Big Dreams in Denver’s Little Saigon

Trên đoạn đường dài một dặm của Federal Blvd, các tiệm phở, tiệm bánh mì, và cửa hàng Á Châu mọc lên san sát, tạo nên một “bản đồ ký ức” vừa lưu giữ truyền thống, vừa phản chiếu hành trình hội nhập của bao thế hệ người Việt xa xứ.

“Những giấc mơ lớn”

Triển lãm được thực hiện với sự hợp tác của tổ chức Colorado Asian Pacific United (CAPU), trình bày hơn 20 câu chuyện truyền khẩu từ cư dân địa phương, phim tài liệu khám phá cộng đồng, cùng các tác phẩm nghệ thuật của các nghệ sĩ gốc Á đang sinh sống tại Colorado.

“CAPU được thành lập để khơi dậy, lưu giữ, và tôn vinh những câu chuyện bị xóa nhòa trong lịch sử của người Mỹ gốc Châu Á-Thái Bình Dương,” cô Joie Hà, giám đốc điều hành kiêm đồng sáng lập CAPU, chia sẻ với nhật báo Người Việt.

“Chúng tôi làm điều đó qua nhiều hình thức kể chuyện khác nhau – từ triển lãm, phim tài liệu, nghệ thuật thị giác đến các buổi thu âm lịch sử truyền khẩu. Quan trọng là phải kể lại theo cách cộng đồng cảm thấy gần gũi và được tôn trọng,” cô Joie nói.

CAPU chính thức ra đời năm 2021, giữa thời kỳ đại dịch COVID-19, khi nhóm nhỏ gồm các nhà hoạt động và lãnh đạo cộng đồng muốn kể lại câu chuyện của các cộng đồng khác, trong đó có Little Saigon.

“Chúng tôi đã thực hiện gần 40 cuộc phỏng vấn truyền khẩu lịch sử, sản xuất phim tài liệu và bây giờ là triển lãm đầu tiên do chính cộng đồng người Việt tại Colorado đồng tuyển chọn,” nữ giám đốc CAPU chia sẻ.

“Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, cộng đồng người Việt tại Colorado có một triển lãm lớn trong viện bảo tàng tiểu bang,” cô Joie xúc động nói.

Cô thêm: “Điều đó khiến chúng tôi cảm thấy được nhìn thấy. Lịch sử của người Mỹ gốc Á thường ít được nhắc đến, dù chúng tôi đã hiện diện ở đây từ rất lâu. Giờ đây, việc được công nhận trong một không gian chính thức như vậy là một bước tiến quan trọng.”

Điều đặc biệt là dự án được chính cư dân và doanh nghiệp trong khu Little Saigon đồng tuyển chọn.

“Chúng tôi không muốn đây chỉ là triển lãm của viện bảo tàng – mà là tiếng nói thật sự của cộng đồng,” cô Joie chia sẻ.

Buổi khai mạc hôm 20 Tháng Mười thu hút hàng trăm người tham dự, từ các thế hệ khác nhau và các sắc dân người Việt, Lào, Cambodia, H’mông, và cả cư dân bản địa.

“Chúng tôi thấy cả thế hệ thứ nhất lẫn thứ hai cùng đến. Điều đó làm chúng tôi rất xúc động, vì đôi khi rất khó để các cô chú lớn tuổi chịu lái xe xuống trung tâm thành phố. Nhưng họ đến, họ nhìn thấy chính mình trong câu chuyện đó,” cô Joie cười nói.

“Trái tim” của Little Saigon

Lớn lên giữa cộng đồng người Việt ở Denver, họa sĩ Jane Lý cũng là nhà thiết kế đồ họa, đến với dự án thông qua CAPU trong vai trò thu thập lịch sử truyền khẩu bằng tiếng Việt.

“Tôi phỏng vấn hàng xóm và chính người thân của mình – những người khách quen của khu thương xá Far East Center và Little Saigon – vì tôi muốn ghi lại ký ức và câu chuyện của họ. Tôi biết ơn CAPU mở ra cơ hội, và sau đó tôi nộp đơn tham gia với tư cách họa sĩ cho ‘Big Dreams in Denver’s Little Saigon,’” cô Jane Lý hào hứng cho biết.

Cô Jane thêm: “Đây không phải triển lãm ‘kể về’ cộng đồng mà là cộng đồng tự kể câu chuyện của họ – qua tranh, qua phim, qua ký ức được ghi âm.”

Cô cho biết khán giả khi đến triển lãm có thể nghe trích đoạn lịch sử truyền khẩu, nhìn thấy những tiệm ăn, tiệm bánh, quầy tạp hóa “nuôi dưỡng” một cộng đồng qua nhiều thập niên, và hiểu vì sao Little Saigon vừa là mái nhà văn hóa, vừa là điểm đến của mọi người.

Cô Mimi Lương, đồng giám tuyển của “Big Dreams in Denver’s Little Saigon,” cho biết Little Saigon Denver đang chịu áp lực phát triển đô thị và nguy cơ bị xóa sổ và các thành viên cộng đồng cùng kiên trì vận động để khu vực được công nhận là phố văn hóa và có nguồn lực bảo tồn.

Cô Mimi nối nghiệp cha mẹ, là một trong những chủ tiệm quà lưu niệm Trường An của thương xá Far East Center.

“Tôi sinh ra và lớn lên ở Colorado, gắn bó với khu này từ khi còn bé. Với tôi, Far East Center chính là trái tim của Little Saigon. Cha tôi là một trong những người tị nạn Việt Nam đầu tiên đặt chân đến Colorado. Từ hai bàn tay trắng, gia đình phải làm lại tất cả,” cô Mimi kể.

Cô cho biết những năm cuối thập niên 1970, khu Denver chưa có gạo Á Châu hoặc nước mắm. Cha cô và các chú lái xe sang khu Little Saigon ở California mua hàng rồi mang về phân phối, và sau đó mở siêu thị Việt đầu tiên.

Đầu thập niên 1980, nhiều thành viên trong gia đình họ Lương ở Denver đều có cơ sở kinh doanh riêng, nhưng vì quá bận rộn nên hiếm khi gặp nhau. Mong muốn có một không gian chung vừa để buôn bán, vừa để gắn kết cộng đồng, họ đề xướng xây dựng một khu thương mại dành cho người Châu Á.

“Far East Center ra đời từ ước muốn gia đình và cộng đồng có một không gian chung, nơi mọi người vừa làm ăn, vừa gặp gỡ, nâng đỡ lẫn nhau,” cô Mimi chia sẻ.

Trước khi công trình hoàn tất, toàn bộ mặt bằng được các tiểu thương và người tị nạn Việt Nam, Lào, Cambodia, và Trung Quốc thuê. Far East Center chính thức khai trương vào ngày 26 Tháng Tám, 1988, trở thành trung tâm thương mại đầu tiên của người Việt tại Colorado.

Tri ân thế hệ thứ nhất 

Bà Phụng Lương, mẹ cô Mimi, cảm động cho biết: “Tôi rất hãnh diện khi được chứng kiến triển lãm vinh danh lịch sử người Việt ở Denver sau 50 năm.”

“Tôi kinh doanh buôn bán hơn 40 năm nay, không bao giờ nghĩ câu chuyện của gia đình mình và cộng đồng sẽ được tái hiện ở một triển lãm tại viện bảo tàng lịch sử tiểu bang,” bà Phụng nói một cách tự hào.

Đối với Joie Hà, Mimi Lương, và Jane Lý – ba phụ nữ gốc Việt thế hệ thứ hai – triển lãm vừa là dự án nghệ thuật, vừa là một cách tri ân thế hệ cha mẹ và ông bà, những người tị nạn đã âm thầm làm việc, gây dựng cuộc sống và để lại dấu ấn tại Denver.

“Cuối cùng, chúng tôi đã có một cách để ghi nhận tất cả những hy sinh và nỗ lực của thế hệ thứ nhất. Điều đó thật sự có ý nghĩa vô cùng,” cô Joie Hà tâm sự.

Để nghe các câu chuyện của cộng đồng Little Saigon ở Denver, xin vào trang web: www.historycolorado.org/little-saigon-memory-project

Triển lãm kéo dài tới ngày 5 Tháng Mười, 2026, tại History Colorado Center, 1200 N Broadway, Denver, CO 80203.

Để biết thêm chi tiết về giờ mở cửa và vé xem triển lãm, xin vào trang web: www.historycolorado.org/history-colorado-center#venue-hours.