Di dân lậu vào Mỹ đã trở thành vấn đề toàn cầu
Nhập cư bất hợp pháp là một vấn đề lớn hơn bao giờ hết. Số lượng người di cư kỷ lục từ các quốc gia mà họ không thể bị trục xuất trở lại đang khiến chính quyền Hoa Kỳ rất vất vả tìm cách giải quyết.
Trong lịch sử, số lượng người nhập cảnh trái phép vào Hoa Kỳ thường cao, gây căng thẳng cho hệ thống nhập cư luôn quá tải trước số người vượt biên hầu như không bao giờ giảm. Dữ liệu mới của chính phủ cho thấy các đặc vụ biên giới đã thực hiện 2.05 triệu vụ bắt giữ trong năm tài chính liên bang kết thúc vào Tháng Chín, năm thứ hai liên tiếp số vụ vượt quá hai triệu.
Trong quá khứ, số di dân lậu tăng hay giảm dựa trên những thay đổi đáng kể về thực trạng kinh tế và chính sách tại các quốc gia xuất phát, cũng như các biện pháp kiểm soát tại biên giới, đặc biệt là trong thời kỳ đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, chưa bao giờ con số này vượt quá 1.7 triệu người và chưa bao giờ duy trì ở mức cao như trong vài năm trở lại đây. Số lượng kỷ lục người nhập cư trái phép vào Mỹ không phải là lý do duy nhất làm quá tải các cộng đồng biên giới như ở Texas và cả những điểm tạm cư như ở Massachusetts.
Trước đây, hầu hết di dân lậu là người trưởng thành độc thân đến từ Mexico tìm việc làm và cũng dễ dàng quy cố hương nếu bị Tuần tra Biên giới phát hiện. Nhưng giờ đây, số di dân bất hợp pháp gia tăng nhanh là vì sự tham gia của các gia đình có trẻ em đi cùng. Và đây là thành phần rất khó bị trục xuất về nước. Sự thay đổi thành phần nhập cư theo hướng này diễn ra từ năm 2014 và bùng nổ mạnh mẽ trong hai năm qua.
Trong số này có nhiều gia đình chạy trốn bạo lực băng đảng ở Trung Mỹ. Và gần đây số gia đình muốn thoát khỏi đàn áp chính trị và nghèo đói ở Nam Mỹ cũng tăng dần. Sau khi sang Mỹ, các gia đình thường trình diện ngay nhân viên biên giới đầu tiên họ tiếp cận vì không sợ bị trục xuất. Những kẻ buôn lậu khuyến khích người lớn nên vào Mỹ cùng con cái hay trẻ nhỏ vì biết chắc chúng sẽ nhanh chóng được trả tự do và tiếp tục tìm nơi tá túc mới. Lực lượng Tuần tra Biên giới không có người và không có phương tiện để giữ các gia đình quá một, hai ngày.
Các gia đình sẽ phải đợi nhiều năm để trường hợp của họ được xử lý tại các tòa án di trú. Do quá đông, nhiều người phải sống trong các điểm tạm trú, và sống nhờ trợ cấp tại các thành phố lớn như Chicago và New York, nhưng hầu hết đều tìm được việc làm nhờ nền kinh tế Mỹ đã phục hồi mạnh mẽ sau cuộc suy thoái do Covid-19 hơn các nước Mỹ Latin. Các tuyến đường di dân lậu chọn vào Mỹ đã thay đổi trong những năm gần đây mà nhiều nhất là đến Texas vì đây là cửa khẩu biên giới gần nhất với các nước Trung và Nam Mỹ.
Một số người khác thích có điểm đến cuối cùng gần Bờ Đông. Những kẻ buôn lậu hiểu biết thường nhắm vào những điểm dừng mà Tuần tra Biên giới có ít khả năng bắt giữ người nhất. Kết quả là số di dân lậu băng qua Rio Grande để vào Texas ngày càng đông đảo và Tuần tra Biên giới không còn giải pháp nào khác là để các gia đình tạm giữ tại các cộng đồng như Del Rio và Thung lũng Rio Grande muốn… đi đâu thì đi!.
Tuy nhiên, gần đây, dòng người nhập cư Mỹ Latin hàng ngày và những người đến từ các quốc gia khó trục xuất đã tăng nhiều đến mức ngay cả các thành phố biên giới có nhiều tài nguyên nhất như El Paso và San Diego cũng đang phải vật lộn để giải quyết số lượng người đông đảo. Việc quản lý số lượng lớn người vượt biên trái phép sẽ khó khăn hơn khi người di cư không thể dễ dàng bị trục xuất.
Vì Mexico và Mỹ có chung đường biên giới và có mối quan hệ bền chặt từ lâu nên việc trục xuất tương đối dễ dàng. Nhưng gần đây, một số lượng lớn người đến từ các quốc gia có quan hệ căng thẳng với Hoa Kỳ đã khiến việc trục xuất trở nên khó khăn hoặc không thể thực hiện được. Chẳng hạn, kể từ năm 2022, hơn 715,000 người Cuba và Venezuela đã vượt biên giới Mỹ-Mexico để chạy trốn đàn áp chính trị và suy thoái kinh tế. Gần đây, sau nhiều năm từ chối, Venezuela và Cuba đã đồng ý tiếp nhận những người bị trục xuất nhưng còn còn phải chờ xem liệu sự thay đổi này có ngăn cản được tình trạng di cư hay không.
Các vấn đề kinh tế hậu quả của đại dịch Covid-19 cũng thúc đẩy làn sóng di cư ngày càng tăng từ các quốc gia Nam Mỹ như Ecuador, Colombia và Peru. những quốc gia này đồng ý nhận lại công dân bị Hoa Kỳ trục xuất nhưng các chuyến bay dài chở họ về lại quê nhà rất tốn kém. Di cư đến Hoa Kỳ ngày càng trở thành vấn đề toàn cầu khi có nhiều người xin tị nạn từ những nơi xa xôi như Ấn Độ, Uzbekistan, Mauritania tìm đường đến Mexico và sau đó sang tiếp đất Mỹ.
Danh sách các điểm xuất phát kéo dài khiến chính phủ Hoa Kỳ khó đưa ra được chiến lược toàn diện đối phó với nạn di dân lậu. Những lý do khiến người dân rời bỏ đất nước của họ rất khác nhau giữa các quốc gia. Vì vậy, tuỳ mỗi nước, Mỹ sẽ phải linh hoạt đàm phán các thỏa thuận ngoại giao liên quan đến trục xuất. Các nhà nghiên cứu và quan chức Mỹ nhận định: “Chừng nào nhu cầu lao động tay nghề thấp vẫn còn cao ở Mỹ và những khó khăn về chính trị, kinh tế và môi trường vẫn tiếp tục đẩy công dân tại các quốc gia đang gặp khó khăn phải bỏ nước ra đi thì số người sẵn sàng đánh đổi mọi thứ để vào biên giới Mỹ sẽ không giảm”.
