Trái đất sắp có một hộp đen gọi là “Earth’s Black Box” (Hộp đen Trái đất) để lưu giữ những gì mà nếu Trái đất bị diệt vong sẽ được dùng để truy nguyên các “nguyên nhân” và bắt thế hệ trước phải chịu trách nhiệm về những gì họ gây ra với khí hậu! Khi máy bay đang bay gặp sự cố, hộp đen (thiết bị ghi dữ liệu chuyến bay) là công cụ rất quan trọng để ghép nối những sai lầm dẫn đến tai họa. Giờ đây, Trái đất cũng có hộp đen của chính nó để ghi lại quá trình tự hủy diệt và làm sáng tỏ những gì dẫn đến thảm họa mà mức độ tàn khốc vượt xa tai nạn máy bay.
Giúp thế hệ sau biết nguyên nhân diệt vong
Ở một vùng xa xôi của nước Úc, một vòm thép có kích thước bằng chiếc xe buýt học sinh sẽ ghi lại các kiểu thời tiết ấm lên của Trái đất. “Hộp đen” truy tìm tài liệu, lắng nghe những gì con người nói, hành động và đưa vào kho lưu trữ để sau này, khi Trái đất bị hủy diệt bởi biến đổi khí hậu, những người sống sót sẽ chắp nối kho dữ liệu để tìm ra các sai lầm chính dẫn đến thảm họa.
Hộp đen Trái đất khi xây dựng xong ở đảo Tasmania, một bang của nước Úc nằm ngoài khơi bờ biển phía Nam sẽ hoạt động giống như hộp đen ghi lại những khoảnh khắc cuối cùng của máy bay trước khi rơi. Nhưng các nhà sản xuất chiếc hộp đen cực kỳ bền vững này (bao gồm nhóm nghiên cứu dữ liệu tại Đại học Tasmania, một số nghệ sĩ và kiến trúc sư) hy vọng sẽ không phải mở nó ra (chỉ mở khi Trái đất bị huỷ diệt).
“Cũng giống như hành khách không bao giờ muốn hộp đen máy bay phải mở, vì mở là… chết rồi, tôi cũng không muốn Hộp đen Trái đất được mở, vì mở là Trái đất không còn! Tôi hy vọng chúng ta sẽ không quá trễ trong cuộc chiến toàn cầu cứu hành tinh bằng cách đẩy lùi thay đổi khí hậu để hộp đen không bao giờ phải mở” – Jim Curtis, giám đốc điều hành của một công ty quảng cáo Úc, cha đẻ của dự án nói.
Nhưng nhiều câu hỏi vẫn còn, chẳng hạn, liệu Trái đất có thực sự cần hộp đen không và thế hệ tương lai (nếu có) sẽ giải mã nó như thế nào?
Curtis giải thích: “Chiếc hộp được thiết kế với mục đích chính là đặt các nhà lãnh đạo vào thế cảnh giác, không để họ lơ là và phải tính toán sao cho Trái đất không bị rơi vào tình thế nguy hiểm. Còn nếu không may nền văn minh sụp đổ, chiếc hộp sẽ sống sót để kể một câu chuyện khách quan về những sai lầm của thế hệ trước dẫn đến diệt vong thông qua những gì nó lưu giữ bên trong. Thế hệ sau sẽ mở ra và xem đó như một bài học”.
Phát triển từ những sáng kiến trước
Các nhà khoa học thường khẳng định biến đổi khí hậu là một trong những mối đe dọa nghiêm trọng nhất mà nhân loại phải đối mặt cả trong hiện tại lẫn tương lai. Liên Hợp Quốc cảnh báo “Biến đổi khí hậu làm gia tốc tình trạng bất bình đẳng về kinh tế và sức khỏe; làm tăng tần suất, cường độ của thảm họa thiên nhiên và đe dọa nguồn cung lương thực của thế giới”.
Vào Tháng Mười Một, các nhà đàm phán tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP 26 ở thành phố Glasgow (Scotland, Vương quốc Anh) đã đạt được sự đồng thuận về việc tất cả các nước phải hành động nhanh hơn để ngăn chặn sự gia tăng thảm khốc của nhiệt độ toàn cầu. Nếu nhiệt độ tăng quá ngưỡng 1.5 độ C (2.7 độ F), nguy cơ xảy ra các thảm họa như thiếu nước, sóng nhiệt chết người và sụp đổ hệ sinh thái sẽ cực lớn (hiện thế giới đã ấm lên 1.1 độ C).
Hộp đen Trái đất ra đời trên tinh thần này. Nhưng đây không phải là sáng kiến đầu tiên để cứu nhân loại khỏi sự hủy diệt của sự nóng lên toàn cầu. Trước nó đã có một số dự án cố lưu lại “những di sản của nền văn minh loài người” cho hậu thế. Ví dụ các nhà khoa học đã xây dựng các kho lưu trữ đa dạng, từ cây lương thực thiết yếu đến băng sông băng và phôi động vật đông lạnh (kể cả một số đã tuyệt chủng). Họ cũng tìm cách cô lập vĩnh viễn chất thải hạt nhân trong những hố chôn an toàn tuyệt đối để các thế hệ tương lai không bị thảm hoạ rò rỉ chất độc chết người này.
Các kiến trúc sư của Hộp đen Trái đất cho biết dự án của họ khác ở chỗ sẽ ghi lại các hành động (hoặc không hành động) của con người bằng cách tìm kiếm các từ khóa liên quan đến biến đổi khí hậu trên internet (từ báo chí, truyền thông xã hội đến các tạp chí chuyên ngành) cùng với những số liệu thu thập hàng ngày về nhiệt độ trung bình của đại dương, của đất liền; về nồng độ carbon dioxide trong khí quyển và sự mất đa dạng sinh học.
Theo họ, Hộp đen Trái đất là chiếc vòm an toàn dài 9.9 mét làm bằng thép dày hơn 7.5 cm dự kiến sẽ hoàn thành vào giữa năm 2022, nhưng việc thu thập thông tin đã được bắt đầu. Tất cả dữ liệu thu thập trong hơn 50 năm được lưu trữ trên một ổ cứng khổng lồ, tự động, chạy bằng năng lượng mặt trời. Tasmania được chọn vì an toàn địa chính trị cao và có môi trường tương đối tốt.
Hộp đen Trái đất được bảo vệ bằng khối đá nguyên khối vách dốc chống lại được mọi mối đe dọa, từ lốc xoáy, động đất đến cố tình phá hoại. David Midson, Tổng giám đốc của hội đồng địa phương giám sát bờ biển phía Tây Tasmania, nơi chiếc hộp sẽ được xây dựng, cho biết phản ứng của cư dân đối với dự án phần lớn là tích cực. “Có rất nhiều sự tò mò và quan tâm đến chiếc hộp. Giấy phép vẫn chưa phê duyệt, nhưng tôi tin mọi việc sẽ ổn”.
Những ý kiến khác
Tuy nhiên, một số nhà khoa học không tin biến đổi khí hậu sẽ quét sạch hoàn toàn loài người nên chiếc hộp đen chỉ nên xem như một “ý tưởng bay bổng về Ngày tận thế”.
Noah Diffenbaugh, nhà khoa học khí hậu tại Đại học Stanford, nói: “Dù tác động của biến đổi khí hậu là rất nghiêm trọng, nhưng không nên nhầm lẫn giữa biến đổi khí hậu và nguy cơ tuyệt chủng của loài người mà chỉ nên tập trung vào câu hỏi: biến đổi khí hậu tác hại đến đâu với con người và các hệ sinh thái? Có rất ít bằng chứng cho thấy nóng lên toàn cầu đe dọa sự tồn tại của loài người. Một kịch bản có thể xảy ra hơn nếu con người không giảm đáng kể lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính là một số vùng sẽ biến mất dưới mực nước biển hoặc trở nên quá nóng để sinh sống. Sóng nhiệt, hạn hán và bão cũng phổ biến hơn”.
Daniel Kevles, nhà sử học khoa học tại Đại học Yale, nói: “Thực ra, dữ liệu biến đổi khí hậu đã được các nhà khoa học và các nhà nghiên cứu khác ghi lại từ lâu ở dạng dễ truy xuất và dễ hiểu hơn, dù không được bảo vệ kỹ như trong hộp. Còn Hộp đen Trái đất không dễ dàng tiếp cận hoặc hiểu được đối với hầu hết mọi người cho dù nó có thể có giá trị như một tài liệu cho tương lai, Tôi không ấn tượng lắm về nó”. Một câu hỏi khác là “Làm sao truy cập nội dung lưu giữ trong hộp đen?”.
Những người sáng tạo Hộp đen Trái đất cho biết họ đang giải quyết câu hỏi này. Các tập tin được mã hóa ở các định dạng khác nhau. Chỉ khi Trái đất sắp xảy ra trận đại hồng thủy hay thảm họa, hướng dẫn mở hộp mới được khắc trên mặt ngoài để tránh nguy cơ những kẻ phá hoại sẽ cố gắng mở nó ra. Michael Ritchie, người điều hành một công ty sản xuất có trụ sở tại Sydney, Úc, được giao quản lý dự án Hộp đen Trái đất xác nhận: “Hộp đen vẫn còn trong giai đoạn Beta”!
(Tham khảo Earth Is Getting a ‘Black Box’ to Hold Humans Accountable for Climate Change-The New York Times 12.2021)
