Đối với Ukraine, một năm kể từ cuộc xâm lược của Nga là một năm đầy chết chóc, tàn phá và mất nơi cư trú. Hàng triệu người đã phải thay đổi cuộc sống của họ mãi mãi. Dù Mỹ đổ tiền nhiều nhất vào Ukraine nhưng người Mỹ không chịu ảnh hưởng nặng nề như thế. Hầu hết chỉ cảm thấy tác động của chiến tranh ở… máy bơm xăng, với mức ảnh hưởng ít hơn nhiều so với ở châu Âu, nơi giá xăng và khí đốt sưởi ấm tăng mạnh.
Tuy nhiên, người Mỹ vẫn phải trả giá cho cuộc chiến và cho cả các biện pháp trừng phạt mà Mỹ và các đồng minh áp đặt lên Nga vì cuộc xâm lược của nước này. Nga là một trong những quốc gia xuất khẩu dầu mỏ lớn của thế giới nên các biện pháp trừng phạt Nga cũng gây xáo trộn thị trường năng lượng toàn cầu, nơi quyết định giá dầu thô.
Giá xăng tại Mỹ đạt mức giá kỷ lục vào ngày 14 Tháng Sáu, 2022, sau khi Nga xâm lược gần bốn tháng. Nhưng đỉnh cao này chỉ tồn tại một thời gian ngắn. Sau đó, giá xăng trung bình trên toàn quốc, số liệu của OPIS, đã giảm liên tục trong 98 ngày liên tiếp, đến ngày 20 Tháng Chín. Ngày 24 Tháng Hai, 2023 khi kỷ niệm một năm ngày Nga phát động cuộc xâm lược, giá xăng trung bình toàn quốc là $3.39 một gallon.
Nhưng ngay cả khi giá xăng giảm đều đặn kể từ mức cao kỷ lục Tháng Sáu, 2022, những người dùng xe hơi Mỹ đã chi $528 tỷ cho xăng dầu trong năm ngoái, tăng $120 tỷ so với số tiền họ đã chi vào năm 2021, theo OPIS (tức mỗi hộ gia đình phải chi thêm khoảng $900 cho tiền xăng).
Tổng số tiền chi cho xăng trong năm ngoái nhiều gần gấp đôi số tiền chi cho xăng dầu trong năm 2020, khi Covid buộc phải mua sắm từ nhà và mất việc làm hàng loạt đã kéo giảm mạnh nhu cầu xăng dầu khiến giá lao dốc. Thậm chí so với năm 2019 trước khi xảy ra đại dịch, số tiền chi cho xăng đã tăng $156 tỷ, tương đương $1,200 cho mỗi hộ gia đình trung bình, dẫn lại từ CNN.
Sau khi tăng đến đỉnh cao, một số yếu tố xảy ra cùng lúc đã kéo giá xăng xuống dần. Bây giờ, một năm sau khi bắt đầu chiến tranh, giá dầu thô trên thị trường toàn cầu và giá bán lẻ xăng thông thường trên hầu hết nước Mỹ đều ở dưới mức trước chiến tranh. Các dự báo cho thấy tình hình vẫn tiếp tục như thế trong tương lai. OPIS dự kiến giá xăng trung bình trong suốt năm 2023 chỉ ở khoảng $3.45, giảm từ $3.96 của năm ngoái. Một số dự báo cao hơn, như Goldman Sachs ước tính giá xăng trung bình năm nay sẽ là $3.87.
Muốn hiểu tại sao giá xăng đi xuống thì phải hiểu tại sao chúng lại đi lên nhiều và nhanh như thế. Thị trường hàng hóa toàn cầu giữ vai trò quyết định giá dầu thô. Ở một mức độ nào đó, thị trường đã phản ứng thái quá khi bắt đầu chiến tranh. Nhà phân tích dầu mỏ Andy Lipow nhận xét: “Phản ứng của thị trường là do sự không chắc chắn. Những người giao dịch dầu tương lai nghĩ rằng thị trường dầu toàn cầu sẽ phải tìm nguồn khác thay thế cho tất cả dầu của Nga trong khi không có sẵn nguồn thay thế nào. Nhưng các chuyến hàng xuất dầu từ Nga vẫn tiếp tục bất chấp lệnh trừng phạt, dù chuyển hướng đi nơi khác.
Thay vì gửi phần lớn dầu thô và các sản phẩm chế biến từ dầu sang châu Âu, Nga xuất dầu đến các nước như Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ. Nói vậy để thấy, các biện pháp trừng phạt không bao giờ đóng cửa hoàn toàn việc vận chuyển dầu tới châu Âu, dù giá trần áp đặt có hạn chế số chuyến hàng. Các biện pháp trừng phạt đã đạt được mục tiêu là giảm doanh thu của Nga từ việc bán dầu và cho phép giá dầu toàn cầu rơi khỏi mức đỉnh Tháng Sáu.
Ngoài ra, việc Mỹ và các đồng minh tuyên bố vào Tháng Ba, 2022 là sẽ bắt đầu giải phóng dầu khỏi các kho dự trữ dầu thô của họ, chẳng hạn như Cục Dự trữ Dầu mỏ Chiến lược Hoa Kỳ, cũng gây áp lực giảm giá.
Dầu thô được giao dịch trên toàn cầu bằng đồng đôla Mỹ và đồng đôla mạnh được hưởng lợi từ đợt tăng lãi suất lịch sử của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đã giúp hạn chế tác động của việc tăng giá hàng hoá tiêu dùng. Có rất ít yếu tố ảnh hưởng lớn đến giá xăng như suy thoái kinh tế (kể cả nỗi sợ hãi về một cuộc suy thoái) và khi những người mất việc tạm ngưng chi tiêu cho các dịch vụ và hàng hoá “xa xí” (du lịch chẳng hạn).
Tiêu thụ giảm kéo theo giá cả giảm. Rút kinh nghiệm từ cuộc Đại suy thoái cách đây 15 năm, các công ty dầu (Big Oil) đối mặt với sự giám sát sau khi lợi nhuận tăng vọt. Theo dữ liệu của OPIS, giá trung bình của một gallon xăng thông thường đạt mức kỷ lục $4.11 vào đầu Tháng Bảy, 2008 trước Đại suy thoái 2009.
Sáu tháng sau, cuộc khủng hoảng trên thị trường tài chính và mất việc làm hàng loạt, kéo giá giảm 61%, chỉ còn $1.62! Tăng mối lo suy thoái kinh tế toàn cầu và kinh tế Mỹ đã khuấy động thị trường vào cuối năm 2022 làm giá dầu tương lai giảm xuống. Mối lo suy thoái kinh tế Mỹ đã giảm bớt trong những tháng gần đây với các báo cáo ấn tượng về tăng trưởng việc làm và doanh số bán lẻ. Nhưng mối lo vẫn chưa biến mất, đặc biệt là khi Fed dự kiến sẽ tiếp tục tăng lãi suất.
Cuối cùng, trong khi nhiều hạn chế đối với hoạt động hàng ngày được áp đặt trong đại dịch đã biến mất ở Mỹ và châu Âu, thì việc Trung Quốc vẫn đóng cửa theo chính sách zero-Covid vào cuối năm 2022 đã ảnh hưởng đến mức tiêu thụ xăng trên toàn thế giới, kéo theo giá cả toàn cầu. Trung Quốc đã mở cửa trở lại từ lúc đó nhưng liệu vẫn tiếp tục mở hay không lại là chuyện khác.
Đến cuối Tháng Mười Một, giá trung bình toàn quốc cho một gallon xăng thông thường đã giảm xuống dưới giá trung bình $3.53 của ngày 23 Tháng Hai, 2022 (một ngày trước cuộc xâm lược). Kể từ đó, nó vẫn ở dưới mốc đó, dù có tăng một chút so với mức thấp nhất sau cuộc xâm lược là $3.10 một gallon trong tuần lễ Giáng sinh 2022 (thời gian này thường có giá xăng bán lẻ thấp nhất trong năm).
Tất nhiên, giá xăng trung bình quốc gia có thể không liên quan nhiều đến giá tại các trạm trong khu vực nơi chúng ta sống. Có sự khác biệt lớn về giá tại các tiểu bang miền Đông so với các tiểu bang miền Tây, đặc biệt là California, nơi người lái xe phải trả nhiều tiền hơn do công suất lọc dầu ở đó giảm và các quy tắc bảo vệ môi trường khắt khe. Việc California phải bỏ ra $6 cho xăng đổ vào xe và Texas chỉ bỏ ra $2.99 là chuyện bình thường.
Những ngày sắp tới thì sao? Theo nhận định của Wall Street Journal, giá xăng có thể lại tăng một khi loạt chính sách cấm vận áp đặt lên Nga bắt đầu có hiệu lực.
