Việc xe hơi cũ bị hỏng hóc thường xuyên, thậm chí ngay khi mới mua, đã khiến chủ xe khốn đốn với vô vàn rắc rối. Chi phí bảo trì và sửa chữa xe là gánh nặng cho nhiều người và bên cho vay mua xe cũng bị ôm những khoản nợ đến hạn.
“Nuôi” xe cũ – nỗi khổ trần ai
Người mua xe không chỉ phải trả khoản tiền vay lớn hàng tháng cho những chiếc xe mất khả năng lưu thông trên đường mà còn méo mặt với những hóa đơn sửa chữa đắt đỏ, không chỉ một lần mà vài lần trong một thời gian ngắn.
Theo dữ liệu của Cục Thống kê Lao động Mỹ, chi phí bảo trì và sửa chữa xe hơi đã tăng lên đáng kể. Xe hơi sau một thời gian lưu thông là đến tuổi cần sửa chữa các hỏng hóc lặt vặt, rồi sửa chữa lớn trước khi cho vào nghĩa trang. Xe hơi cũ trên 8 tuổi và khoảng đường đi đã vượt quá 100,000 dặm thì còn tệ hơn nữa. Mua xe đã khó, nuôi xe càng vất vả hơn nhiều. Đó là lý do chính khiến ngày càng có nhiều người không thể trả nổi các khoản vay mua xe hơi của họ.
Thực tế này được ghi nhận từ cả các công ty cho vay mua xe, các luật sư bảo vệ người tiêu dùng và được xem “ví dụ hùng hồn” về tác động lâu dài của đại dịch đối với ngành công nghiệp xe hơi. Trong khi xe hơi mới hoặc chỉ lưu hành chút ít khó bán vì giá cao thì các xe cũ dễ bán, nhưng chỉ một thời gian sau là trở thành “cục xương khó nuốt” cho cả người mua xe lẫn người cho vay mua xe.
Người Mỹ vốn đã chán nản với giá xe hơi tăng nhanh trong vài năm qua sẽ gặp khó khăn hơn trong việc sở hữu một chiếc xe hơi nằm trong khả năng của mình, tức không ngốn hết tiền tiết kiệm sau khi mua.
Thử xem vài trường hợp (được thuật từ Wall Street Journal). Destinee Green mua chiếc BMW 2013 chưa đầy sáu tháng vào năm ngoái nhưng khóc ròng vì xe hỏng thường xuyên. Đại lý khuyên chị nên thay động cơ có giá $19,000, gần bằng giá mua chiếc xe. Không thể xin được công việc nhân sự tại một công ty chăm sóc sức khỏe, Green, 25 tuổi trở thành thất nghiệp. Chị bị chậm thanh toán nợ vay đến hạn cho chiếc xe; trong khi vẫn chưa có tiền để sửa, và hậu quả là người cho vay dọa sẽ thu hồi (repossess) nó.
Robert Murphy, một luật sư bảo vệ người tiêu dùng, cho biết ông đã nhận được rất nhiều cuộc gọi từ những người có thu nhập thấp và trung bình không thể trả những khoản tiền vay lớn hàng tháng cho chiếc xe chẳng khác gì đống sắt vụn không thể hoạt động vì những hỏng hóc nằm ngoài khả năng sửa chữa. Ông nói: “Một thiết bị bơm nhiên liệu có giá $2,000. Nhưng vấn đề không dừng ở đó mà sẽ còn những đợt sửa chữa bổ sung trong tương lai không xa. Chủ xe rất khó quyết định có nên sửa hay không”.
Nhiều người tiêu dùng phải chật vật để trả các khoản vay lớn mua xe khi giá đang tăng mạnh vào năm 2021 và đầu năm 2022. Họ ít có khả năng trả được khoản vay đến hạn mới nếu còn phải trả cho hóa đơn sửa xe không hề rẻ nếu muốn giữ chiếc xe tiếp tục chạy. Tỷ lệ nợ quá hạn đối với các khoản vay mua xe hơi quá cũ đã tăng lên mức cao nhất trong hơn một thập niên.
Từ chết đến bị thương!
Dữ liệu của Cục Thống kê Lao động Mỹ cho thấy, chỉ số giá tiêu dùng về bảo dưỡng và sửa chữa xe hơi trong Tháng Hai 2023 đã tăng 12.5% so với năm trước. Mức tăng khoảng 14% trong Tháng Một là mức tăng mạnh nhất kể từ 1975. Công ty nghiên cứu thị trường xe hơi IMR Inc dựa vào khảo sát hàng trăm cửa hàng sửa chữa xe hơi mỗi tháng cho biết: “Trước đại dịch, các hộ gia đình chi trung bình chưa đến $600 tiền bảo trì và sửa chữa cho một chiếc xe hơi mỗi năm, nhưng năm 2022, tăng đến gần $800”.
Phí bảo dưỡng và sửa chữa xe hơi dự kiến sẽ không sớm giảm, ngay cả khi lạm phát chung hạ nhiệt. Các cửa hàng xe hơi phải đối mặt với nhu cầu sửa chữa mạnh trong bối cảnh thiếu vi mạch toàn cầu và thiếu thợ cơ khí trên toàn quốc. Theo dữ liệu từ công ty tín dụng Experian PLC, khoảng 19% xe hơi đã qua sử dụng được đăng ký năm 2022 có độ tuổi từ 8 đến 11, tăng từ 15% của năm 2018.
Ngược lại, chỉ có 11% từ 0 đến 3 tuổi đăng ký trong năm 2022, giảm từ 14% của năm 2018. Dean Morrow, người sở hữu và điều hành công ty cho vay mua xe cũ Southern Hills Acceptance có trụ sở tại thành phố Santa Ana, California giải thích:
“Những người vay tiền mua xe hơi cũ bị hỏng ngay sau khi mua thường cũng ngừng trả tiền vay, khiến bên cho vay rơi vào tình trạng không biết phải xử lý thế nào. Khoảng cách lớn giữa số dư khoản vay và giá trị của chiếc xe thường được xem là khoản lỗ mà công ty của tôi phải gánh chịu. Khi xe bị hỏng ngay sau khi bán và người vay không trả tiền vay đến hạn, bên cho vay có thể yêu cầu đại lý mua lại, sửa chữa hoặc đổi một chiếc xe khác. Thường đại lý mua lại chiếc xe và bán nó để thu càng nhiều tiền càng tốt. Một số người cho vay đang cố bắt người vay trả khoản chênh lệch. Đó là cách Southern Hills bắt đầu thực hiện”.
Hỏng xe đã trở thành vấn đề lớn đối với công ty của Morrow với khoảng 4,000 con nợ và khoảng $40 triệu dư nợ trải khắp năm tiểu bang Tây Nam. “Gần đây, tỷ lệ khoản vay vỡ nợ sau chỉ một vài lần sửa chữa máy móc đã tăng gấp đôi so với thông thường” – ông nói. Đó là trường hợp trong Tháng Hai của một chiếc Mazda 2015 chạy được 110,000 dặm và động cơ không hoạt động sau khi mua và một chiếc Infiniti 2014 chạy được 73,000 dặm và gặp các vấn đề về hộp số.
Mỗi chủ sở hữu chỉ thanh toán được hai lần khoản vay đến hạn và sau đó vỡ nợ! Phản ứng lại trước nguy cơ mất mát, Southern Hills đã thắt chặt các tiêu chuẩn cho vay, chỉ cho vay mua những chiếc xe từ 8 năm tuổi trở xuống thay vì 10 năm tuổi như trước, đồng thời giới hạn khoảng đường đã chạy ở mức 120,000 dặm cho xe hơi và 140,000 dặm cho xe tải nhẹ. Southern Hills cho vay thông qua các đại lý bán xe, nhưng nay đã cắt một số đại lý thường bán những chiếc xe bị lỗi nặng.
“Bão thật sự đang đến rồi”
Các nhà sản xuất xe hơi đã giảm tốc độ sản xuất xe hơi mới khi đại dịch mới xảy ra, sau đó họ gặp khó khăn về phụ tùng xe hơi khi chuỗi cung ứng bị phá vỡ. Số xe cũ đã qua sử dụng được bán lại trong những năm đại dịch không đủ nhu cầu nên giá xe hơi cũ tăng vọt. Để duy trì nguồn cung cấp xe mà những người mua ít tiền hơn có thể mua được, các đại lý bổ sung thêm những chiếc xe hơi đã sử dụng nhiều năm trên danh sách.
Theo trang web mua sắm xe hơi Edmunds, giá trung bình của một chiếc xe hơi cũ đã tăng 36% trong ba năm qua lên khoảng $28,000 vào Tháng Hai. Một chiếc xe 3 tuổi đời được bán với giá khoảng $30,000 trong khi một chiếc xe 9 tuổi được bán với giá dưới $16,000. Có những chiếc xe đáng ra phải đưa vào bãi phế liệu nhưng vẫn có mặt tại một số đại lý. Năm 2021 chỉ có dưới 12 triệu xe bị đưa vào “nghĩa địa”, giảm so với gần 16 triệu của năm 2020 (số liệu của S&P Global Mobility).
Tính theo tỷ lệ của tổng số xe đang lưu thông trên đường thì đây (số xe đáng lý vất vào bãi phế liệu) là mức thấp thứ hai trong 20 năm. Vaughn Clemmons, người điều hành một công ty thu hồi xe (repossession) mất khả năng thanh toán theo yêu cầu của bên cho vay có trụ sở tại Houston và là chủ tịch của một nhóm thương mại công nghiệp, cho biết công ty của ông đã thu hồi nhiều chiếc xe đã chạy trên 100,000 dặm. “Việc số xe bị thu hồi có khả năng tăng cao hơn trước đại dịch trong năm nay đã gây căng thẳng cho các công ty như chúng tôi. Bão thật sự đang đến rồi” – ông Clemmons nói.
