Thủ Tướng Nhật Shigeru Ishiba bất bình trước câu nói của Tổng Thống Mỹ Donald Trump về nước Nhật: “Bạn bè nhiều khi còn tệ hơn kẻ thù.”
Ông Ishiba cho rằng quan điểm của ông Trump về thuế quan rất khó hiểu, khi Washington công bố mức thuế 25% đối với ô tô nhập khẩu. Quyết định về việc áp thuế 25% với ô tô nhập khẩu hẳn là đòn mạnh vào Nhật, một trong những nước xuất khẩu ô tô nhiều nhất vào Mỹ.
Vấn đề là khi nói “bạn bè nhiều khi còn tệ hơn kẻ thù,” ông Trump lại cho người ta thấy ông có một cái nhìn méo mó về bè bạn. Với Trump, chơi với bạn thì phải có lợi. Ai không làm lợi cho mình thì không phải là bạn. Với vị tổng thống thứ 47 của nước Mỹ, chữ “lợi” quan trong hơn chữ “bạn.”
Không chỉ Nhật mà cả người bạn lâu đời của Mỹ là Canada cũng đang giận dữ với mức thuế quan mới của Washington vì nó tàn phá ngành công nghiệp ô tô của Canada. Chẳng biết ông Trump nghĩ gì khi Thủ Tướng Mark Carney của Canada tuyên bố “kỷ nguyên quan hệ song phương giữa hai nước đã kết thúc,” nhưng nếu ông vô cảm thì thật là đáng buồn. Dường như ông không thấy rằng chính sách “Nước Mỹ Trên Hết” đầy vị kỷ đang biến bạn bè lánh xa nước Mỹ. Vì chính sách đó, nước Mỹ đang mất dần bạn bè và cô lập chính mình. Chính sách đó sẽ không làm nước Mỹ vĩ đại hơn mà chỉ khiến nước Mỹ trở thành nhỏ nhen trong mắt thế giới.
Vốn là một nhà kinh doanh tầm cỡ, ông Trump phải hiểu rằng phàm đã là thương mại tự do thì phải có qua có lại. Chỉ nghĩ cái lợi cho mình chưa chắc là khôn ngoan, áp thuế chưa chắc sẽ mang lại hiệu quả như mong muốn, mà có khi là con dao hai lưỡi. Theo khảo sát mới nhất Yahoo News/ YouGov, đa số người Mỹ đánh giá ông Trump điều hành đất nước kém hơn so với kỳ vọng ban đầu, với những lo ngại xung quanh các vấn đề kinh tế và chi phí sinh hoạt. Nghĩa là ông Trump đang mất điểm vì cách xử lý các vấn đề kinh tế, trong đó có một nguyên nhân chính do mức thuế quan cao mà Washington áp đặt cho hàng nhập khẩu.
Rõ ràng chính sách đánh thuế cao với hàng hóa nhập khẩu đã phản tác dụng, làm hại đa số dân Mỹ trung lưu trở xuống, làm sa sút niềm tin của người dân vào chính quyền Trump. Dường như chính quyền này không chịu nhìn ra rằng thuế nhập khẩu tăng giúp bội thu ngân sách nhà nước nhưng lại tăng chi ngân sách gia đình. Nghĩa là thuế luôn có tính chất hai mặt, không phải cứ thích tăng là tăng.
Mặt khác, chính quyền Trump được cho là đang gia tăng sức ép lên Kyiv với một bản dự thảo thỏa thuận kinh tế mới, đòi Kyiv phải nhượng bộ nhiều hơn. Bản dự thảo này yêu cầu Ukraine nhượng lại lợi nhuận từ một số dự án kinh tế trong tương lai nhằm “bù đắp” lại các khoản viện trợ của Mỹ dành cho Ukraine từ khi chiến sự nổ ra. So với bản dự thảo thỏa thuận từng được Washington và Kyiv đàm phán, phiên bản mới mở rộng đáng kể về qui mô. Theo đó, Washington không chỉ đòi hỏi lợi nhuận từ một số dự án khoáng sản của Ukraine mà còn cả tài nguyên dầu khí. Với dự thảo mới này, có thể nói Washington muốn đẩy Kyiv rơi vào cảnh ký thì mệt, mà không ký thì cũng mệt. Cay đằng thay hai chữ “bạn bè”!
Bản dự thảo mới giống bản dự thảo cũ ở điểm là không chứa bất kỳ bảo đảm nào về mặt an ninh từ Mỹ, một yêu cầu tiên quyết của Kyiv, dù Washington vẫn cho rằng các khoản đầu tư của Mỹ là một hình thức bảo đảm an ninh. Nói thẳng ra, với dự thảo mới, Washington đang cho người ta thấy nước Mỹ của Trump chỉ biết đặt tiền bạc lên trên tình bạn, lên trên chính nghĩa tự do.
Dù Ukraine đang trong hoàn cảnh khó khăn, Tổng Thống Zelensky cho biết nước ông sẽ không chấp nhận bất kỳ thỏa thuận nào đe dọa đến sự hội nhập của Ukraine với EU. Ông Zelensky đồng thời nhấn mạnh sẽ không công nhận hàng tỷ Mỹ kim viện trợ trước đó của Mỹ là các khoản vay.
Phát ngôn của ông Zelensky hẳn sẽ buộc chính quyền Trump phải điều chỉnh bản dự thảo mới cho phù hợp với mong muốn của Kyiv nếu Washington vẫn thèm khát tài nguyên của Ukraine. Và Washington phải hiểu rằng bóp chẹt bạn bè không bao giờ là điều nên làm, nếu họ thực sự xem Ukraine là bạn bè chứ không phải miếng mồi ngon. Nước Mỹ của Trump có thể không có lòng tự trọng, nhưng Ukraine của Zelensky thì có.
Rốt cuộc, câu nói “bạn bè nhiều khi còn tệ hơn kẻ thù” của Donald Trump chưa chắc đã đúng với các bạn bè của nước Mỹ, nhưng chắc chắn là đúng với chính cái nước Mỹ vị kỷ của ông ta.
