Sự gia tăng trở lại của việc tắm nắng trong nhà ở giới trẻ, đặc biệt xu hướng đáng lo ngại được phổ biến trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok, đại diện cho một mối quan ngại nghiêm trọng về sức khỏe cộng đồng, đảo ngược những tiến bộ đạt được trong nhiều năm qua trong việc giảm thiểu thói quen nguy hiểm này.
Các bác sĩ da liễu và các nhà nghiên cứu đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về việc “tắm nắng giả” – nơi những người trẻ tuổi, phụ nữ chiếm đa số, tự quay phim mình dưới ánh đèn cực tím (Ultraviolet – UV) mạnh mẽ của giường tắm nắng – làm nổi bật sự bình thường hóa đáng lo ngại của những hành vi làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh ung thư hắc tố, dạng ung thư da nguy hiểm nhất.
Giường tắm nắng và sự tàn phá DNA
Việc tắm nắng trong nhà xuất hiện nhiều trên các nền tảng như TikTok không chỉ đơn thuần là một xu hướng mạng xã hội nhất thời; nó phản ánh sự thay đổi sâu sắc về thái độ trong một số bộ phận của thế hệ trẻ, đặc biệt trong Gen Z.
Bác sĩ da liễu Heather Rogers ở Seattle chỉ ra đây là một xu hướng đáng báo động, đi ngược lại với hàng thập kỷ thông điệp về sức khỏe cộng đồng về phòng ngừa ung thư da.
Sự thay đổi hành vi này được củng cố bởi dữ liệu gần đây. Một cuộc khảo sát vào năm nay do Học Viện Da Liễu Hoa Kỳ (American Academy of Dermatology – AAD) thực hiện tiết lộ những thống kê đáng báo động về các ưu tiên sức khỏe làn da của Gen Z:
20% số người tham gia khảo sát thuộc Gen Z thừa nhận ưu tiên việc có làn da rám nắng hơn là thực hiện các biện pháp bảo vệ da đầy đủ.
Một phần tư (25%) bày tỏ niềm tin rằng lợi ích thẩm mỹ tạm thời của việc trông “tuyệt vời trước mắt” biện minh cho những hậu quả tiềm tàng về sức khỏe và thẩm mỹ lâu dài, chẳng hạn như “trông tệ hơn sau này.”
Tư duy này cho thấy sự mất kết nối đáng kể giữa mong muốn thẩm mỹ trước mắt và rủi ro sức khỏe trong tương lai. Như Rogers lưu ý, dường như tâm lý chung là thà có làn da rám nắng còn hơn lo lắng về ung thư da. Thái độ coi thường chất gây ung thư được biết đến – bức xạ tia cực tím – đặc biệt nguy hiểm khi xét đến hiệu quả được chứng minh của giường tắm nắng. Áp lực văn hóa để đạt được vẻ ngoài “da rám nắng,” ngay cả khi đối mặt với sự đồng thuận khoa học về tác hại của tia UV, vẫn là động lực mạnh mẽ đối với nhóm nhân khẩu học này.
Mức độ nghiêm trọng của xu hướng này được nhấn mạnh rõ rệt bởi các nghiên cứu khoa học mạnh mẽ. Một nghiên cứu quan trọng được công bố trên tạp chí Science Advances cung cấp bằng chứng thuyết phục ở cấp độ phân tử, củng cố mối liên hệ giữa việc tắm nắng trong nhà và ung thư hắc tố da.
Nghiên cứu này, do Bác Sĩ Pedram Gerami, giáo sư nghiên cứu ung thư da của Quỹ IDP tại đại học Northwestern University, và các cộng sự đồng tác giả, phân tích tỉ mỉ hồ sơ y tế của gần 3,000 bệnh nhân có tiền sử sử dụng giường tắm nắng. Sau đó, các hồ sơ này được so sánh với một nhóm đối chứng gồm các bệnh nhân cùng độ tuổi không có tiền sử tắm nắng trong nhà. Kết quả cho thấy một mối tương quan rõ ràng và đáng sợ:
Nguy cơ gấp ba lần: Người sử dụng giường tắm nắng có nguy cơ mắc ung thư hắc tố da cao gấp gần ba lần so với những người chưa từng tắm nắng trong nhà.
Tổn thương di truyền lan rộng: Đáng báo động, nghiên cứu cho thấy việc tắm nắng trong nhà gây ra tổn thương DNA cụ thể – các đột biến tiền thân dẫn đến ung thư hắc tố – trên gần như toàn bộ bề mặt da. Như Gerami giải thích, những đột biến tiền thân này có thể được phát hiện ngay cả trong các tế bào da trông bình thường ở những bệnh nhân sử dụng giường tắm nắng.
Mối quan hệ liều lượng – phản ứng: Định lượng nguy cơ
Nghiên cứu cung cấp dữ liệu định lượng quan trọng, chứng minh mối quan hệ liều lượng – phản ứng đáng lo ngại giữa tần suất sử dụng giường tắm nắng và nguy cơ phát triển ung thư hắc tố. Người càng sử dụng giường tắm nắng nhiều, nguy cơ của họ càng tăng theo cấp số nhân:
Tiếp xúc vừa phải (10 đến 50 lần): Đối với những người có mức độ tiếp xúc này, nguy cơ phát triển ung thư hắc tố của họ cao gấp đôi so với nhóm đối chứng.
Tiếp xúc nhiều (Trên 200 lần): Đối với những người sử dụng nhiều nhất, hơn 200 lần sử dụng giường tắm nắng, nguy cơ được phát hiện cao hơn gấp tám lần so với nhóm đối chứng.
Gerami nhấn mạnh tốc độ mà mức độ tiếp xúc cực đoan này có thể đạt được, lưu ý, nếu bạn đi một lần một tuần trong vòng bốn năm, thì chắc chắn bạn sẽ gặp nguy hiểm.
Điều này nêu lên bản chất lừa dối của nguy cơ; một hành vi thường nhật, tưởng chừng như vừa phải, nhanh chóng tích lũy thành một yếu tố nguy cơ ung thư khổng lồ.
Lão hóa phân tử: Hai đời người bị tổn thương trong ba thập kỷ
Điều đáng chú ý nhất trong nghiên cứu Science Advances là việc giải trình tự gen được thực hiện trên các tế bào da lấy từ những người sử dụng giường tắm nắng, một nhóm chủ yếu gồm phụ nữ trẻ, phù hợp với dữ liệu dịch tễ học xác định phụ nữ ở độ tuổi thiếu niên và 20 thuộc tuýp những người tắm nắng trong nhà nhiều nhất.
Hunter Shain, phó giáo sư da liễu tại đại học University of California, San Francisco, và đồng tác giả của nghiên cứu, mô tả kết quả là “đáng kinh ngạc.” Các nhà nghiên cứu so sánh các mẫu da của những người trẻ tuổi thường xuyên tắm nắng trong nhà với các tế bào da bình thường từ một nhóm đối chứng trong dân số nói chung, những người gấp đôi tuổi họ. So sánh này cho thấy mức độ tổn thương phân tử nghiêm trọng: Phụ nữ ở độ tuổi 30 và 40 có nhiều đột biến hơn so với những người ở độ tuổi 70 và 80 trong dân số nói chung, theo Shain.
Phát hiện này minh họa rõ ràng tác động gây đột biến cực độ của bức xạ tia cực tím nhân tạo. Việc tiếp xúc mạnh mẽ và tập trung từ giường tắm nắng thực sự đẩy nhanh quá trình lão hóa sinh học của DNA da. Như Shain tóm tắt, những người này bằng cách nào đó tích lũy được lượng tổn thương do tia cực tím tương đương với hai đời người chỉ trong 30 năm. Sự quá tải về mặt di truyền này biến làn da thành một môi trường có nguy cơ cao phát triển ung thư ở độ tuổi trẻ bất thường.
Lời đồn đại về sự an toàn và sức mạnh của tia cực tím
Một trong những yếu tố cốt lõi của việc tiếp thị giường tắm nắng trong lịch sử là tuyên bố nguy hiểm rằng tắm nắng trong nhà thì an toàn hoặc được kiểm soát tốt hơn so với phơi nắng ngoài trời. Rogers, người không tham gia vào nghiên cứu của Science Advances, kịch liệt bác bỏ điều này, nhấn mạnh sức mạnh khủng khiếp của các thiết bị:
Giường tắm nắng có thể phát ra tia cực tím mạnh hơn từ 10 đến 15 lần so với lượng tia cực tím mà một người nhận được từ mặt trời.
Sự thật này mâu thuẫn trực tiếp với bất kỳ quan niệm nào về việc tắm nắng “được kiểm soát” hoặc an toàn hơn” và giải thích sự tích lũy nhanh chóng các tổn thương DNA được quan sát thấy trong nghiên cứu. Giường tắm nắng không phải một sự thay thế vừa phải cho ánh nắng mặt trời; mà là hệ thống phân phối chất gây ung thư tập trung, và nghiên cứu mới bác bỏ dứt khoát mọi tuyên bố tiếp thị còn sót lại cho rằng ngược lại.
Tác động về mặt cảm xúc và thể chất đối với bệnh nhân trẻ tuổi
Những rủi ro trừu tượng được khoa học định lượng lại trở thành hiện thực nặng nề, thường là tàn khốc, đối với các bệnh nhân mà Gerami điều trị tại phòng khám ung thư hắc tố có nguy cơ cao của ông. Nhiều người trong số này thuộc tầng lớp phụ nữ trẻ, những người bắt đầu sử dụng phương pháp tắm nắng trong nhà một cách vô hại từ tuổi thiếu niên – có lẽ chỉ vì mong muốn trông đẹp nhất trong các buổi dạ hội ở trường như lễ hội Homecoming và Prom.
Lựa chọn thẩm mỹ ban đầu để có được làn da rám nắng tạm thời dẫn đến cả đời lo lắng về sức khỏe và can thiệp y tế khi trưởng thành:
Kiểm tra y tế thường xuyên: Bệnh nhân phải trải qua kiểm tra da thường xuyên, khám bác sĩ và sinh thiết theo định kỳ.
Gánh nặng tinh thần: Chẩn đoán ung thư hoặc tình trạng nguy cơ cao, ở độ tuổi trẻ mang một sức nặng tinh thần rất lớn, dẫn đến rất nhiều lo lắng và nỗi nặng nề phải đối mặt, theo Gerami.
Những bệnh nhân tự nguyện hiến tặng mẫu da của họ cho nghiên cứu của Science Advances làm như vậy với một động lực vị tha và sâu sắc: để giúp làm sáng tỏ mối nguy hiểm cho thế hệ trẻ tiếp theo và, hy vọng, họ tránh khỏi những thử thách về thể chất và tinh thần mà bản thân đang phải đối mặt hiện nay.
Sự giao thoa giữa các xu hướng trên mạng xã hội và bằng chứng khoa học không thể phủ nhận tạo ra lời kêu gọi cấp bách về việc can thiệp y tế công cộng mới. Xu hướng làm rám nắng giả trên TikTok biểu hiện rõ ràng cho sự hiểu lầm chết người về nguy cơ tiếp xúc với tia cực tím trong Gen Z. Nghiên cứu của Science Advances cung cấp bằng chứng phân tử cần thiết để chống lại sự bình thường hóa văn hóa này, cho thấy chỉ vài năm tắm nắng trong nhà ở mức độ vừa phải cũng có thể gây ra tổn thương sinh học tương đương với nhiều thập kỷ lão hóa bình thường, làm tăng đáng kể nguy cơ mắc loại ung thư da nguy hiểm nhất.
Cộng đồng y tế phải tận dụng những phát hiện này để thúc đẩy các quy định chặt chẽ hơn về việc sử dụng giường tắm nắng, đặc biệt là đối với trẻ vị thành niên, và tăng cường các chiến dịch giáo dục nhằm chống lại ảnh hưởng lan rộng của các xu hướng trên mạng xã hội hướng đến thẩm mỹ. Thông điệp phải rõ ràng: việc theo đuổi làn da rám nắng tạm thời là sự đánh đổi giữa sở thích thẩm mỹ ngắn hạn với nguy cơ mắc bệnh tăng nhanh, có khả năng gây tử vong.
(theo npr.org)
