Sự kiện bão tuyết gây khủng hoảng nghiêm trọng toàn bộ tiểu bang Texas, chủ yếu từ việc điện sinh hoạt bị cắt, đã được báo chí nhắc nhiều liên tục những ngày qua. Dưới đây là ghi nhận thêm từ chính những người Việt đang sống và chịu ảnh hưởng từ sự kiện kinh khủng này.
Thị trường năng lượng tự do của Texas
Texas chủ trương tư nhân hóa thị trường năng lượng và họ đã làm điều đó từ nhiều năm nay. Các nhà sản xuất điện sẽ bán theo giá sỉ cho các nhà phân phối. Và đến lượt các nhà phân phối này sẽ quyết định việc chiêu mộ khách hàng, đa dạng hóa sản phẩm bằng nhiều gói dịch vụ và hợp đồng khác nhau. Bạn muốn chọn cách trả tiền điện theo giá cả trồi sụt của thị trường hay bạn muốn ký một hợp đồng cho cả năm với một giá duy nhất? Bất cứ mong muốn nào cũng đều được các nhà phân phối đáp ứng. Thậm chí, vài công ty còn có thể cung cấp cho khách hàng của họ một hợp đồng cung cấp với giá gần bằng giá mua sỉ. Những công ty này kinh doanh theo hướng chiêu mộ được thật nhiều khách hàng, đã có dạo hình thức kinh doanh đa tầng (MLM) đã xuất hiện trở lại tại Texas với cơn sốt phát triển mạng lưới khách hàng của các công ty cung cấp điện.
Và các công ty phân phối này, đến phiên họ, phải ký hợp đồng mua điện trên thị trường bán sỉ của những nhà sản xuất, theo quy luật Cung-Cầu của thị trường tự do. Giá điện buổi trưa khác với giá điện buổi tối (ít người xài). Giá điện của hôm nay sẽ khác với giá điện của ngày mai, tuần sau, tháng tới… Future và Options trong mua bán cho phép người ta ký hợp đồng để mua và bán điện 3 tháng trong tương lai. Những công ty cung cấp nào đã ký hợp đồng bán cho khách hàng của mình từ 3 tháng trước (hoặc lâu hơn) với giá $X,000 một MegawattHour (MwH) thì hôm nay sẽ phải bỏ ra $Y,000 một MwH để có điện mà cung cấp cho khách hàng. Trước bão Uri, giá điện trung bình trên lưới điện của Texas là $1,137 mỗi MwH. Hiện giờ, giá sỉ tối đa đụng trần mà tiểu bang cho phép bán là $9,000 một MwH.
Tư nhân hóa năng lượng ở Texas đã mở đầu bằng một làn sóng giành giật khách hàng tiêu thụ và chưa biết nó có kết thúc hay chưa nhưng hiện tại thì đang có một đợt tháo chạy khỏi các khách hàng của mình. Nghe có vẻ mỉa mai nhưng thật sự là các công ty cung cấp điện ở Texas đã bắt đầu gửi email cho khách hàng và năn nỉ người ta chuyển sang một công ty khác. Hoặc chuẩn bị cho một hóa đơn tiền điện tăng đến 900%. Griddy là một trong các công ty như thế và họ vừa gửi đi 29,000 email để năn nỉ khách hàng hãy bỏ họ. Vấn đề là hiện giờ chẳng có công ty nào chịu nhận vào khách hàng mới. Người tiêu dùng có muốn bỏ chạy cũng chẳng biết chạy đi đâu.
Những khách hàng chọn gói dịch vụ mắc tiền, nhưng được bảo đảm một giá thì có thể tạm yên tâm – miễn là các công ty này không phá sản. Nhưng các khách hàng chọn gói dịch vụ giá theo thị trường bán sỉ thì… chết chắc. Nhiều công ty khác thì tìm cách vận động khách hàng của mình bớt xài điện. Công ty Pulse Power ở Woodlands của Texas đang chạy một chương trình khuyến mãi với phần thưởng là một chiếc Tesla Model 3, hoặc sẽ được cung cấp điện miễn phí trong một năm. Điều kiện để được tham gia cuộc xổ số này là khách hàng giảm bớt 10% lượng điện năng tiêu thụ trong những ngày sắp tới. Công ty Bulb ở Austin thì hứa chiết giảm bớt tới $2.00 cho mỗi một Kilowatt/Giờ. Khách hàng càng bớt sử dụng thì càng được chiết giảm thêm, lên đến $200 cho một tháng.
Trong cuộc chạy đua chiêu mộ khách hàng, hãng Griddy đã tự giết mình bằng cách đề nghị cho khác hàng gói dịch vụ điện theo đúng với giá sỉ của thị trường nếu khách hàng chịu làm thành viên với mức phí $9.00 một tháng. Giả sử như Griddy có được 100,000 thành viên thì họ đã thu về được $900,000 mỗi tháng, trước khi phải làm bất cứ chuyện gì. Số lượng khách hàng và thành viên càng lớn thì giá trị cổ phiếu của họ càng cao. Nhưng trong hoàn cảnh hiện giờ, với giá sỉ là $9,000 một MwH, càng có nhiều khách hàng càng mau phá sản như trường hợp của Griddy. Griddy phải mua điện với giá $9,000 một MwH để cung cấp cho các khách hàng đã ký hợp đồng một giá. Còn các khách hàng tham gia vào chương trình thành viên của Griddy thì ngoài chuyện phải trả giá điện tới $9.00 cho mỗi KilowattHour (KwH), họ còn phải đóng thêm $9.00 phí thành viên, chỉ để được trả tiền điện với giá cắt cổ.
Với nhiều người ở Texas, sau cơn bão là những cái hóa đơn tiền điện trị giá hàng chục ngàn đôla. Nhà cung cấp và khách hàng sẽ phải tự giải quyết với nhau các “tranh chấp” dân sự này. Khách hàng không chấp nhận giá trên trời của nhà cung cấp thì cứ bỏ đi tìm nơi khác. Còn nếu giả sử như tới một lúc nào đó, hóa đơn tăng quá sức kham chịu của khách hàng và họ không thanh toán thì nhà cung cấp đành phải… cắt điện. Có lẽ rồi cũng sẽ đến lúc lôi nhau ra tòa.
(Từ Facebook Khách Huyền Đao)
Mười bảy ngàn đôla cho một cái bill tiền điện?
Tờ Dallas Morning News hôm qua đưa tin có những gia đình Texas sẽ phải trả đến $17,000 cho bill điện tháng này vì hậu quả của cơn bão tuyết Uri vừa qua? Tin hay không tin? Thực hay không thực? Tin chứ. Thực chứ.
Bạn nào sống ở Texas thì biết rồi, bạn có thể mua điện theo hai kiểu: giá cố định và giá biến động. Giá cố định nghĩa là trong 12 tháng, 18 tháng hay 24 tháng, bạn có fixed rate mùa đông mùa hè gì thì bạn cũng trả từng ấy xu cho 1 kw (như nhà tôi đang trả 4.9 xu cho 1kwh. Để có được giá này tôi shop around rất nhiều công ty điện và vì thế dù đã trải qua 10 mùa hè ở Texas chưa bao giờ bill điện nhà tôi quá $100/tháng). Cái lợi của kiểu giá này là lúc nào bạn cũng biết cố định nhà mình xài bao nhiêu tiền. Cái dở của nó là mùa đông người khác có thể trả giá điện thấp lè tè (do cung nhiều cầu ít, dẫn đến giá thấp) thì bạn vẫn phải trả giá điện trên trời.
Còn những ai theo giá market gọi là variable rate, giá biến động, thì giá sẽ thay đổi hằng tháng, thị trường điện giá nào mình trả giá đó. Lúc cung ít (như trận bão tuyết vừa rồi, các dàn khoan không cung cấp được năng lượng để sản xuất điện, điện thành một sản phẩm hiếm hoi và cầu tăng nhiều, nhiệt độ drop xuống lạnh hơn Alaska ai cũng cần nhu cầu xài điện để sưởi ấm) thì giá điện vụt phát bay lên trời. Thay vì 5 xu một kw bây giờ người ta phải trả 9 đôla 1 kw. Thì cái bill mười mấy ngàn đôla là chuyện có thể giải thích được. Các công ty điện ở Texas đã báo cho người dân “bill điện nhà ông bà có thể tăng đột biến vào những ngày sắp tới” nhưng làm sao dân có thể shop around và chuyển qua hãng khác kịp? Voila, vậy là cái bill điện vật vã xuất hiện. Thế thôi!
Đọc đến đây đảm bảo bạn sẽ nói: Đúng là xứ tư bản, điện mà cũng có thể chọn mức giá để mua, “hay”quá phải không bạn? Hay thì có hay, nhưng bây giờ người dân đang phải trả giá cho cái sự “hay” đó. Texas xưa nay vẫn giương giương tự đắc tự hào rằng mình có khả năng tự cung tự cấp năng lượng (tự sản xuất điện từ gió, than đá, dầu khí) nên không thèm tham gia lưới điện bờ Đông cũng chả tham gia lưới điện bờ Tây, tự xử bằng lưới điện của chính mình và bây giờ chính người dân Texas đang chịu những rủi ro và hệ luỵ của chính quyết định ấy. Vì không có nguồn back up khi chính mình bị down. Đúng là cao bồi ngã ngựa!
Chắc bạn đã xem news, xem nhà cháy vì hệ thống ống thông gió không kích hoạt làm khói mù mịt trong nhà dẫn đến chết người cháy nhà. Cứu hỏa đến thì không có nước để dập lửa.
Chắc bạn đã xem hình ảnh nhà bị bể ống nước (trần sụp xuống vì ống nước đi trên trần, khi đông đá thể tích nước giãn nỡ bể ống, trì xuống bể cả trần nhà)? Phần lớn dân sống ở Mỹ ai cũng hiểu chi phí đã có công ty bảo hiểm cover nhưng dù gì người bị thiệt vẫn bị bay mất phần deductible và hàng ngàn phiền toái khác. Dù vậy, tia sáng cuối đường hầm, Mỹ là một chính phủ cực kỳ nhân đạo: những ai không có khả năng trả bill điện có thể được xí xóa nhờ một loạt các nghị định đang chuẩn bị được thông qua. Và một loạt các nghị định cứu trợ khác đang đưa lên bàn chờ… ký. Dù sao thì có còn hơn không bạn ha.
(Từ Facebook Lâm Vân An)
