Thế giới điện ảnh và văn học thường xuyên khai thác nguồn cảm hứng sâu sắc từ thực tế, tận dụng những địa điểm có thật để xây dựng bối cảnh, chủ đề và khung cảnh cảm xúc cho câu chuyện. Nguồn cảm hứng này bắt nguồn từ một sự kiện kịch tính đơn lẻ gắn liền với một địa điểm, hoặc đơn giản từ cảm giác hay bầu không khí đặc trưng mà thị trấn toát lên.
Đối với người hâm mộ, các địa điểm ngoài đời thực trở thành những nơi hành hương tâm linh. Có lẽ không đâu hấp dẫn hơn những địa danh gắn liền với các câu chuyện rùng rợn của thể loại kinh dị, nơi bi kịch đời thực, không gian bị bỏ hoang, hay văn hóa dân gian ám ảnh đặt nền móng cho nỗi kinh hoàng hư cấu. Việc biến đổi một tọa độ địa lý bình thường thành một vùng đất của nỗi sợ hãi đòi hỏi sự nhạy bén của người nghệ sĩ trong việc nắm bắt “linh hồn” của vùng đất đó.
Centralia, Pennsylvania
Một trong những ví dụ điển hình nhất về một thị trấn đóng vai trò làm nguồn cảm hứng trực tiếp là Centralia, Pennsylvania – một bối cảnh hoàn toàn tiêu biểu cho nguyên mẫu thị trấn ma, nơi ranh giới giữa sự sống và cái chết trở nên mong manh hơn bao giờ hết.
Từ những năm 1960, một vụ cháy mỏ khó chữa nảy sinh bên dưới thị trấn. Ngọn lửa này không bao giờ tắt, nó âm ỉ cháy trong các vỉa than đá sâu hàng chục mét. Hậu quả trực tiếp là bất động sản bị tịch thu, mặt đất nứt toẻ rò rỉ khí độc, và dân số giảm thảm khốc — từ hơn 1,000 cư dân xuống chỉ còn năm người vào năm 2020. Tai nạn cháy liên tục này gợi lên hình ảnh của một địa ngục trần gian, biến nơi này thành một huyền thoại thời hiện đại về sự trừng phạt của thiên nhiên đối với con người.
Từ Centralia đến Silent Hill
Cảnh quan kỳ quái của Centralia, đặc trưng bởi các lỗ thông hơi bốc mùi lưu huỳnh, bãi đất bốc khói nghi ngút và cơ sở hạ tầng bị bỏ hoang, tạo nên hình mẫu trực quan và chủ đề cho thị trấn Silent Hill trong bộ phim chuyển thể từ trò chơi điện tử cùng tên. Trong phim, lớp sương mù dày đặc bao phủ thị trấn thực chất là sự mô phỏng làn khói độc từ lòng đất của Centralia.
Nơi đây cũng tạo cảm hứng cho các tiểu thuyết như Vampire Zero của David Wellington và Strange Highways của Dean Koontz. Cuộc đấu tranh của thị trấn — một cái chết chậm rãi, đau đớn dưới ngọn lửa — tự nhiên dẫn đến những câu chuyện về sự diệt vong không thể tránh khỏi và sự suy tàn siêu nhiên. Chủ đề về một cộng đồng sôi động nhường chỗ cho một thảm họa chuyển động chậm là một công cụ mạnh mẽ cho những người kể chuyện tìm kiếm sự kinh dị tâm lý sâu sắc.
Nhiều tác giả và đạo diễn muốn đặt nỗi kinh hoàng sâu sắc vào bối cảnh ngoại ô tưởng chừng như thanh bình. Họ sử dụng sự tương phản giữa sự êm đềm và đáng sợ để khuếch đại nỗi sợ hãi, biến những ngôi nhà sơn trắng, thảm cỏ xanh mướt thành những “nhà tù” tinh thần.
Elm Street
Thị trấn hư cấu Springwood, Ohio, bối cảnh của loạt phim A Nightmare on Elm Street, sở hữu thiết kế mang tính chủ đích để trông giống như một cộng đồng ngoại ô bình thường bậc nhất nước Mỹ. Sự giản dị này đóng vai trò quan trọng trong việc làm nổi bật nỗi kinh hoàng siêu nhiên ẩn chứa bên dưới.
Mặc dù tên phố Elm Street lấy cảm hứng trực tiếp từ con phố có thật ở Dallas, Texas — nơi tổng thống John F. Kennedy bị ám sát — nhưng ý nghĩa của nó vượt xa một sự kiện lịch sử đơn lẻ. Nó ám chỉ một địa điểm chấn thương công khai đột ngột, nơi sự an toàn bị phá vỡ vĩnh viễn. Huyền thoại về kẻ giết người Freddy Krueger nhắc nhở khán giả rằng ngay cả những thị trấn trông hiền lành, ngây thơ nhất cũng ẩn chứa những bí mật kinh hoàng, sâu xa và một lịch sử bất công chưa giải quyết.
Cú sốc Gainesville và Scream
Tương tự, bộ phim kinh dị dành cho tuổi thiếu niên Scream lấy cảm hứng ban đầu từ một thực tế nghiệt ngã. Tác phẩm này, với những phân tích xuất sắc về các khuôn mẫu kinh dị, bắt nguồn từ một sự kiện có thật ở Gainesville, Florida.
Vào năm 1990, một kẻ giết người hàng loạt sát hại năm sinh viên trong một khoảng thời gian ngắn, gây ra làn sóng hoảng loạn cực độ.
Biên kịch Kevin Williamson, sau khi xem tin tức về vụ án, nảy ra ý tưởng xây dựng một câu chuyện khám phá cú sốc của một sự kiện như vậy làm rung chuyển cả một cộng đồng. Bằng cách đặt cốt truyện vào một bi kịch có thật, thị trấn hư cấu Woodsboro ngay lập tức tạo nên một sự đồng cảm lạnh lẽo, rùng rợn. Nó cho thấy “quái vật” không nhất thiết đến từ hành tinh khác hay từ địa ngục, mà có thể chính là người hàng xóm sống sát vách.
Maine và Colorado
Bậc thầy văn học kinh dị, Stephen King, thường xuyên sử dụng các địa điểm có thật làm bàn đạp cho những địa lý hư cấu đáng sợ. Maine và Colorado là hai “vùng đất thánh” trong vũ trụ văn chương của ông.
Silver Creek
Trong tiểu thuyết Misery, bối cảnh biệt lập, hoang vắng lấy cảm hứng từ Silver Creek, Colorado. Giống như Centralia, nơi đây từng là một thị trấn khai thác mỏ thịnh vượng nhưng lụi tàn thành một thị trấn ma sau cuộc khủng hoảng bạc.
King, người sống ở Boulder gần đó trong khi viết Misery, The Shining và The Stand, khai thác triệt để lịch sử bị bỏ hoang của thị trấn này. Một thị trấn ma được xem như một bối cảnh tuyệt vời cho câu chuyện về sự cô lập, khiến một người — như nhân vật Paul Sheldon — biến mất vào vòng tay của một người đàn bà đơn độc, bị ám ảnh một cách đáng sợ mà không ai hay biết.
Khách sạn Stanley Hotel: Nguồn gốc của Overlook
Khách sạn Overlook nổi tiếng trong The Shining lấy cảm hứng trực tiếp từ khách sạn Stanley Hotel ở Estes Park, Colorado. Trong một lần lưu trú tại đây vào cuối mùa du lịch, khi khách sạn gần như trống rỗng, King trải qua một cơn ác mộng kinh hoàng về việc con trai mình bị đuổi theo dọc hành lang dài. Sự kiện này ngay lập tức tạo nên ý tưởng cốt lõi cho cuốn tiểu thuyết.
Chính danh tiếng ma ám của khách sạn Stanley Hotel, đặc biệt tập trung vào Phòng 217 (nơi King từng ở) và tầng bốn, kết hợp nhuần nhuyễn giữa hiện thực và hư cấu. Mặc dù bộ phim của Stanley Kubrick sử dụng Timberline Lodge ở Oregon làm ngoại cảnh, nhưng linh hồn của cuốn tiểu thuyết vẫn bám rễ sâu sắc vào kiến trúc đáng sợ và truyền thuyết huyền bí của khách sạn Stanley Hotel.
Jerusalem’s Lot và Durham
Địa điểm hư cấu Jerusalem’s Lot (hay Salem’s Lot) bắt nguồn từ thị trấn Durham, Maine. King chuyển đến Durham khi ông 11 tuổi. Một ngôi nhà bỏ hoang ở đó trở thành nguồn cảm hứng hình ảnh cho Ngôi Nhà Marsten khét tiếng — bối cảnh quan trọng cho tiểu thuyết ma cà rồng này.
Durham, cùng với những nguồn cảm hứng thực tế khác như Bangor (nguyên mẫu của Derry trong IT), cho thấy cách những trải nghiệm địa lý hình thành nên tác phẩm của một nhà văn. Những con đường vắng vẻ, những cánh rừng thông u uất và sự im lặng của vùng nông thôn New England trở thành chất liệu hoàn hảo để nuôi dưỡng nỗi sợ hãi về những thứ cổ xưa đang rình rập.
Kiến trúc và tâm linh: Ngôi nhà The Conjuring ở Rhode Island
Vụ án nhà Harrisville ở Rhode Island là một ví dụ khác về việc địa danh thực tế thúc đẩy sự phát triển của điện ảnh kinh dị hiện đại. Ngôi nhà trang trại cũ kỹ, nơi gia đình Perron sinh sống vào thập niên 1970, trở thành trung tâm của bộ phim The Conjuring.
Cấu trúc của ngôi nhà, với những hành lang hẹp, tầng hầm tối tăm và tiếng cót két của gỗ cũ, trực tiếp định hình cách đạo diễn James Wan dàn dựng các phân cảnh hù dọa. Sự hiện diện của một địa điểm có thật giúp tăng cường niềm tin của khán giả vào câu chuyện “dựa trên sự kiện có thật,” làm cho nỗi sợ trở nên hữu hình và gần gũi hơn.
Đảo Poveglia
Đảo Poveglia ở Ý, nơi cách ly bệnh nhân dịch hạch và sau đó trở thành một bệnh viện tâm thần, nguồn cảm hứng cho vô số câu chuyện về những hòn đảo bị nguyền rủa. Không khí u ám, tàn tích đổ nát và quá khứ đau thương của nó cung cấp chất liệu cho bối cảnh của Shutter Island. Sự cô lập của hòn đảo giữa đại dương mênh mông tượng trưng cho sự bế tắc trong tâm trí con người, nơi nỗi đau không thể trốn thoát.
Không chỉ kinh dị, những thị trấn có thật còn nắm bắt được bản chất của các thể loại khác như chính kịch hay thanh xuân.
Shermer, Illinois
Bộ phim chính kịch dành cho thanh thiếu niên mang tính biểu tượng của thập niên 1980, The Breakfast Club, lấy bối cảnh tại thị trấn hư cấu Shermer, Illinois. Tuy nhiên, thị trấn này lại là phiên bản thay thế cho quê hương của đạo diễn John Hughes: Northbrook, Illinois.
Hughes sử dụng những trải nghiệm cá nhân khi lớn lên ở đó để khắc họa những xung đột, bè phái và nỗi lo lắng phổ biến của cuộc sống trung học Mỹ. Trường Glenbrook North High School ở Northbrook tạo ý tưởng chính cho trường Shermer High School. Quyết định của Hughes khi nhắc đến Shermer trong các bộ phim khác như Sixteen Candles và Weird Science củng cố thêm vị thế của thị trấn hư cấu này như một nguyên mẫu cho vùng ngoại ô nước Mỹ — nơi mọi thanh thiếu niên đều cảm thấy mình thuộc về nhưng đồng thời cũng muốn thoát khỏi.
Việc sử dụng địa danh có thật được xem như một chiến thuật tâm lý tinh vi.
Tính xác thực và sự kết nối
Chủ đề lặp đi lặp lại về những thị trấn có thật truyền cảm hứng cho bối cảnh hư cấu cho thấy một chân lý cơ bản về việc kể chuyện: các tác phẩm nghệ thuật cần một điểm tựa hữu hình trong thực tế. Khi người xem biết một địa điểm có tồn tại, sự hoài nghi của họ giảm xuống. Họ bắt đầu tự hỏi: “Nếu người này bị như vậy ở đó, thì người dân ở đây có nguy cơ bị hay không?”
Khai thác Genius Loci
Mỗi địa điểm đều mang một năng lượng riêng. Một thị trấn khai thác mỏ lụi tàn mang năng lượng của sự mất mát; một bệnh viện bỏ hoang mang năng lượng của nỗi đau. Các tác giả kinh dị xuất sắc nhất là những người biết cách “trích xuất” nguồn năng lượng này và tiêm nó vào mạch truyện. Centralia không chỉ là một thị trấn cháy ngầm; nó thể hiện sự mục nát từ bên trong. Stanley Hotel thì là một thực thể sống lưu giữ ký ức của những người từng đi qua.
Sự tò mò và du lịch điện ảnh
Thực tế này tạo ra một hiện tượng thú vị: du lịch điện ảnh. Hàng ngàn người đổ về Centralia mỗi năm (trước khi con đường bị lấp) hoặc ghé thăm khách sạn Stanley Hotel để tìm kiếm cảm giác rùng rợn. Việc một địa danh có thật trở thành một phần của văn hóa đại chúng giúp kéo dài tuổi thọ của câu chuyện hư cấu, biến nó thành một loại truyền thuyết hiện đại được truyền miệng từ đời này sang đời khác.
Sự biến đổi từ địa lý sang tâm lý
Khi phân tích sâu hơn, chúng ta thấy các địa danh này thường đại diện cho những trạng thái tâm lý con người.
Centralia, PA – Silent Hill: Sự hối lỗi, tội lỗi giấu kín bùng phát.
Stanley Hotel, CO – Overlook Hotel: Sự điên rồ do cô lập và áp lực gia đình.
Gainesville, FL – Woodsboro: Sự đổ vỡ của niềm tin trong cộng đồng nhỏ.
Northbrook, IL – Shermer, IL: Sự lạc lõng và khát khao khẳng định bản thân.
Durham, ME – Salem’s Lot: Sự xâm lăng của cái ác vào những giá trị truyền thống.
Nỗi sợ hãi lớn nhất của con người không phải những thứ xa lạ, mà được thể hiện qua sự biến đổi của những thứ quen thuộc thành thứ gì đó độc ác. Một con phố Elm xinh đẹp trở thành nơi trẻ em bị sát hại trong giấc mơ; một khách sạn sang trọng trở thành một mê cung của sự điên loạn. Chính sự phản bội của không gian sống tạo nên sức mạnh cho thể loại kinh dị bối cảnh.
Nhiều địa điểm truyền cảm hứng nhờ vào lớp trầm tích lịch sử và văn hóa dân gian phong phú.
Vùng đất New England
New England (như Maine, Massachusetts, Rhode Island) luôn được xem như “mỏ vàng” cho văn học kinh dị Mỹ. Lịch sử của những cuộc săn phù thủy tại Salem hay sự bảo thủ của các cộng đồng ven biển tạo nên một bầu không khí u uất đặc thù.
H.P. Lovecraft, một bậc thầy kinh dị khác, sử dụng thành phố Providence, Rhode Island để xây dựng nên những thị trấn như Arkham hay Innsmouth. Những con hẻm lát đá cuội và kiến trúc thời thuộc địa gợi nhắc về một quá khứ đen tối, nơi những thực thể cổ xưa vẫn còn lảng vảng.
Những thị trấn ma của miền Tây
Sự sụp đổ của “cơn sốt vàng” để lại hàng trăm thị trấn ma rải rác khắp miền Tây nước Mỹ. Những nơi như Bodie, California hay Silver Creek, Colorado chứng minh cho sự phù du của tham vọng con người. Trong điện ảnh, những địa điểm này đại diện cho sự hoang dã, nơi luật pháp không tồn tại và con người phải đối mặt với những phần tối nhất của chính mình.
Vai trò của người kể chuyện trong việc tái thiết thực tại
Người kể chuyện không chỉ sao chép thực tế; họ tái thiết nó. Stephen King không chỉ mô tả khách sạn Stanley; ông phóng đại những hành lang của nó, thêm vào đó những bóng ma của lịch sử và biến nó thành một nhân vật có ý thức.
Đạo diễn Christophe Gans khi thực hiện Silent Hill không chỉ lấy khói của Centralia; ông biến nó thành một cơn mưa tro bụi vĩnh cửu, tượng trưng cho sự trừng phạt và nỗi đau âm ỉ.
Sự sáng tạo này giúp địa danh thoát khỏi những giới hạn vật lý. Centralia có thể bị xóa sổ trên bản đồ hành chính, nhưng thông qua Silent Hill, nó tồn tại vĩnh viễn trong tâm trí khán giả toàn cầu. Khách sạn Stanley có thể được sửa sang hiện đại, nhưng phòng 217 vẫn luôn mang theo bóng dáng của Stephen King và những cơn ác mộng của ông.
Dù nguồn cảm hứng là một bi kịch lịch sử, bầu không khí u ám của một thị trấn ma hay kiến trúc giản dị của ngôi nhà thời thơ ấu, những địa điểm này đều mang đến sức nặng và tính chân thực cần thiết để tạo nên một thế giới gây ấn tượng sâu sắc với khán giả và bạn đọc.
Nghệ thuật không tồn tại trong chân không. Nó bám rễ vào đất đai, hút nhựa sống từ những sự kiện có thật và nở hoa thành những câu chuyện phi thường. Những thị trấn như Centralia, Northbrook hay Durham trở thành những bằng chứng cho sức mạnh của trí tưởng tượng con người trong việc biến đổi thực tại thành những huyền thoại bất tử.
Thông qua việc sử dụng các địa danh có thật, những nhà văn, viết kịch bản phim kết nối người đọc, xem với một mạng lưới rộng lớn hơn của những trải nghiệm nhân loại, nơi nỗi sợ, niềm hy vọng và sự hoài niệm hòa quyện làm một.
(theo Mentalfloss)
