Hãy tưởng tượng, một ngày nào đó ChatGPT hợp tác cùng CatGPT – cỗ máy dựa trên AI cho phép con người giao tiếp với những chú mèo cưng của mình bằng cách sử dụng tiếng meo meo, gừ gừ.
Giờ đây, khi các mô hình ngôn ngữ đã trở thành chuyên gia về giọng nói, nhiều người đang tự hỏi AI sẽ phải làm gì để con người nói chuyện được với động vật.
Hai nhà sinh học thần kinh thảo luận về câu trả lời trong một bài tiểu luận mới đăng trên Current Biology.
Để thực hành bài kiểm tra xác định xem máy móc có chứng minh được trí thông minh của chúng như con người hay không, Yossi Yovel và Oded Rechavi từ Tel Aviv University ở Israel giới thiệu cái mà họ đặt ra là “Thách thức Bác sĩ Dolittle”. (Bác sỹ Dolittle – nhân vật có khả năng nói chuyện với động vật trong bộ phim thần thoại cùng tên).
Thử thách đòi hỏi một mô hình ngôn ngữ lớn, dựa trên AI để vượt qua ba trở ngại chính khi giao tiếp với động vật:
-Phải sử dụng tín hiệu giao tiếp của chính con vật. Con vật không được học các tín hiệu mới, giống như một con chó đáp lại mệnh lệnh của con người.
-Phải sử dụng những tín hiệu này trong nhiều bối cảnh hành vi khác nhau, không chỉ trong các tình huống tán tỉnh hoặc đe dọa, giống như các nhà khoa học phát ra âm thanh báo động đã gọi chim lại.
-Phải tạo ra một phản ứng đo lường được ở con vật “như thể nó đang giao tiếp với một con vật cụ thể (một con vật tương tự như chính nó) chứ không phải một cái máy.”
Lấy loài ong mật làm ví dụ. Chúng thực hiện điệu nhảy lắc lư để liên lạc với đàn về vị trí của thức ăn. Các nhà khoa học đã tìm cách vay mượn kiến thức này và tạo ra một con ong robot có khả năng chiêu mộ những con ong khác bằng cách di chuyển và dẫn chúng đến một địa điểm cụ thể.
Điều này hoàn thành thử thách của Bác sĩ Dolittle ở điểm đầu tiên và thứ ba. Nhưng điệu nhảy chỉ có tác dụng trong bối cảnh này. Các nhà khoa học vẫn không thể hỏi con ong nó muốn gì hay nó cảm thấy thế nào.
Ngoài ra, ngay cả khi đánh dấu cả ba ô trên, chúng ta có thể không bao giờ giao tiếp được với động vật ở mức độ mà nhiều người nuôi thú cưng hoặc những người yêu động vật mong muốn.
Mặc dù một ngày nào đó một thuật toán có thể cho con người biết rằng một con mèo đang bày tỏ tình yêu hoặc sự thất vọng, nhưng có lẽ không có cách nào để hỏi nó đang cảm thấy thế nào.
Ngôn ngữ của con người có thể đơn giản là độc nhất theo những cách không áp dụng được cho các loài động vật khác. ‘Thế giới vị kỷ’ của chúng ta, hay còn được gọi là umwelt, giới hạn tất cả những gì con người hiểu.
Như triết gia Ludwig Wittgenstein đã lập luận, “ngay cả khi một con sư tử nói được thì chúng ta cũng không thể hiểu được nó.”
Nếu Wittgenstein đúng, “chúng ta sẽ không bao giờ hỏi được (một con mèo) ‘chúng cảm thấy thế nào’, Yove và Rechavi viết.
Điệu nhảy ong mà chúng ta tưởng mình đã thành thạo, chứa nhiều thông tin hơn là nhận thấy được, Yovel và Rechavi cho biết, “bao gồm các tín hiệu âm thanh và xúc giác tinh tế về chất lượng của tài nguyên. Những dữ liệu này cũng cần phải được thu thập và đưa vào thuật toán AI nếu nó được yêu cầu bẻ mã, nhưng chúng tôi thậm chí không chắc chắn loại dữ liệu nào khác cần được ghi lại.”
Mặt khác, việc nắm vững cách giao tiếp của con vật có lẽ sẽ dễ dàng hơn vì nó gần gũi nhất với con người. Nhưng các mô hình AI vẫn cần được đào tạo về lượng dữ liệu khổng lồ đòi hỏi phải giám sát lâu dài các loài vật trong tự nhiên.
Ngay cả khi có thể được thu thập và sử dụng, các nhà khoa học vẫn cần phải đo lường “phản ứng tự nhiên” từ các loài vật, cho thấy rằng chúng đã nghe và hiểu được nỗ lực giao tiếp với chúng qua một cỗ máy.
Trong tương lai, Yovel và Rechavi nghĩ rằng AI sẽ được khai thác để hiểu rõ hơn về giao tiếp của động vật, nhưng họ thừa nhận rằng AI có lẽ sẽ không giúp con người giao tiếp với động vật, như Bác sĩ Doolittle.
Các nhà sinh học thần kinh nói rằng ngay cả khi sức mạnh của AI tăng lên “một triệu lần”, một số trở ngại hiện đang ngăn cản chúng ta nói chuyện với động vật, vẫn sẽ còn đó.
Các nhà nghiên cứu kết luận: “Con người không bao giờ nói chuyện được với động vật theo cách của con người. Tuy nhiên, việc hiểu được giao tiếp phức tạp của động vật và cố gắng khai thác và bắt chước chúng là một nỗ lực khoa học hấp dẫn. Do đó, chúng tôi kêu gọi các nhà khoa học ứng dụng AI để giải mã giao tiếp của động vật theo tiêu chí thách thức của Bác sĩ Dolittle.”
(theo Sciencealert)
