sử dụng phần trăm trong các bài kiểm tra chuẩn hóa hoặc khi kiểm tra biểu đồ tăng trưởng của con cái. Khi một bệnh nhân thấy mình nằm trong phần trăm thứ 90 (nguy cơ của họ cao hơn 90% so với bạn bè cùng trang lứa), bà hy vọng điều này sẽ đóng vai trò như một lời cảnh tỉnh rõ ràng rằng nguy cơ bắt đầu sớm, và cần hành động ngay lập tức.
Tính cấp thiết này trở nên vô cùng quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh các bệnh lý thường liên quan đến tuổi già, chẳng hạn như tăng huyết áp (huyết áp cao) và tiểu đường loại hai, ngày càng được chẩn đoán ở người trẻ tuổi. Bằng cách giải quyết sớm các yếu tố nguy cơ, mọi người sẽ có khả năng giảm thiểu hoặc đảo ngược tổn thương trước khi nó dẫn đến một biến cố tim mạch nghiêm trọng, một điều không thể thực hiện nếu họ chờ đợi quá lâu.
Mục tiêu bao trùm của sáng kiến này là chuyển đổi mô hình từ việc điều trị phản ứng (phản ứng lại một biến cố sau khi nó xảy ra) sang phòng ngừa chủ động (ngăn chặn biến cố ngay từ đầu). Bác Sĩ Khan đưa ra một phép so sánh mạnh mẽ, so sánh việc quản lý sức khỏe tim mạch sớm với việc lập kế hoạch tài chính. Bà cho rằng: Không nên đợi đến khi quá muộn và ai đó gặp phải biến cố. Hãy coi đó như việc “tiết kiệm cho hưu trí,” bà ví dụ. “Cố gắng bắt đầu càng sớm càng tốt”
Phép so sánh này làm nổi bật khái niệm về rủi ro tích lũy. Cũng giống như các khoản tiền gửi nhỏ và đều đặn mang lại lợi nhuận đáng kể trong tài khoản hưu trí nhờ vào lãi kép, việc lựa chọn khẩu phần ăn uống lành mạnh, duy trì hoạt động thể chất và quản lý các yếu tố nguy cơ (như kiểm soát huyết áp và cholesterol) trong suốt độ tuổi 30 và 40 có khả năng làm giảm đáng kể khả năng mắc bệnh tim sau nhiều thập niên.
Bằng cách làm cho việc đánh giá rủi ro 30 năm trở nên dễ tiếp cận và dễ hiểu, công cụ tính toán mới này trao quyền cho người trẻ và trung niên chủ động kiểm soát vận mệnh sức khỏe của mình.
Thông tin thu thập được từ công cụ này đóng vai trò làm động lực mạnh mẽ để họ tham gia vào các nỗ lực phòng ngừa sớm. Ví dụ như họ sẽ tham khảo ý kiến bác sĩ về việc kiểm soát huyết áp một cách nghiêm ngặt, cải thiện kế hoạch ăn uống, bỏ thuốc lá một cách triệt để hoặc tăng cường tập thể dục thường xuyên. Mục tiêu cuối cùng là bảo đảm một lối sống lành mạnh và giảm đáng kể nguy cơ phần trăm của họ trước khi một biến cố quan trọng xảy ra. Việc cung cấp một cái nhìn dài hạn cho phép mọi người thực hiện những điều chỉnh nhỏ nhưng nhất quán trong lối sống, tạo ra tác động lớn lao và bền vững theo thời gian.
Công cụ này khuyến khích một cuộc đối thoại thẳng thắn giữa bệnh nhân và nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, tập trung vào việc xây dựng một chiến lược phòng ngừa kéo dài cả cuộc đời. Việc nắm bắt được nguy cơ cá nhân một cách rõ ràng kích hoạt một ý thức trách nhiệm từ bản thân, thúc đẩy các hành vi lành mạnh trở thành một thói quen chứ không chỉ xem như một phản ứng tạm thời. Đây là một sự thay đổi mô hình quan trọng, chuyển trọng tâm của y học tim mạch dự phòng sang các quyết định hàng ngày được thực hiện bởi những người ở độ tuổi trẻ hơn, giúp họ tránh được những hậu quả nghiêm trọng của bệnh tim mạch sau này.
(theo People)
