Chính trị lại song hành cùng đại dịch trong năm học mới. Một số trường học đã bắt buộc học sinh phải đeo khẩu trang, số khác “tuỳ chọn” trước sự chống đối mạnh mẽ của phe bảo thủ.
Lại đối đầu
Khi học sinh Mỹ đi học trở lại và số ca nhiễm coronavirus bắt đầu tăng, khẩu trang bắt đầu quay trở lại một số trường và làm sống lại cuộc tranh luận chính trị gay gắt: Đeo khẩu trang là lẽ thường để tự bảo vệ trước virus hay là sự hạn chế tự do.
Tại tiểu bang Maryland trong tuần này, hiệu trưởng trường tiểu học Rosemary Hills ở Silver Spring đã yêu cầu một lớp học mẫu giáo phải đeo khẩu trang sau khi có ít nhất có bốn em xét nghiệm dương tính với coronavirus. Thống đốc New York cũng công bố kế hoạch phân phát khẩu trang N95 và KN95 miễn phí cho học sinh vào mùa thu này, dù chính quyền tiểu bang không yêu cầu sử dụng chúng. Và ở tiểu bang Alabama, một trường trung học cơ sở ở Quận hạt Sumter đã tuyên bố việc đeo khẩu trang được áp dụng lại đối với tất cả mọi người, học sinh, nhân viên và khách.
Dù những trường hợp trên chỉ là ngoại lệ và có rất ít trường yêu cầu đeo khẩu trang, nhưng một số nhà lập pháp và ứng cử viên tổng thống đã biến khẩu trang thành “vấn đề ưu tiên”. Tuần này, một nhóm đảng viên Cộng hòa (GOP) ở Thượng viện đã đề xuất dự luật cấm các quy định liên bang về đeo khẩu trang khi đi lại bằng đường hàng không nội địa, bằng các phương tiện công cộng và tại các trường công lập cho đến cuối năm 2024.
Ngày 6 Tháng Chín, Thượng nghị sĩ Ted Cruz (Cộng hoà-Texas) đã đưa ra cảnh báo trước quyết định của trường tiểu học ở Maryland: “Nếu bạn muốn tự nguyện đeo khẩu trang thì tuỳ bạn. Nhưng hãy để bọn trẻ yên!”. Ngày 5 Tháng Chín, cựu đại sứ Liên Hợp Quốc Nikki Haley, ứng cử viên tổng thống của GOP, đã nhấn mạnh trong một cuộc phỏng vấn với Fox News: “Bắt buộc đeo khẩu trang ở trường là tấn công vào quyền của phụ huynh. Cựu tổng thống Donald Trump đã hứa vào tháng trước rằng, nếu tái đắc cử, ông ấy sẽ sử dụng mọi thẩm quyền để cắt nguồn tài trợ của liên bang cho bất kỳ trường nào buộc đeo khẩu trang”.
Ban giám hiệu nhiều trường học cho biết họ không muốn làm sống lại những cuộc đấu tranh gay gắt về khẩu trang và vaccine như hai năm đầu đại dịch Covid-19. Josh Tovar, hiệu trưởng một trường trung học ở Khu học chánh Garland của tiểu bang Texas cho biết khuôn viên trường của ông đang chứng kiến sự gia tăng đột biến về số ca học sinh và nhân viên nhiễm virus khiến một số lớp phải nghỉ học nhưng ông sẽ không bao giờ yêu cầu đeo khẩu trang nữa, dù có được trao quyền này.
“Ở Texas chỉ có một suy nghĩ chung liên quan đến khẩu trang là không buộc phải đeo nữa. Tôi vừa tham dự một cuộc họp các hiệu trưởng và thảo luận về số ca nhiễm coronavirus tăng nhưng không có ai đề cập hoặc nghĩ đến việc yêu cầu đeo khẩu trang. Khẩu trang không còn trong tầm quan sát của chúng tôi” – ông nói.
Một số tiểu bang khác thực hiện các biện pháp nửa vời. Tại Alabama, Trường học Thành phố Talladega đã chia sẻ một bài đăng ngắn khuyến khích đeo khẩu trang kèm dòng chữ “Xin lưu ý đây không phải là quy định bắt buộc”. Giám đốc Học khu Quentin J. Lee nói: “Bất chấp số ca nhiễm tăng trong quận hạt của tôi và các email từ giáo viên lo ngại về lây nhiễm, sự thận trọng là không thừa vì đây là một chủ đề rất phân cực. Tôi còn nhớ những lời phàn nàn mang tính chính trị và chủng tộc về khẩu trang trong đại dịch”. Kể từ khi Talladega đưa bài đăng lên Facebook, đã có nhiều ý kiến trái chiều. Trong khi một số phụ huynh “rất cảm kích và biết ơn”, số khác cho đó là “một trò lừa bịp nữa và không nên làm như thế”.
Tỷ lệ nhiễm coronavirus ở Mỹ đang tăng nhưng tỷ lệ nhập viện thấp hơn nhiều so năm trước. Rất khó để biết chính xác số ca nhẹ vì kết quả xét nghiệm tại nhà không được báo cáo. Nhiều người không xét nghiệm vì không còn miễn phí rộng rãi. Tuy nhiên, các chuyên gia lo ngại số ca nhiễm sẽ tăng vì hầu hết người lớn và 80% trẻ em trong độ tuổi đi học chưa nhận được liều vaccine tăng cường mới nhất trong khi các biến thể mới rất giỏi vô hiệu hoá khả năng miễn dịch.
Chính quyền Biden cũng chọn hướng đi thận trọng. Theo hướng dẫn mới nhất, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) vẫn khuyến nghị đeo khẩu trang trong trường học khi tỷ lệ nhập viện do Covid-19 cao lên. Nhưng chỉ có 15 quận hạt trên toàn quốc, hầu hết ở Alabama (một phần của Mississippi và một số địa phương nhỏ ở Montana và Texas) đáp ứng hướng dẫn này tính đến cuối Tháng Tám.
Chính trị hoá
Việc người dân Mỹ chấp nhận hay từ chối việc đeo khẩu trang sẽ sớm bị chính trị hoá như từng xảy ra trong quá khứ. Ngay trong năm đầu tiên xảy ra đại dịch, phần lớn các thống đốc GOP tránh yêu cầu đeo khẩu trang, ngay cả khi biến thể delta nguy hiểm làm quá tải các bệnh viện vào mùa hè năm 2021 và biến thể omicron yếu nhưng lây truyền cao xé nát cộng đồng.
Ngược lại, các quan chức y tế tiểu bang và địa phương ở các khu vực đảng Dân chủ chiếm ưu thế có khi chờ đến sau mùa đông năm 2022 mới bỏ lệnh bắt buộc đeo khẩu trang. Hiện nay, đa số trường học đã bỏ lệnh bắt buộc đeo khẩu trang. Nhiều bệnh viện và văn phòng bác sĩ (nơi quy định đeo khẩu trang hiệu lực lâu nhất) cũng chấm dứt lệnh này trong những tháng gần đây.
Tuy nhiên, dù không có sự đồng thuận giữa các chuyên gia y tế công cộng về đeo khẩu trang tại trường học. Những người ủng hộ khẩu trang đưa ra lý lẽ rằng khẩu trang rất hiệu quả trong giai đoạn đầu đại dịch, giảm số ca nhiễm và bảo vệ những người lớn tuổi và những người bị suy giảm miễn dịch có nguy cơ mắc bệnh nặng và tử vong. Đó là chưa kể các triệu chứng suy nhược kéo dài sau khi nhiễm Covid mà còn sống.
Các trường học phải cân nhắc nhiều yếu tố khi quyết định về khẩu trang, Kate King, chủ tịch Hiệp hội Y tá Trường học Quốc gia nói: “Trừ khi có quy định chính thức từ chính quyền, rất khó để các trường bắt buộc đeo khẩu trang. Giải pháp hiện nay là cha mẹ nên giữ trẻ ở nhà khi chúng có triệu chứng nhiễm bệnh”. Nhiều viên chức y tế công cộng địa phương xem thời kỳ buộc đeo khẩu trang mọi lúc mọi nơi đã qua. Họ nhắc lại, khẩu trang từng gây chia rẽ và bị chính trị hóa đồng thời lưu ý hiện đã có các công cụ khác để chống Covid, từ vaccine đến thuốc.
