Người tiêu dùng Mỹ đang thay đổi kế hoạch chi tiêu của họ, từ dành tiền mua sắm hàng hóa sang sử dụng các dịch vụ như ăn nhà hàng, làm đẹp… sau hai năm Covid-19 hoành hành. Nhưng thay đổi trong thói quen chi tiêu có thể giúp xoa dịu chuỗi cung ứng và thảm họa lạm phát?
Từ sự phục hồi của Mint Indian Bistro
Tại nhà hàng Ấn Độ Mint Indian Bistro ở ngoại ô Las Vegas, nguời chủ Kris Parikh đã gọi các nhân viên thường xuyên của mình quay trở lại công việc. Lý do, nhà hàng thứ hai ở trung tâm thành phố của ông lại đón những chuyến xe du lịch đầy ắp du khách đến từ Ấn Độ để thưởng thúc những món ăn quen thuộc mang phong cách Ấn. Quán ăn nằm tại con đường lớn Vegas, Divine Dosa & Biryani cũng thu lợi từ những người có máu đỏ đen quay trở lại sòng bạc.
Parikh, 47 tuổi, vẫn còn nhiều vấn đề để đau đầu, kể cả thiếu nhân công và giá các nguyên liệu chủ lực như thịt cừu tăng cao. Tuy nhiên, sau khi vượt qua thời điểm tồi tệ nhất của đại dịch coronavirus, các nhà hàng của ông đang phục hồi dần, khi người tiêu dùng mệt mỏi chuyển từ mua hàng hóa, đồ gia dụng kềnh càng… sang chi tiêu cho các dịch vụ như ăn uống nhà hàng và làm đẹp. “Khách du lịch đã dần quay trở lại. Chúng tôi thấy lưu lượng xe cộ tăng lên. Cuối tuần thật bận rộn – Parikh nói – Đến Tháng Tư, 2020, chúng tôi vẫn chưa có khách nào, nhưng nay tình hình đã rất khác. Một bước ngoặt lớn!”.
Hơn hai năm qua, trong khi người Mỹ chống chọi với đại dịch bằng cách nhìn chằm chằm vào màn hình ti vi, hay màn hình máy tính, smartphone để mua đồ nội thất và chuẩn bị các dự án gia đình tương lai, thì các doanh nghiệp phụ thuộc vào thương mại “mặt đối mặt” với khách hàng phải gồng mình chịu đựng. Rạp chiếu phim tắt đèn. Máy bay trống rỗng. Các nhà hàng bàn ghế… nhìn nhau!
Giờ đây, người tiêu dùng đang quay trở lại những thói quen trước đây bên ngoài ngôi nhà của mình nên giữa chi tiêu hàng hóa và chi tiêu dịch vụ đã có sự cân bằng và trở về giống như trước Tháng Năm, 2020. Một số liệu khác được trích dẫn bởi công ty Goldman Sachs cho thấy mức tiêu thụ hàng hóa chỉ còn cao hơn khoảng 5% so với trước đại dịch, giảm nhiều so với mức chênh lệch đỉnh điểm đến 15%. “Chúng ta mới chỉ ở giai đoạn đầu chứng kiến sự thay đổi xu hướng chi tiêu của người tiêu dùng từ ưu tiên cho hàng hóa sang ưu tiên cho dịch vụ. Một thời gian nữa, bạn sẽ thấy xu hướng này rõ hơn. Dịch vụ ăn uống tiếp tục phát triển khá mạnh”, Kathy Bostjancic, nhà kinh tế trưởng tại Oxford Economics, nhận định. “Người tiêu dùng đang hướng tới chi tiêu dịch vụ nhiều hơn, đặc biệt là vào mùa Xuân và mùa Hè”.
Đến sự mất cảnh giác của Target
Sự chuyển hướng từ mua sắm sang dịch vụ phản ánh sự khao khát muốn quay trở về lối sống cũ của người dân Mỹ. Đây là một tin tốt không chỉ cho các chủ kinh doanh dịch vụ như Parikh mà còn giúp giảm bớt áp lực lên các chuỗi cung ứng đang căng thẳng và giúp Cục Dự trữ Liên bang (Fed) hạ nhiệt lạm phát.
Sự thay đổi thể hiện rõ trong toàn bộ nền kinh tế. Doanh số bán lẻ Tháng Tư tính chung đã tăng 8% so với cùng kỳ năm ngoái (theo ước tính của Bộ Thương mại và chưa bù trừ lạm phát), nhưng chi tiêu tại các nhà hàng và quán bar tăng gần 20%. Rất ấn tượng. Trong Tháng Ba, tổng chi tiêu cho các dịch vụ đã được điều chỉnh theo lạm phát đạt mức kỷ lục $8.6 ngàn tỷ, vượt kỷ lục cũ lập vào Tháng Hai, 2020.
Tập đoàn khách sạn Hotelier Marriott cho biết lượng đặt phòng của khách du lịch trong quý đầu 2022 cao hơn 10% so với năm 2019. Hãng hàng không Southwest Airlines dự báo doanh thu hoạt động hàng quý của hãng vào cuối Tháng Sáu sẽ đạt mức cao nhất trước đại dịch. “Chúng ta có đang trở lại thói quen chi tiêu bình thường không? Có!”, Chris Rogers, nhà kinh tế của Flexport, trụ sở ở London tự hỏi và trả lời.
Nhưng Target, một trong những nhà bán lẻ lớn nhất nước Mỹ, do không dự đoán được sự thay đổi sở thích của người tiêu dùng nên đã bị buộc phải giảm giá nhiều hàng hoá tồn kho như đồ gia dụng và ti vi. Ban giám đốc Target hiểu rằng có lúc sức cầu hàng hoá sẽ giảm bớt khi tiền trong dân ít đi, không còn kích thích mua sắm, nhưng tốc độ và mức độ chuyển từ hàng hoá sang dịch vụ khiến họ hoảng hốt. Cuối cùng, Target rơi vào thế “lỡ” tích trữ quá nhiều hàng hóa, đặc biệt là các món cồng kềnh như ti vi và đồ gia dụng, trong khi thiếu nhiều mặt hàng khác.
Ban giám đốc Target cho biết “đột nhiên” trở nên “hot” là những mặt hàng như thời trang (khách là những người muốn trở lại cuộc sống xã hội bình thường như cũ), kem chống nắng, mỹ phẩm…. Công ty buộc phải giảm giá đối với hàng hóa cồng kềnh thừa mứa để giải phóng kho dù mất một số lợi nhuận. “Trong khi chúng tôi dự đoán chi tiêu sẽ chậm lại sau khi hết gói kích thích, chúng tôi lại không nghĩ người tiêu dùng sẽ sớm bớt mua hàng hóa để dành tiền cho dịch vụ. Đây là sai lầm khi bạn không dự đoán được sự quay đầu nhanh chóng của người tiêu dùng”, Giám đốc điều hành của Target Brian Cornell than thở.
Nỗi khổ của người này là may mắn của người khác
Nguồn The Washington Post cho biết, ngay từ đầu đại dịch, những người Mỹ bị mắc kẹt ở nhà giải tỏa được phần nào cơn nghiện mua sắm khi ngồi tại nhà vẫn có thể mua được những thứ cần thiết, quần áo và cả vật liệu sửa chữa nhà. Sự bùng nổ mua hàng hóa trên mạng trong thời đại dịch đã đảo ngược tác phong mua sắm của người tiêu dùng. Thời điểm khó khăn chỉ khiến họ trì hoãn việc mua các mặt hàng có giá trị lớn nhưng đồ dùng sinh hoạt và gia dụng thì không.
Nhưng trong khi các cửa hàng online bội thu nhờ hàng chục triệu người Mỹ phải làm việc hay học tập tại nhà thì các dịch vụ như tiệm giặt khô, nhà hàng, khách sạn, của hiệu làm đẹp, làm tóc bị ảnh hưởng nặng nề theo đà tăng của các đơn đặt hàng hoá trực tuyến. Những đợt kích cầu liên bang, kết hợp với các chính sách tiền tệ nới lỏng của ngân hàng trung ương, càng làm cho hoạt động mua sắm trên mạng ồn ào hơn. Năm 2021, tỷ lệ thất nghiệp giảm dần, cơ hội việc làm dồi dào cũng tăng sức cầu hàng hóa.
Phần lớn những gì người Mỹ mua được sản xuất tại các nhà máy nước ngoài (dù là tiêu chuẩn Mỹ), đặc biệt là Trung Quốc, nên rất dễ bị ảnh hưởng khi chuỗi cung ứng toàn cầu tắc nghẽn vì bất cứ lý do gì. Vào mùa Xuân năm ngoái, sự lệch pha giữa nhu cầu hàng hoá tăng cao và nguồn cung hạn chế đã đẩy giá lên. Dù Chủ tịch Fed Jerome H. Powell trấn an “nguồn cung không ổn định trong phần lớn năm 2021 chỉ là tạm thời và giá sẽ giảm xuống”, nhưng điều đó không xảy ra!
Tâm trạng phấn chấn trong khu vực dịch vụ của người Mỹ đã ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng. Theo chỉ số nhu cầu thị trường tại Truckstop.com, nhu cầu về vận tải đường bộ đã giảm khoảng 1/3 kể từ đầu Tháng Ba. Jason Hilsenbeck, Chủ tịch của công ty vận chuyển Load Match ở tiểu bang Illinois cho biết sự sụt giảm nhu cầu hàng hoá đang ảnh hưởng đến những người mới tham gia kinh doanh vận tải đường ngắn. Hơn 2,500 “công ty” mới chỉ có một hay hai nhân viên tham gia vào thị trường kể từ đầu năm 2021, với hy vọng tận dụng được nhu cầu vận chuyển đang tăng cao.
Ông nói: “Các công ty vận tải nhỏ làm ăn kiểu “ăn xổi ở thì” từng giết chết các công ty lớn bằng chiêu ‘giao ngay trả tiền cao’ nay trở thành những công ty đầu tiên không có hợp đồng khi khối lượng hàng hoá vận chuyển giảm xuống”. Số container nhập khẩu cập cảng Los Angeles đã thấp hơn cùng kỳ năm ngoái bảy tuần liên tiếp. Tuần trước, lượng tàu container còn neo ngoài khơi chỉ còn 25 chiếc, giảm so với mức kỷ lục 109 trong tháng Một (theo Marine Exchange of Southern California chuyên theo dõi tàu bè đi vào cửa ngõ nhập khẩu chính của Mỹ).
Không quá lạc quan
Gene Seroka, Giám đốc điều hành của cảng giải thích: “Do có sự chênh lệch giữa thời điểm các công ty Mỹ đặt hàng nhập khẩu và lúc hàng đến Nam California, nên không rõ sự sụt giảm có phải do thị hiếu thay đổi của người tiêu dùng không. Hàng hóa đến Los Angeles trong tuần này đã được đặt từ ba đến bốn tháng trước”. Nhưng Seroka dự đoán khối lượng hàng hoá nhập khẩu sẽ giảm trong năm nay do nhu cầu tương lai không còn cao. Những người đã mua tủ lạnh mới hoặc sửa sang lại nhà cửa vào năm ngoái sẽ không mua nữa trong năm nay.
Sự thay đổi thị hiếu của người tiêu dùng từ hàng hoá sang dịch vụ có thể góp phần làm giảm bớt áp lực lạm phát, áp lực lên chuỗi cung ứng. Nhưng một số yếu tố nằm ngoài tầm kiểm soát của ngân hàng trung ương có thể sẽ ảnh hưởng đến nguồn cung và đẩy giá lên, bao gồm hiệu ứng từ cuộc chiến ở Ukraine và các đợt đóng cửa khắc nghiệt ở Trung Quốc để ngăn chặn sự lây lan của coronavirus. Trong năm qua, giá hàng hóa bền vững đã tăng 14% trong khi giá dịch vụ tăng 5,4% (theo Cục Thống kê Lao động).
Việc chuyển dần sang chi tiêu cho các dịch vụ cũng sẽ tác động lên thị trường lao động. Tăng bán lẻ trực tuyến thời đại dịch đã bổ sung thêm gần 675,000 công nhân làm việc tại các kho hàng. Số việc làm trong nhà máy đã phục hồi lại mức Tháng Hai, 2020 nhưng số việc làm trong các ngành có tương tác trực tiếp với người tiêu dùng, chẳng hạn như khách sạn và nhà hàng, vẫn thua xa trước đại dịch. Theo Cục Thống kê Lao động, gần 1.5 triệu công việc giải trí và khách sạn đã biến mất từ Tháng Hai, 2020. Với gần hai cơ hội việc làm cho một người tìm việc là quá đủ để làm ấm thị trường việc làm và bảo đảm những người đang làm việc không bị mất việc.
Nhưng khu vực dịch vụ vẫn khó tìm người vì sợ dịch quay trở lại. “Sẽ xảy ra việc tái cấu trúc lại lực lượng lao động nhưng không có những đợt sa thải lớn” – Bostjancic nói. Quay lại Target, ngay cả khi người tiêu dùng thay đổi cách chi tiêu, nhà bán lẻ này vẫn phải bảo đảm có đủ hàng hóa mới để đáp ứng nhu cầu trong vài tháng tới để đề phòng chuỗi cung ứng tắc nghẽn trở lại. Trong khi đó, ở Las Vegas, Parikh đang chờ đợi các sự kiện và hội nghị sẽ đông đúc lại. Dù lượng khách du lịch hàng tháng thấp hơn khoảng 10% so với năm 2019, nhưng du khách hội nghị và sự kiện vẫn thấp hơn 40% so với ba năm trước (theo Las Vegas Convention and Visitors Authority). Vì vậy Parikh chỉ hy vọng các nhà hàng của mình hòa vốn trong năm nay trước khi có lãi vào năm 2023.
