Vũ Thành An Và “Tình Khúc Thứ Nhất”

Hơn nửa thế kỷ, qua bao nhiêu “thế hệ tình nhân”, người ta vẫn nghe ca khúc này – “Tình khúc thứ nhất”…

Nhạc sĩ Vũ Thành An sinh năm 1943 tại Hải Hậu, Nam Định.  Năm 12 tuổi, ông theo gia đình di cư vào Nam. Thuở còn học trung học, ông theo học lớp nhạc của nhạc sĩ Chung Quân cùng với Ngô Thụy Miên và Đức Huy. Sáng tác đầu tay của ông đã bị nhạc sĩ Chung Quân hết lời chê bai. Sau thất bại đầu tiên trên con đường sáng tác âm nhạc, ông gác lại đam mê âm nhạc, vào làm phóng viên tại Đài phát thanh Sài gòn và gặp nhà văn Nguyễn Đình Toàn, người đã cho ông “mượn hồn thi ca để sáng tạo âm nhạc”. Ca khúc “Tình khúc thứ nhất” của ông với lời của Nguyễn Đình Toàn phát trên làn sóng của Đài phát thanh đã lập tức trở thành một ca khúc được nhiều thính giả yêu thích và đó là bước khởi đầu để ông viết tiếp những bài hát não tình mang cái tên chung “Bài không tên”, bắt đầu từ “Bài không tên số 2” và kết thúc bằng “Bài không tên cuối cùng”.

Nhà thơ Du Tử Lê đã ghi chép về thời điểm ca khúc “Tình khúc thứ nhất” ra mắt:

Đây cũng là thời gian xuất hiện của hai tình khúc như hai cơn bão nhỏ lay động giới trẻ miền Nam: ca khúc “Tình khúc thứ nhất” và “Em đến thăm anh đêm ba mươi”, nhạc Vũ Thành An, lời Nguyễn Đình Toàn, ra đời với cách nói khác, cách nói luôn mở ra những chân trời mới lạ, ảnh hưởng từ những nhân sinh quan Tây phương. Ở thời điểm cuối thập niên 1950 – đầu thập niên 1960 thì đó là cách nói cực kỳ mới mẻ. Người ta không thể tìm thấy ý niệm “niềm vui trong thiên tai,” “yêu nhau như thời gian làm giông bão” trong bất cứ một ca từ nào của nền tân nhạc Việt Nam, kể từ tiền chiến…”

Năm 1965, ca khúc “Tình khúc thứ nhất”, nhạc của Vũ Thành An, lời của nhà văn Nguyễn Đình Toàn được phát sóng lần đầu tiên trên Đài phát thanh Sài gòn và được thính giả tán thưởng nồng nhiệt. Ca khúc này, theo lời Vũ Thành An, được sáng tác theo lời yêu cầu của người yêu của anh. Người yêu biết anh có khả năng sáng tác nên muốn anh viết một ca khúc để kỷ niệm cuộc gặp gỡ của hai người:

“Một buổi khi tôi đi chơi từ Vũng Tàu về, buổi chiều ngồi trên xe đò về, tôi nhìn thấy nắng chiều rất đẹp. Tự nhiên melody của “Tình khúc thứ nhất” nổi lên trong đầu. Tôi về đã viết melody đó xuống và lời đầu tiên là “Bài ca anh hứa cho em bấy lâu nay vẫn còn dang dở”. Hồi đó, tôi làm việc tại Đài phát thanh, có quen nhà thơ Nguyễn Đình Toàn, tôi có khoe melody đó với anh Toàn. Đương nhiên những lời ngu ngơ của tôi thì không hay. Anh có nói là để anh phổ thơ vào”.

Trong tập sách “Chuyện tình không tên” (2017), Vũ Thành An đã kể về thời điểm sáng tác ca khúc “Tình khúc thứ nhất” trong “Tình thư thứ ba”. Lời ca của “Tình khúc thứ nhất “ thể hiện rất rõ tình yêu chênh vênh bên bờ vực thẳm với những niềm vui mong manh báo trước những khổ đau khôn cùng. Nguyễn Đình Toàn đã đưa vào bài hát hình ảnh những “thiên thần mắc đọa” giống như những thiên thần đã phạm trọng tội trên thiên đường, bị Thượng đế đày xuống trần thế, nhưng những thiên thần mắc đọa trong thơ ông không phải là những kẻ phạm trọng tội mà chỉ là…

Đã trót lạc bước sa xuống trần, những thiên thần mắc đọa đã trở thành những tình nhân luôn quay quắt trong những nỗi đau khôn nguôi vì tình yêu ở chốn trần thế là thứ tình cảm phù du nhất, bao giờ cũng chỉ là…

“Tình vui trong phút giây thôi
Ý sầu nuôi suốt đời…”

hay

“Tình vui theo gió mây trôi
Ý sầu mưa xuống đời…”

Trong những giây phút yêu đương thắm thiết nhất, những tình nhân – thiên thần mắc đọa ấy không hề biết rằng trong sự sum vầy đã có mầm mống của chia phôi và những tâm hồn chìm đắm trong tình yêu bao giờ cũng lẻ loi như những cánh dơi mù bay quờ quạng trong bóng đêm:

“Có biết đâu niềm vui đã nằm trong thiên tai
Những cánh dơi lẻ loi mù trong bóng đêm dài…”

Ngày tình yêu lên ngôi cũng là ngày mọi khổ đau, dằn vặt bắt đầu vì người ta luôn sợ đánh mất tình yêu hay luôn nhớ tới những phút giây ngây ngất trong tình yêu buổi ban đầu:

“Ngày thần tiên em bước lên ngôi
Đã nghe son vàng tả tơi
Trầm mình trong hương đốt hơi bay
Mong tìm ra phút sum vầy…”

Tình chỉ vui trong phút giây nên người ta khao khát những điều vĩnh cửu, mong có được mãi mãi một tình yêu vững bền hay trở lại với những ngày tươi sáng khi tình yêu vừa chớm nở:

“Xin yêu nhau như thời gian làm giông bão mê say.
Lá thốt lên lời cây
Gió lú đưa đường mây
Có yêu nhau xin những ngày thơ ngây
Lúc mắt chưa nhạt phai
Lúc tóc chưa đổi thay
Lúc môi chưa biết dối cho lời…”

Mong ước ấy có lẽ sẽ không bao giờ thành hiện thực, nhưng những tình nhân vẫn không hề hối tiếc, sẵn sàng chấp nhận bao đắng cay chỉ để có được những phút giây hạnh phúc thật ngắn ngủi trong tình yêu ở trần thế:

“Ngày về quê xa lắc lê thê
Trót nghe theo lời u mê
Làm tình yêu nuôi cánh bay đi
Nhưng còn dăm phút vui trần thế”.

TÌNH KHÚC THỨ NHẤT

Tình vui theo gió mây trôi
Ý sầu mưa xuống đời
Lệ rơi lấp mấy tuổi tôi
Mấy tuổi xa người

Ngày thần tiên em bước lên ngôi
Đã nghe son vàng tả tơi
Trầm mình trong hương đốt hơi bay
Mong tìm ra phút sum vầy.

Có biết đâu niềm vui đã nằm trong thiên tai
Những cánh dơi lẻ loi mù trong bóng đêm dài
Lời nào em không nói em ơi
Tình nào không gian dối
Xin yêu nhau như thời gian làm giông bão mê say.

Lá thốt lên lời cây
Gió lú đưa đường mây
Có yêu nhau xin những ngày thơ ngây
Lúc mắt chưa nhạt phai
Lúc tóc chưa đổi thay
Lúc môi chưa biết dối cho lời.

Tình vui trong phút giây thôi
Ý sầu nuôi suốt đời
Thì xin giữ lấy niềm tin dẫu mộng không đền
Dù trời đem cay đắng gieo thêm
Cũng xin đón chờ bình yên.
Vì còn đây câu nói yêu em
Âm thầm soi lối vui tìm đến.

Thần tiên gãy cánh đêm xuân
Bước lạc sa xuống trần
Thành tình nhân đứng giữa trời không
Khóc mộng thiên đường

Ngày về quê xa lắc lê thê
Trót nghe theo lời u mê
Làm tình yêu nuôi cánh bay đi
Nhưng còn dăm phút vui trần thế.