Giai điệu của bài thánh ca kinh điển “12 Days of Christmas” (Mười Hai Ngày Giáng Sinh) vang lên tại mọi ngóc ngách trên thế giới mỗi khi mùa đông chạm ngõ. Bản nhạc dễ dàng gây ấn tượng ngay lập tức, gợi lên hình ảnh những món quà xa hoa, chất đống, bắt đầu với hình tượng “gà gô trên cây lê” đầy thi vị. Tuy nhiên, bản chất tưởng chừng đơn giản của lễ đếm ngược này lại đặt ra một câu hỏi mang tính nền tảng: Ngày đầu tiên của Giáng Sinh thực sự diễn ra khi nào?
Trái ngược hoàn toàn với giả định phổ biến rằng việc đếm ngược mười hai ngày dẫn lối đến ngày 25 Tháng Mười Hai, truyền thống phụng vụ Kitô giáo định nghĩa Mười Hai Ngày Giáng Sinh là khoảng thời gian bắt đầu chính xác vào ngày Chúa Jesus sinh ra đời (25 Tháng Mười Hai) và kết thúc vào đêm trước Lễ Hiển Linh (5 Tháng Giêng). Khoảng thời gian này đánh dấu chuỗi lễ kỷ niệm quan trọng nhất trong lịch trình tôn giáo của Giáo hội Tây phương.
Trong Kitô giáo phương Tây, mười hai ngày này đóng vai trò cầu nối tâm linh giữa hai cột mốc vĩ đại trong cuộc đời ban đầu của Chúa Kitô: Đêm Giáng Sinh và Lễ Hiển Linh (hay còn gọi là Lễ Ba Vua). Lễ Hiển Linh mang ý nghĩa kỷ niệm sự hiện ra của Chúa Kitô trước toàn thể nhân loại, mà nó đại diện chuyến viếng thăm của Ba Nhà Thông Thái từ phương Đông. Họ mang theo những lễ vật quý giá gồm vàng, nhũ hương và mộc dược – những biểu tượng cho vương quyền, thiên tính và sự khổ nạn tương lai.
Buổi tối ngày 5 Tháng Giêng mang tên gọi Đêm Thứ Mười Hai, thời điểm khép lại mùa Noel chính thức. Mặc dù đây là mốc thời gian nhận diện rộng rãi nhất, một số nền văn hóa quốc gia lại duy trì tập tục bắt đầu đếm từ ngày 26 Tháng Mười Hai (Ngày tặng quà – Boxing Day). Dù cách tính có chút sai khác, tinh thần chung vẫn là sự kéo dài niềm vui thay vì chỉ gói gọn trong một ngày duy nhất.
Tập tục kỷ niệm một mùa Giáng Sinh kéo dài vốn tồn tại từ nhiều thế kỷ trước. Theo dòng chảy lịch sử, toàn bộ khoảng thời gian từ Giáng Sinh đến Lễ Hiển Linh luôn tràn ngập các lễ hội tôn giáo hòa quyện cùng hoạt động vui chơi thế tục. Mùa lễ hội khép lại vào Đêm Thứ Mười Hai mang tầm quan trọng đặc biệt, thường gắn liền với những bữa tiệc linh đình, các trò chơi dân gian và nghi thức tháo dỡ đồ trang trí để chuẩn bị cho một năm mới làm việc hăng say.
Bản thân bài thánh ca, dù cực kỳ phổ biến trong thời hiện đại, lại sở hữu nguồn gốc khá khiêm nhường từ vùng đất Pháp. Tài liệu lưu trữ cho thấy bài hát xuất hiện chính thức lần đầu tiên tại Anh vào khoảng năm 1780 trong cuốn sách mang tên Mirth without Mischief. Cấu trúc lặp đi lặp lại, tăng dần về số lượng và độ khó của lời ca là đặc trưng điển hình của các bài đồng dao luyện trí nhớ dành cho trẻ em thời bấy giờ. Người tham gia cuộc chơi phải lặp lại toàn bộ các câu trước đó mà không sai sót, nếu không sẽ phải chịu một “hình phạt” vui vẻ như trao một nụ hôn hoặc một viên kẹo.
Một trong những khía cạnh ly kỳ nhất khiến bài hát giữ vững sức hút chính là truyền thuyết đô thị về một giáo lý Công giáo được mã hóa. Giả thuyết này cho rằng vào thế kỷ 16 tại Anh, khi Công giáo bị cấm đoán nghiêm ngặt và giới chức thực hiện các cuộc đàn áp tôn giáo, bài hát trở thành công cụ bí mật để dạy dỗ thế hệ trẻ về các nguyên tắc đức tin mà không gây nghi ngờ cho chính quyền.
Theo cách diễn giải đầy tính ẩn dụ này, cụm từ “tình yêu đích thực” (true love) không ám chỉ người tình trần thế, mà chính là Thiên Chúa. Nhân vật “tôi” nhận quà tượng trưng cho mỗi Kitô hữu thông qua phép rửa tội. Mỗi món quà tương ứng với một yếu tố giáo lý cụ thể, tạo nên một hệ thống biểu tượng dày đặc:
Một con gà gô trên cây lê
Tượng trưng cho Chúa Jesus. Giống như loài chim này sẵn sàng giả vờ bị thương để thu hút kẻ thù rời xa tổ ấm, bảo vệ con non, Chúa Kitô cũng hy sinh thân mình trên cây thập tự vì nhân loại.
Hai con chim bồ câu
Đại diện cho Cựu Ước và Tân Ước. Sự kết hợp giữa hai phần của Kinh Thánh tạo nên nền tảng toàn diện của mặc khải Thiên Chúa.
Ba con gà mái Pháp
Đại diện cho ba đức tính thần học cốt lõi: Đức Tin, Hy Vọng và Bác Ái. Đây là ba cột trụ giúp người tín hữu đứng vững trước mọi thử thách.
Bốn con chim gọi (Calling Birds)
Tượng trưng cho bốn Sách Phúc Âm: Matthew, Mark, Luke và John. Đây là những nguồn tin mừng loan báo về cuộc đời và giáo huấn của Chúa.
Năm chiếc nhẫn vàng
Ám chỉ Ngũ Kinh (Pentateuch) – năm cuốn sách đầu tiên của Cựu Ước, ghi lại lịch sử sa ngã và những lời hứa cứu độ ban đầu của Thiên Chúa dành cho dân riêng.
Sáu con ngỗng đang đẻ
Tượng trưng cho sáu ngày sáng tạo thế giới. Mỗi quả trứng tượng trưng cho sự sống mới bắt nguồn từ bàn tay tạo hóa.
Bảy con thiên nga đang bơi
Đại diện cho Bảy Ân Tứ của Chúa Thánh Thần hoặc Bảy Bí Tích trong Giáo Hội. Hình ảnh chim thiên nga thanh cao bơi lội phản chiếu sự vận hành êm đềm nhưng mạnh mẽ của ân sủng.
Tám người nữ vắt sữa
Tượng trưng cho Tám Mối Phúc Thật trong bài giảng trên núi của Chúa Jesus, nhấn mạnh vào giá trị của sự khiêm nhường, công chính và lòng thương xót.
Chín quý bà nhảy múa
Đại diện cho chín quả (hoa quả) của Chúa Thánh Thần: Bác ái, hoan lạc, bình an, nhẫn nhục, nhân hậu, từ tâm, trung tín, hiền hòa và tiết độ.
Mười vị chúa nhảy múa
Tượng trưng cho Mười Điều Răn – bộ luật đạo đức căn bản hướng dẫn hành vi của con người trước Thiên Chúa và tha nhân.
Mười một người thổi sáo
Ám chỉ mười một sứ đồ trung kiên (sau khi trừ đi Judas Phản Bội). Họ là những người mang tiếng nhạc của Tin Mừng đi khắp thế gian.
Mười hai người đánh trống
Tượng trưng cho mười hai điểm giáo lý trong Kinh Tin Kính các Sứ Đồ, tóm gọn toàn bộ niềm tin cốt lõi của người Kitô hữu.
Sự thật lịch sử và những hoài nghi khoa học
Mặc dù khuôn khổ ngụ ngôn trên trông rất toàn diện và đầy sức thuyết phục, các học giả và tổ chức chuyên vạch trần huyền thoại như Snopes lại không tìm thấy bằng chứng lịch sử cụ thể nào chứng minh điều đó. Không có tài liệu nào từ thế kỷ 16 hay 17 ghi nhận sự tồn tại của mật mã này.
Sự đồng thuận chung trong giới nghiên cứu cho rằng “mật mã” này thực chất là một sản phẩm của sự sáng tạo hồi tố. Đây là một câu chuyện hấp dẫn, đầy tính nhân văn, hình thành vào cuối thế kỷ 20 nhằm mục đích mang lại cho bài đồng dao cổ xưa một ý nghĩa thần học sâu sắc, giúp nó hòa nhập tốt hơn vào không gian thánh thiêng của nhà thờ thay vì chỉ dừng lại ở quán trà hay sân chơi.
Hơn nữa, nhiều món quà trong bài hát có sự thay đổi theo thời gian. Ví dụ, “bốn con chim gọi” ban đầu vốn là “bốn con chim than” (colly birds), hay “năm chiếc nhẫn vàng” có thể chỉ về những vòng khoen trên cổ chim trĩ chứ không phải đồ trang sức quý giá. Sự biến đổi ngôn từ theo vùng miền và thời đại khiến giả thuyết về một mật mã cố định trở nên lung lay.
Giá trị kinh tế và văn hóa đương đại
Không chỉ dừng lại ở tôn giáo hay lịch sử, “12 Days of Christmas” còn bước chân vào lĩnh vực kinh tế một cách đầy thú vị thông qua “Chỉ số giá Giáng Sinh” (Christmas Price Index – CPI). Mỗi năm, các tổ chức tài chính như PNC Bank thực hiện việc tính toán chi phí thực tế để mua toàn bộ danh sách quà tặng trong bài hát theo giá thị trường hiện tại.
Việc theo dõi giá từ những con gà gô đến các vũ công hay người đánh trống trở thành một thước đo lạm phát vui nhộn nhưng mang tính giáo dục cao. Nó cho thấy sự thay đổi của nền kinh tế dịch vụ (chi phí thuê nhân công như quý bà nhảy múa hay người thổi sáo luôn tăng cao) so với giá cả hàng hóa nông nghiệp. Điều này chứng minh sức sống mãnh liệt của bài hát, khi nó len lỏi vào cả những báo cáo tài chính khô khan nhất.
Về mặt văn hóa, bài hát trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các phiên bản chế tác. Từ các phiên bản mang phong cách nhạc Rock, Jazz đến những phiên bản hài hước dành cho thú cưng hay dân công nghệ, “12 Days of Christmas” duy trì vị thế là một trong những cấu trúc nội dung dễ tùy biến nhất trong lịch sử âm nhạc.
Nhìn sâu vào cấu trúc tích lũy của lời bài hát, chúng ta thấy một bài học về sự kiên trì và tích tụ niềm vui. Mỗi ngày trôi qua, số lượng quà tặng tăng lên, tạo ra một cảm giác tràn đầy, sung túc. Trong một thế giới hiện đại đầy hối hả, nơi Giáng Sinh thường kết thúc ngay lập tức vào chiều ngày 25 để nhường chỗ cho các đợt giảm giá cuối năm, truyền thống mười hai ngày nhắc nhở mọi người về tầm quan trọng của việc kéo dài sự tử tế.
Việc tôn trọng mười hai ngày lễ giúp con người sống chậm lại, chiêm nghiệm về những món quà tinh thần mà mình nhận được từ người thân, bạn bè và “tình yêu đích thực.” Sự lặp đi lặp lại của bài hát tạo ra một nhịp điệu thiền định, buộc người nghe phải ghi nhớ từng chi tiết nhỏ nhất, từ đó hình thành sự trân trọng đối với mọi khía cạnh của cuộc sống.
Sau tất cả, dù bài thánh ca này ẩn chứa một hướng dẫn thần học bí ẩn hay chỉ đơn giản là một trò chơi trí nhớ vui nhộn, vị trí của nó trong kho tàng văn hóa nhân loại vẫn vô cùng vững chắc. Nó cũng là một dấu mốc lễ hội, một sợi dây kết nối các thế hệ, và lời nhắc nhở về mùa lễ hội đầy màu sắc kéo dài từ ngày 25 Tháng Mười Hai đến Lễ Hiển Linh.
Bài hát dạy chúng ta rằng niềm vui nên là một hành trình bồi đắp liên tục. Khi gà gô đậu trên cây lê, hay khi những người đánh trống bắt đầu nhịp điệu của mình, đó cũng là khi con người mở lòng mình ra để đón nhận những điều kỳ diệu của đức tin, hy vọng và tình yêu thương.
Cho dù bạn tin vào mật mã giáo lý hay chỉ đơn thuần yêu thích giai điệu vui tươi, “12 Days of Christmas” vẫn luôn nằm ở một phần không thể thiếu của tinh thần mùa đông. Nó khích lệ sự hào phóng, tôn vinh những giá trị truyền thống và gắn kết mọi người trong một bài ca chung về sự đủ đầy và lòng biết ơn.
(theo Mentalfloss)
