Chỉ hơn một tháng sau khi tên lửa đạn đạo đầu tiên của Nga rơi xuống sân bay quốc tế thủ đô Kyiv, chiến dịch của Putin đã bị gián đoạn và “trật đường ray” bởi sự kháng cự kiên cường của quân dân Ukraine. Thời gian gần đây, Ukraine thậm chí đã chuyển sang phản công trên một số mặt trận và Nga tuyên bố quay về mục tiêu chính là giải phóng vùng Donbas ở phía Đông.
Nga bị đẩy lùi và co cụm lại
Lực lượng Nga vẫn giữ được ưu thế về quân số nhưng không còn áp đảo như trước. Các đơn vị thiết giáp của họ đã phải chật vật với vũ khí chống tăng do phương Tây cung cấp và máy bay không người lái do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất. Hệ thống phòng không của Ukraine bị quá tải trước máy bay Nga chiếm lĩnh bầu trời bỏ bom bừa bãi nay đã được tăng cường hàng ngàn tên lửa Stinger của Mỹ và Starstreak của Anh. Hỗ trợ hậu cần kém, chiến thuật tồi, suy sụp tinh thần và sự mất phương hướng của các đơn vị tác chiến cấp tiểu đoàn của phía Nga đã cho phép quân đội Ukraine cản bước tiến của địch ở một số khu vực và bắt đầu phản công hiệu quả bằng chiến thuật “chia nhỏ và diệt”.
Phân tích hình ảnh vệ tinh, thông tin trên mạng xã hội và các tuyên bố chính thức của cả hai bên cho thấy cuộc xung đột đang chuyển sang một giai đoạn mới: Cuộc chiến tiêu hao, trong đó người Nga có thể mất nhiều đất hơn họ có được và thậm chí phải hứng chịu các vấn đề tiếp tế lớn hơn do bị Ukraine cắt đứt các tuyến đường tiếp tế quá dài. Ví dụ, ở phía Bắc và phía Tây thủ đô Kyiv, người Nga dường như đang đào hào cố thủ hơn là tìm cách tiến lên. Tại các thành phố bị bắn phá như Irpin và Makariv, quân đội Ukraine đã củng cố lại lực lượng và thiết lập được cứ điểm phòng thủ lâu dài ngăn chặn một cuộc tấn công khác của Nga.
Có những dấu hiệu cho thấy quân đội Nga đang cố gắng bù trừ yếu kém bằng cách sử dụng nhiều hơn tên lửa, pháo bắn từ xa. Trong hai tuần qua, các cuộc tấn công bằng tên lửa của Nga tăng mạnh từ thành phố Lviv ở miền Tây đến Zhytomyr ở miền Trung và thành phố Mykolaiv ở phía Nam. Mục tiêu chính bắn phá là các kho chứa nhiên liệu, khí tài quân sự và sân bay.
Ukraine phản công
Ngày Thứ Sáu 25 Tháng Ba, Cố vấn An ninh Quốc gia Ukraine Oleksiy Danilov cho biết lực lượng của ông đang phản công ở một số khu vực, hiệu quả rất tốt nhưng chỉ giới hạn và tập trung tại các mặt trận miền Nam, miền Trung và Đông Bắc. Trong đánh giá mới nhất của mình, Viện Nghiên cứu Chiến tranh (Institute for the Study of War -ISW) nhận định: “Các cuộc phản công của Ukraine rất thận trọng, hiệu quả, và họ đã lấy lại được một số vùng lãnh thổ mà không phải cố gắng quá sức”.
Chiếm lại thành phố Kherson từ tay quân Nga là mục tiêu tham vọng nhất. Sau khi đánh bại mọi nỗ lực của Nga nhằm chiếm thành phố Mykolaiv, một đầu cầu để tấn công cảng Odesa, người Ukraine mở cuộc tấn công bằng tên lửa nhằm vào chỉ huy sở của Nga tại sân bay Kherson, giết chết một tướng Nga và lấy lại vùng phía Bắc của thành phố.
Chiến thắng của Ukraine một phần nhờ vào sự bất tuân dân sự, không ủng hộ lực lượng chiếm đóng đã làm căng thẳng thần kinh lính Nga. Ngày 27 Tháng Ba, một đám đông lớn đã xuống đường ở thị trấn Kakhovka (phía Đông Kherson) để phản đối chiếm đóng, điều mà phía Nga không hề tính đến khi đưa quân vào Ukraine để cứu “những người anh em” khỏi ách áp bức phát xít. Tinh thần yêu dân chủ, tự do, chống độc tài nô lệ của người dân địa phương khiến cả phương Tây cũng ngạc nhiên.
Oleh Baturin, một nhà báo địa phương, nhận định: “Hiện lực lượng Nga vẫn kiểm soát Kakhovka vì tầm quan trọng của nó: Nằm gần cây cầu nối Kherson với phía Đông. Hành lang đất liền nối Crimea với biên giới của Nga sẽ rất khó bảo vệ nếu không giữ được Kakhovka”. Nhưng Baturin cho biết giao tranh rất dữ dội gần thị trấn Tavriysk và Nova Kakhovka gần đó, nơi tập trung đông đảo lực lượng của Nga. Theo các nhà quan sát, diễn biến cuộc phản công của Ukraine sẽ có ảnh hưởng lớn đến kế hoạch của Nga ở mặt trận phía Nam.
Khakiv anh hùng
Có lẽ đáng ngạc nhiên nhất là Ukraine đã giành lại được vùng lãnh thổ gần biên giới Nga, xung quanh các thành phố chiến lược Kharkiv và Sumy. Kharkiv, chỉ cách biên giới Nga 30 km, dù dân gốc Nga chiếm đa số và đã bị tấn công gần như liên tục kể từ ngày đầu tiên của cuộc xâm lược nhưng thành phố lớn thứ hai Ukraine này vẫn đứng vững! Rõ ràng, dù gốc dân tộc nào, triển vọng phải sống dưới một chế độ độc tài và nham hiểm, tàn bạo là điều không người dân Kharkiv nào muốn. Các lực lượng Ukraine cũng chiếm lại được một số khu vực gần biên giới. Ngày 26 Tháng Ba, Oleh Syniehubov, người cầm đầu chính quyền khu vực Kharkiv, tuyên bố: “Một số khu định cư đã được giải phóng ở phía Đông thành phố”.
Phân tích một đoạn video dài cho thấy cuộc tấn công của tiểu đoàn Azov theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan Ukraine vào một ngôi làng gần Kharkiv đã bắt giữ được một số tù binh Nga, vài người có vẻ bị thương nặng. Tiểu đoàn Azov là đối tượng phải tiêu diệt số một của Putin. Các video khác cho thấy nhiều ngôi làng ở phía Nam Kharkiv hiện đã nằm trong tay Ukraine.
Các lực lượng Nga đã cố hết sức trong một tuần để chiếm Izium phía Nam Kharkiv, nhưng sự kháng cự của Ukraine vẫn rất mạnh dù thành phố bị thiệt hại nặng nề. Ngày 27 Tháng Ba, quan chức địa phương Maksym Strelnyk, cho biết “Hiện tình hình ở Izium vô cùng phức tạp. Giao tranh ác liệt vẫn tiếp diễn”.
Cũng ở phía Đông Bắc Ukraina, video và hình ảnh đã được xác minh cho thấy các lực lượng Ukraine đã trở lại kiểm soát thị trấn Trostyanets, cách thành phố Sumy khoảng 50 km. Nhiều thiết giáp Nga gồm cả xe tăng T-80 và xe chiến đấu bộ binh bị hư hỏng hay bỏ lại. Lữ đoàn 93 của Ukraine đăng hình ảnh trên tài khoản Facebook cho thấy binh lính của họ đã vào Trostyanets, và hứa giúp đỡ những người Nga bỏ lại vũ khí, trang thiết bị và đạn dược.
Trong vài ngày qua, phía Đông thủ đô Kyiv đã chứng kiến sự có mặt của binh lính Ukraine ở một khu vực nông thôn cách thủ đô khoảng 70 km, quanh các ngôi làng Lukyanivka và Rudnytske. Nếu cứ điểm này được giữ vững, chuỗi cung ứng vốn đã ì ạch của Nga sẽ phức tạp hơn, thậm chí bị cắt đứt. Cả thiên thời và địa lợi có vẻ không đứng về phía Nga. Nhưng thành phố Chernihiv ở phía Bắc Kyiv vẫn bị bao vây bởi lực lượng Nga sau khi họ tiến vào thành phố Slavutych gần đó vào cuối tuần qua. Các video trên mạng xã hội cho thấy quân Nga kiểm soát trung tâm thành phố, sử dụng lựu đạn gây choáng và bắn chỉ thiên khi đám đông vài trăm người biểu tình chống chiếm đóng. Người Nga cũng còn khả năng bao vây vùng ngoại ô Kyiv từ phía Bắc, giáp biên giới Belarus.
Moscow đổi giọng
Khi chiến dịch trên bộ bị đình trệ, các quan chức Nga thay đổi luận điệu khi khẳng định: “Việc bao vây các thành phố của Ukraine thực sự là để phục vụ mục tiêu chính: Kềm hãm các lực lượng Ukraine và ngăn họ tập trung vào các khu vực ly khai ở Donbas”. Nhưng đây chỉ là “ngoa ngôn” biện minh cho thất bại của một cuộc xâm lược. Chuẩn tướng Sergei Rudskoy, Phó tổng tham mưu trưởng thứ nhất quân Nga, biện bạch: “Việc vây hãm các thành phố của Ukraine và đánh vào cơ sở hạ tầng quân sự đã cho phép chúng tôi không chỉ đánh bại lực lượng của họ mà còn ngăn họ tăng cường lực lượng ở Donbas”. Cũng vẫn là luận điệu cũ.
Chuẩn bị cho tình huống xấu, trong thông báo về hoạt động quân sự đặc biệt ngày 24 Tháng Hai, Putin nêu rõ: “Chiến dịch quân sự đặc biệt là nhằm bảo đảm Donbas (khu vực phía Đông hai nước cộng hoà tự xưng Donetsk và Luhansk) khỏi bị Ukraine tấn công”. Dựa vào tuyên bố này, Rudskoy nói: “Nhìn chung, các nhiệm vụ chính của giai đoạn đầu chiến dịch đã hoàn tất. Nga không bao giờ có ý định tấn công các thành phố của Ukraine, nhưng không loại trừ khả năng lực lượng và phương tiện của chúng tôi sẽ tập trung vào mục tiêu chính: Giải phóng hoàn toàn Donbas”. Rudskoy cũng đề cập đến một mục tiêu tham vọng hơn của Putin: “phi quân sự hóa Ukraine”.
Dĩ nhiên đây chỉ là sự bao biện được chuẩn bị sẵn khi bị cầm chân, nhưng đã có các bằng chứng cho thấy lực lượng Nga đang tiến đến ngoài rìa Donbas. Tuy nhiên, một phần đáng kể lực lượng Nga đã bị kẹt cứng trong cuộc bao vây tàn khốc ở Mariupol. Tổn thất ở đó sẽ ảnh hưởng đến khả năng tập trung lực lượng Nga ở phía Đông Nam. Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) cho biết tuyên bố của Rudskoy nên được hiểu là “Nga đã nhân thức được nguy cơ sa lầy nên quyết định thu hẹp các mục tiêu và giờ đây tạm hài lòng với khả năng có thể kiểm soát toàn bộ Donetsk và Luhansk”. ISW nhận định: “Việc Nga giảm mạnh cường độ tấn công trên hầu hết mặt trận cho thấy quân đội Nga không còn đủ sức mạnh để tấn công vào bất cứ nơi nào nữa ngoài phía Đông”.
Bộ tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine không tin các đơn vị Nga đang tổ chức lại và củng cố để thay thế các tổn thất và sẽ tiếp tục bao vây các thành phố. Sức mạnh tinh thần và khí tài của Ukraine đã lớn hơn trước nhiều. Họ hiểu đây là sự rút lui để bảo toàn lực lượng. Tất cả những điều đó cho thấy một giai đoạn thứ hai và có thể còn đẫm máu hơn sắp bắt đầu khi Nga cố gắng phục hồi một chiến dịch đang chùn bước trên thực địa và tăng gấp đôi việc sử dụng tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo. Tất cả là để đỡ mất mặt một siêu cường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động buôn bán vũ khí trong tương lai.
Đọc thêm:
