Uy tín tụt giảm vì Covid-19
Uy tín của Thống đốc California, Gavin Newsom, đang tụt ít nhiều. Tháng 5-2020, gần 2/3 người California (64%) tỏ ra hài lòng Newsom, đặc biệt chiến dịch chống Covid-19 của ông – theo cuộc thăm dò từ Viện Chính sách Công California (PPIC). Con số này hiện giảm còn 52%, cũng từ cuộc thăm dò PPIC mới công bố đầu tuần này – theo CNN ngày 3-2-2021. Hiện có một chiến dịch của những người ủng hộ Donald Trump đang làm mọi cách hất Gavin Newsom trước khi ông kết thúc nhiệm kỳ vào năm 2022. Tính đến thứ Ba ngày 2-1-2021, những người ủng hộ việc “recall” Newsom (tổ chức bầu cử sớm để truất phế) đã quyên góp được 2,5 triệu USD. Họ tuyên bố số tiền này sẽ giúp thu thập 1,5 triệu chữ ký cần thiết trước ngày 17 tháng 3 để đưa vấn đề lên bàn nghị sự – dẫn lại từ Los Angeles Times ngày 3-2-2021. Nhóm ủng hộ “recall” đã gom được 720.000 chữ ký vào đầu tháng trước, với 410.000 chữ ký trong số đó được đánh giá hợp lệ.
Gần hai thập niên trước, cử tri California đã bỏ phiếu để “recall” Thống đốc Grey Davis (Dân chủ) – và đưa ngôi sao điện ảnh Arnold Schwarzenegger (Cộng hòa) làm thống đốc bang. Davis trở thành nạn nhân của sự tức giận cử tri trước loạt sai lầm trong chính sách kinh tế, trong đó có việc tăng thuế ôtô và các vấn đề liên quan ngân sách. Davis trở thành thống đốc thứ hai duy nhất lịch sử Mỹ bị “recall” (người còn lại là Lynn Frazier, Thống đốc North Dakota). Los Angeles Times bình luận rằng việc hiện có gần một nửa cử tri California (46%) tán thành hiệu suất công việc của Newsom đã cho thấy “một cú trượt dài đáng kinh ngạc đối với một thống đốc đã được bầu với chiến thắng lịch sử vào năm 2018 trước ứng cử viên Cộng hòa John Cox”. Chỉ bốn tháng trước, Newsom đạt tỉ lệ ủng hộ đến 64% – một trong những mức cao nhất so với bất kỳ thống đốc California nào trong 50 năm qua tại cùng thời điểm trong nhiệm kỳ đầu tiên của họ.
Bị “dân chửi” cũng vì Covid-19
Cơ quan thất nghiệp của tiểu bang đang bị chỉ trích bởi các cáo buộc bê bối và quản lý yếu kém, với hàng triệu người California thất nghiệp đang chờ được trợ cấp trong khi ít nhất 11,4 tỉ USD tiền trợ cấp thất nghiệp lại được chi cho những trường hợp gian lận khai man. Rắc rối đối với chính quyền Newsom xảy ra dồn dập bởi nhiều hậu quả của dịch bệnh. Khi Newsom yêu cầu đóng cửa trường, người ta chửi rủa ông thậm tệ. Và khi ông đưa ra kế hoạch mở cửa trường vào cuối năm 2020 thì hội đồng trường, học khu, quản trị viên và giáo viên lại nhao nhao chỉ trích. Kế hoạch phân phối vaccine cũng gặp trở ngại. Ban đầu, kế hoạch vaccine ưu tiên cho nhân viên y tế, giáo viên, những người hoạt động ở tuyến đầu, nhân viên nông nghiệp và thực phẩm, và người 65 tuổi trở lên. Nhưng chỉ vài tuần sau khi triển khai, chính quyền Newsom đổi hướng, loại bỏ quyền tiếp cận ưu tiên cho những người lao động thiết yếu và áp dụng một hệ thống dựa trên độ tuổi đối với những cư dân dưới 65.
Trở lại vấn đề “recall”. Theo Los Angeles Times ngày 3-2-2021, 69% cử tri Dân chủ hiện phản đối “recall”; 71% tin rằng Newsom đang làm tốt; trong khi đó, 84% cử tri Cộng hòa ủng hộ “recall” và chỉ 10% tin vào phản ứng chống dịch của ông thống đốc. Dù vậy, nhìn toàn cảnh, khó có thể lật ghế Newsom. Trong chiến dịch “recall” năm 2003, cuộc thăm dò cho thấy 67% cử tri California cho biết họ bất mãn với Thống đốc Grey Davis. Trong khi đó, cuộc thăm dò mới đây của Đại học Berkeley cho thấy chỉ có 48% cử tri có quan điểm không thuận lợi với Newsom. Cố vấn đảng Dân chủ Garry South nhận định rằng xếp hạng của Davis nằm trong “lãnh thổ của Nixon” – hàm ý rằng thang điểm đánh giá Davis cũng tệ ngang ngửa cựu Tổng thống Nixon vào thời điểm ông bị tai tiếng bao trùm và cuối cùng phải từ chức trong ô nhục. Garry South cũng lưu ý thêm rằng ngay cả các đảng viên Dân chủ thời điểm đó cũng chống lại Davis.
Tuy nhiên, muốn lật Newsom cũng không dễ
Trong khi đó, môi trường chính trị California hiện tại đang nghiêng về Newsom. Lợi thế đăng ký cử tri của Dân chủ so với Cộng hòa đã tăng mạnh kể từ năm 2003, và không đảng viên Cộng hòa nào giành chiến thắng trong cuộc bầu cử toàn bang kể từ năm 2006. Garry South nói rằng ngay cả khi việc “recall” đủ điều kiện để bỏ phiếu vào mùa thu này, hoàn cảnh ở California gần như sẽ rất khác – các trường học có thể mở cửa vào thời điểm đó, hầu hết người dân California có thể được tiêm chủng và tiểu bang có thể trở lại cảm giác bình thường. Cuộc thăm dò Berkeley nói trên được thực hiện trực tuyến bằng tiếng Anh và tiếng Tây Ban Nha vào tuần trước, với các đối tượng gồm hơn 10.000 cử tri đã đăng ký, biên độ sai số là cộng hoặc trừ 2 điểm phần trăm.
Dù vậy, “phe ông Trump” và cánh Cộng hòa California vẫn ráo riết vận động chiến dịch “recall”. Luật sư kỳ cựu của Đảng Cộng hòa Thomas Hiltachk, người từng là nhà cố vấn chính trong chiến dịch “recall” Thống đốc Grey Davis năm 2003, cho biết cần phải huy động tối thiểu từ 3-4 triệu USD để tổ chức chương trình xin chữ ký. Cần nói thêm, dù là bang truyền thống của Dân chủ nhưng California vẫn có những nhà tài trợ Cộng hòa giàu có.
Thật ra “recall” ông Gavin Newsom chỉ là cái cớ. Cái chính là “tái chiếm” dinh thống đốc California. Chẳng phải tự nhiên mà chiến dịch quyên góp nhận được ủng hộ của cựu Chủ tịch Hạ viện Newt Gingrich và cựu Thống đốc Arkansas Mike Huckabee. Nhà tài trợ lớn nhất hiện là John Kruger, với nửa triệu đôla. “Phe ông Trump” đã quyên góp những khoản đáng kể: Geoffrey Palmer, nhà kinh doanh bất động sản Beverly Hills, tặng 150.000 USD; nhà đầu tư mạo hiểm tại Thung lũng Silicon – Douglas Leone và vợ – đóng góp 99.800 USD; và vợ chồng doanh nhân Howard và Susan Groff thêm 75.000 USD; chưa kể 100.000 USD từ tỷ phú Chamath Palihapitiya, từng là nhà tài trợ lớn cho Dân chủ nhưng hiện có tham vọng tranh cử ghế thống đốc California.
