Nhiều thế hệ sống chung có thể tiết kiệm đáng kể, nhưng cũng kèm theo không ít thách thức. Để thành công, điều quan trọng là có kế hoạch rõ ràng và hiểu rõ mong muốn của tất cả các thành viên ngay từ đầu.
Báo The Wall Street Journal, ngày 16 Tháng Tám, số hộ gia đình nhiều thế hệ ở Mỹ đã tăng vọt trong vài thập niên qua. Thông thường một gia đình điển hình ở Việt Nam có ba thế hệ: ông bà, cha mẹ và con cái hay còn gọi là “tam đại đồng đường.” Nếu có bốn đời: cha-con-cháu-chắt sống chung thì gọi là tứ đại đồng đường.
Theo Pew Research Center, từ năm 1971 đến 2021, số người sống trong các hộ gia đình nhiều thế hệ đã tăng gấp bốn lần. Xu hướng này chủ yếu do áp lực tài chính, nhu cầu chăm sóc trẻ em lẫn người già, và cả việc nhiều người trẻ trì hoãn ra ở riêng.
Nhưng sống chung không chỉ có “được” mà còn kèm theo lẫn “mất.” Pew cho biết, 23% người trưởng thành trong các hộ gia đình nhiều thế hệ cảm thấy căng thẳng phần lớn hoặc toàn bộ thời gian, và 40% cho biết thỉnh thoảng cũng thấy áp lực. Vì vậy, thiết kế nhà linh hoạt để tăng tính riêng tư, tôn trọng ranh giới cá nhân và trao đổi thẳng thắn ngay từ đầu là điều then chốt.
Darlene Gibson, 56 tuổi, cùng chồng Jim Gibson, 58 tuổi, đã chia sẻ căn nhà rộng 2,600 sqft ở Goodyear, tiểu bang Arizona với mẹ của Jim, bà Cheryl, từ khi mua căn nhà với giá $422,490 năm 2021. Trước đó, bà Cheryl, 79 tuổi, sống một mình ở vùng nông thôn Virginia, cô đơn và phụ thuộc vào người khác để đi lại. Ngày nay, cả gia đình lớn ở chung trong một căn nhà đang ngày càng phổ biến khi mô hình đa thế hệ lan rộng.
Tập đoàn Lennar, có trụ sở tại Miami, đã bắt đầu bán dòng nhà Next Gen từ năm 2011, theo Alan Jones, chủ tịch khu vực Tempe, Arizona. Các mẫu nhà này thiết kế như những căn hộ gắn liền có lối vào tách biệt, có bếp, phòng khách, phòng ngủ, phòng tắm và chỗ giặt riêng.
“Chúng tôi gọi là hai căn nhà trong một,” Jones nói. “Một người có thể sống hoàn toàn độc lập với phần còn lại của gia đình.”
Tại thị trường Phoenix, dòng Next Gen chiếm 25% doanh số của Lennar. Giá thường cao hơn khoảng $15,000 so với một căn có diện tích tương đương nhưng không có thiết kế dành cho đa thế hệ.
Không chỉ Lennar, Toll Brothers ở Pennsylvania cũng bán nhiều mẫu có thể tùy chỉnh cho lối sống đa thế hệ. Ngoài ra, nhiều căn nhà cũ cũng phù hợp với yêu cầu này. Theo Realtor.com, từ ngày 1 Tháng Giêng đến ngày 21 Tháng Sáu, khoảng 3.8% nhà rao bán ở Mỹ có thêm nhà ở phụ, “in-law suite” hoặc “casita.” Các căn này có giá rao bán trung vị (median) cao hơn thị trường 20.6%.
Hiện Cheryl có không gian như căn hộ riêng, có bếp và không gian để tiếp bạn bè. Bà còn giảm cân nhờ sinh hoạt cộng đồng: chơi bingo, làm thủ công tại clubhouse. Khi đi khám bác sĩ, Darlene và Jim luôn đi cùng.
Nhưng tất cả chỉ vận hành được – Darlene nhấn mạnh – nhờ vào sự tôn trọng lẫn nhau. Ngoại trừ trường hợp khẩn cấp, không ai bước vào không gian của người khác nếu chưa gõ cửa và được mời. Với Darlene và Jim, sự sắp xếp này mang lại sự yên tâm vì họ luôn được ở gần nếu Cheryl gặp vấn đề sức khoẻ.
Một số điều cần cân nhắc nếu định sống chung nhiều thế hệ.
1-Thống nhất tài chính và pháp lý ngay từ đầu
Hillery Dorner, luật sư địa ốc tại Massachusetts, khuyên các bên nên lập văn bản thỏa thuận chung sống, ghi rõ kỳ vọng, trách nhiệm, nghĩa vụ tài chính. Văn bản cần có “exit strategy” – kịch bản khi một bên qua đời, ly hôn, cần chuyển vào viện dưỡng lão hoặc đơn giản là muốn rời đi. Nếu tất cả cùng đứng tên sở hữu, kế hoạch này phải bao gồm cách định giá để một bên có thể mua lại phần của bên kia, theo Luật Sư Zachary D. Schorr tại Los Angeles. Văn bản nên được xem xét lại mỗi năm để cập nhật theo tình hình mới.
2-Quyết định sẽ ghi tên ai trên giấy chủ quyền
Nếu cần cha mẹ cùng đứng tên để đủ điều kiện vay thế chấp, ngân hàng sẽ yêu cầu họ có tên trên giấy chủ quyền. Gia đình cần chọn hình thức đồng sở hữu: “joint tenants with right of survivorship” (người còn lại tự động sở hữu toàn bộ nếu một người qua đời) hoặc “tenants in common” (phần của người mất sẽ thuộc về thừa kế, có thể khiến chủ còn lại phải sở hữu chung với người lạ). Schorr cho rằng gửi tài sản trong một quỹ tín thác cũng là giải pháp tốt, nếu ngân hàng cho phép, vì quỹ quy định rõ ai nhận phần nào khi có biến cố.
3-Khởi tạo quỹ khẩn cấp
Donna Butts, thành viên cao cấp của Generations United – tổ chức phi lợi nhuận cổ vũ mô hình đa thế hệ – gợi ý lập quỹ khẩn cấp, tất cả các bên cùng đóng góp, để lo sửa chữa bất ngờ. Quỹ cũng có thể dùng để cải tạo sửa chữa nhà, giúp người cao tuổi già đi trong căn nhà hoặc bảo vệ an toàn cho trẻ nhỏ.
“Cải tạo cho một thế hệ có thể mang lợi ích cho nhiều thế hệ,” bà nói. “Máy giặt cửa trước không chỉ thuận tiện cho người già mà cả cho trẻ em muốn giúp việc. Không gian dễ tiếp cận giúp mọi người cùng tận hưởng mái nhà chung.” (Ng.Tr)
Fed và kỳ vọng cắt giảm lãi suất
Lãi suất vay đã giảm trong vài tuần gần đây khi kỳ vọng Fed hạ lãi suất ngày càng tăng. Fed cũng có thể phát tín hiệu sẽ tiếp tục cắt giảm trong năm nay.
Dù lãi suất vay thế chấp không gắn trực tiếp với hành động của Fed nhưng thường biến động cùng lợi suất trái phiếu kho bạc 10 năm, vốn vừa rơi xuống dưới ngưỡng 4% lần đầu tiên kể từ Tháng Tư.
“Lãi suất cần phải giảm nhiều hơn nữa mới đủ tạo tác động lớn,” Todd Luong, địa ốc viên ở Frisco, Texas, nói. “Ít nhất phải bắt đầu bằng con số 5.”
Theo khảo sát Tháng Ba của John Burns Research & Consulting, người mua thường cảm thấy thoải mái hơn khi lãi suất dưới 6%. Gần một nửa phản hồi cho rằng mức hợp lý là từ 5% đến 5.49%, trong khi 22% chấp nhận từ 6% đến 6.49%.
Một số khu vực, đặc biệt ở miền Nam, khả năng chi trả cải thiện khi giá nhà giảm và lượng nhà rao bán tăng mạnh. Ngược lại, nhiều thị trường ở Trung Tây và Đông Bắc vẫn ghi nhận giá nhà tăng so với năm ngoái.
Matthew Ryder, người đang tìm mua căn hộ tại Detroit mùa Thu này, nói ông quan tâm đến giá nhà hơn là lãi suất. “Mỗi tháng giá giảm $5,000 đến $10,000. Tôi tự nhủ, ‘Mình có thể chờ thêm và mặc cả tốt hơn,’” anh cho hay.
Các kinh tế gia dự báo khả năng cao là khả năng chi trả trên toàn quốc sẽ dần cải thiện, khi thu nhập hộ gia đình tăng nhanh hơn giá nhà và lãi suất giảm.
Nhưng tiến trình này sẽ kéo dài. Nếu lãi suất xuống dưới 5.5%, thu nhập hộ gia đình trung vị tăng 3.9% mỗi năm và giá nhà đứng yên, thì đến 2029 khả năng chi trả nhà ở Mỹ mới trở lại mức của giữa năm 2018, theo Redfin.
Một dấu hỏi lớn là liệu lãi suất có tiếp tục giảm hay không. Năm ngoái, lãi suất đã giảm trước kỳ vọng Fed cắt giảm vào Tháng Chín, nhưng sau khi Fed làm đúng như dự đoán, lãi suất lại tăng vì các nhà đầu tư tin rằng kinh tế và lạm phát sẽ còn tiếp diễn.
Hồi Tháng Tám, MBA dự báo lãi suất sẽ vào khoảng 6.7% cuối năm nay và giảm xuống 6.5% vào cuối năm 2026, cao hơn một chút so với dự báo trước đó, do biến động làm nới rộng khoảng cách giữa lãi suất vay và lợi suất trái phiếu kho bạc.
Đợt giảm lãi suất gần đây đang hút thêm người mua có cảm giác lo lắng nếu lãi suất hạ nữa, nhu cầu tăng đột biến sẽ kéo theo tình trạng tranh mua và đẩy giá nhà leo thang trở lại.
Braydon và Breanna Wirth đã tìm mua căn nhà đầu tiên ở vùng ngoại ô Dallas suốt một năm. Họ muốn chọn nhà mới xây, bởi các chủ thầu thường kèm ưu đãi lãi suất thấp.
“Một chủ thầu hiện quảng cáo lãi suất 4.99% cho một số căn,” Braydon nói. “4.99% nghe rất ổn. Chúng tôi muốn chốt sớm trước khi lãi suất hạ thêm và giá nhà tăng mạnh trở lại.”
