Febreze có khả năng “khử” mùi hôi, và nó làm được điều đó bằng một hợp chất hóa học tuyệt vời có tên là cyclodextrin. Sản phẩm này không chỉ tạo hương thơm mà còn loại bỏ mùi hôi khỏi không khí, trước khi bạn ngửi phải. Đây là điểm khác biệt chính giữa Febreze và các loại nước xịt phòng thông thường, vốn thường chỉ át đi mùi này bằng hương khác.
Febreze hoạt động ra sao?
Nó hoàn toàn dựa trên hóa học phân tử. Hầu hết các mùi khó chịu đều do các phân tử kỵ nước (không hòa tan tốt với nước) gây ra.
Hãy nghĩ đến các phân tử tạo ra mùi thùng rác, giày thể thao cũ hoặc một căn phòng lâu ngày không được dọn dẹp. Các phân tử này được phóng thích vào không khí, sau đó di chuyển và cuối cùng liên kết với các thụ thể mùi hương trong mũi, rồi gửi tín hiệu đến não, cho bạn biết mình đang ngửi thấy mùi gì.
Thành phần bí mật của Febreze là beta-cyclodextrin, một phân tử đường có hình dạng giống như một chiếc bánh nướng rỗng hoặc một cái phễu. Phần bên ngoài của phân tử này ưa nước, cho phép nó dễ dàng hòa tan trong nước và phun thành sương mịn. Tuy nhiên, khoang bên trong lại kỵ nước. Cấu trúc độc đáo này cho phép nó thực hiện phép thuật giữ mùi.
Khi bạn xịt Febreze, các phân tử cyclodextrin bay lơ lửng trong không khí. Phần kỵ nước bên trong cyclodextrin bị thu hút mạnh mẽ bởi các phân tử mùi kỵ nước.
Giống như một chiếc lồng thu nhỏ, khoang bên trong của cyclodextrin “bắt giữ” các phân tử mùi khó chịu, khóa chặt tất cả bên trong. Một khi bị giữ lại, các phân tử mùi này không còn dễ bay hơi, tiếp cận các thụ thể khứu giác của bạn, và kết quả là mùi hôi biến mất.
Để hiểu cách Febreze hoạt động, bạn cũng cần tìm hiểu sơ qua về cách thức hoạt động của khứu giác. Quá trình này cực kỳ phức tạp và, như đề cập, các nhà khoa học vẫn chưa hiểu rõ hoàn toàn. Khứu giác bắt đầu với các phân tử dễ bay hơi ở nhiệt độ phòng và đi vào không khí mà mọi người hít thở.
Các phân tử dễ bay hơi này đi vào khoang mũi, rồi liên kết với các tế bào thần kinh chuyên biệt gọi là thụ thể khứu giác, nằm trong một mảng mô nhỏ ở phía trên mũi. Các nhà khoa học cho biết có hàng trăm loại thụ thể khác nhau.
Năm 2004, hai nhà nghiên cứu Richard Axel và Linda Buck giành giải Nobel cho công trình đột phá của họ trong việc xác định các gen mã hóa các thụ thể này. Họ phát hiện ra mỗi thụ thể có tính chuyên biệt cao, chỉ nhận biết một phạm vi hạn chế các phân tử mùi.
Khi một phân tử mùi liên kết với một thụ thể, nó sẽ kích hoạt một chuỗi tín hiệu điện truyền dọc theo dây thần kinh khứu giác đến hành khứu giác trong não, một cấu trúc chịu trách nhiệm xử lý mùi.
Từ đó, các tín hiệu được gửi đến các bộ phận khác của não, như hệ viền, liên quan đến trí nhớ và cảm xúc. Đây là lý do tại sao một số mùi nhất định có thể ngay lập tức đưa bạn ngược thời gian về một thời điểm nào đó trong quá khứ hoặc gợi lên những cảm xúc mạnh mẽ.
Cơ chế chính xác về cách một phân tử “kích hoạt” một thụ thể vẫn đang là chủ đề tranh luận. Một lý thuyết, mô hình “ổ khóa và chìa khóa,” cho rằng các phân tử mùi có hình dạng cụ thể, vừa khít với thụ thể như chìa khóa trong ổ khóa.
Một lý thuyết khác, “lý thuyết rung động,” cho biết mỗi phân tử có một tần số rung động riêng và các thụ thể có khả năng phát hiện những rung động này để xác định mùi hương. Mặc dù mô hình ổ khóa và chìa khóa được chấp nhận rộng rãi, nhưng lý thuyết rung động vẫn tiếp tục được khám phá.
Mặc dù cyclodextrin là thành phần chính, nhưng nó không phải duy nhất trong Febreze. Sản phẩm còn chứa nước, đóng vai trò làm dung môi, và nước hoa hoặc hương liệu. Những hương liệu này thường ưa nước và không bị cyclodextrin giữ lại. Sau khi cyclodextrin bắt giữ các phân tử mùi khó chịu, những hương liệu này sẽ tự do lan tỏa trong không khí, tạo ra mùi hương dễ chịu, tươi mát. Đây là lý do tại sao Febreze thường có mùi hương nhẹ nhàng, quyến rũ, nhưng không được thiết kế để lấn át mùi hôi. Hương thơm là điểm nhấn cuối cùng sau khi quá trình “khử mùi” cơ bản diễn ra.
Hiệu quả của sản phẩm phụ thuộc vào quá trình tác động kép này: thứ nhất, cyclodextrin giữ lại mùi hôi bằng hóa chất và thứ hai, tỏa ra hương thơm nhẹ nhàng, quyến rũ. Điều này khiến Febreze trở thành một giải pháp tinh tế và hiệu quả cho mùi hôi thay vì chỉ đơn thuần làm át đi bằng một mùi hương nồng nàn khác. Điều này chứng minh cho thấy hóa học thông minh có thể giải quyết vấn đề hàng ngày một cách tinh tế và hiệu quả.
(theo Mentalfloss)
