Nhận thêm cú huých từ đại dịch Covid-19 và thói quen lạm dụng fentanyl, một “thảm họa dược phẩm ở Mỹ” đang phát tác ngoài tầm kiểm soát trong bối cảnh nhiều người dân Mỹ bị ảnh hưởng nặng nề bởi lockdown. Số tử vong là hồi chuông báo động.
Những con số biết nói
Theo dữ liệu tạm thời do Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) công bố vào ngày 17 Tháng Mười Một, kể từ Tháng Năm, 2020 đến Tháng Tư, 2021, có hơn 100,000 người chết vì dùng thuốc quá liều ở Mỹ, vô tình hoặc cố ý.
Đây là một kỷ lục mới đáng sợ về thảm họa chết bất ngờ do lạm dụng thuốc, chủ yếu là để giảm đau và an thần. Số tử vong tăng gần 30% so với tài khoá trước và gần gấp đôi so với cách nay 5 năm. Nếu tính chung, khủng hoảng lạm dụng thuốc và đại dịch Covid-19 đã cướp đi sinh mạng của 509,000 người trong thời gian trên. Tính riêng, các biệt dược gốc opioid tổng hợp như fentanyl (một chất giảm đau mạnh gấp 50-100 lần morphin) đã gây ra 64,000 ca tử vong và chiếm đa số cái chết do dùng thuốc quá liều.
Tiến sĩ Nora Volkow, Giám đốc Viện Quốc gia về Lạm dụng Thuốc (National Institute on Drug Abuse) nhận định: “Trong đại dịch Covid-19, những người đang dùng thuốc giảm đau hay an thần sẽ có xu hướng dùng nhiều hơn và những người đang cai thuốc có thể dùng trở lại. Đây là một thực tế đúng như dự đoán”. Đáng ngại hơn là trong năm nay các cơ quan chuyên trách của chính phủ Mỹ đã thu giữ lượng fentanyl đủ để “phát không” cho 333 triệu người Mỹ, mỗi người một liều gây tử vong.
Trong cuộc họp báo tại Toà Bạch Ốc, bà Anne Milgram thuộc Cơ quan Bài trừ Ma Tuý (Drug Enforcement Administration Administrator-DEA) đã gọi thảm hoạ lạm dụng thuốc ở Mỹ là “Cuộc khủng hoảng quốc gia không có biên giới địa lý, và ngày càng tồi tệ hơn!”. Theo cảnh báo của DEA, vào Tháng Chín, các loại thuốc bất hợp pháp được sản xuất giống như thuốc kê đơn có thể mua dễ dàng trên mạng xã hội.
Cùng tháng nay, DEA cho biết đã bắt giữ hơn 800 vụ và thu giữ hơn 1.8 triệu viên thuốc trong cuộc truy quét kéo dài hai tháng và còn tiếp tục. Cơ quan nhấn mạnh: “Fentanyl bị thu giữ ở tất cả các tiểu bang. Chúng tôi đã có cảnh báo khẩn cấp về thuốc viên bán theo toa giả có tẩm fentanyl”.
Cần biết, chỉ một lượng nhỏ 2 miligam cũng đủ gây tử vong và fentanyl thường được trộn trong Oxycontin, Percocet giả và các loại thuốc khác.
Phân tích nguyên nhân, tác hại và giải pháp
-Ai lạm dụng thuốc?
Có nhiều! Ước tính, khoảng 10.1 triệu người Mỹ từ 12 tuổi trở lên từng lạm dụng opioid trong năm 2019, gồm có 9.7 triệu người lạm dụng thuốc giảm đau theo toa và 745,000 lạm dụng heroin.
-Ai có nguy cơ chết vì dùng thuốc quá liều cho phép?
Những ví dụ điển hình: Một người đàn ông 28 tuổi ở Bắc California đã chết sau khi uống một viên thuốc giảm đau giả có chứa fentanyl. Một bé gái 11 tháng tuổi không được giám sát kỹ ở tiểu bang North Carolina đã chết vì nuốt phải fentanyl quá liều khiến mẹ và bà của nạn nhân đang chờ ra tòa. Một người cha khác có con 15 tháng tuổi ở Nam California và một người mẹ của đứa trẻ một tuổi ở Alabama cũng bị tội danh tương tự (có nhiều vụ chết oan do fentanyl xảy ra đối với các bé mới biết đi vì người thân để bừa bãi thuốc trong tầm với của trẻ). Cả gia đình của một tù nhân ở Alabama chết vì dùng quá liều fentanyl nhưng nhiều tháng sau đó mới xác định được nguyên nhân.
Có một thiếu niên bên ngoài Los Angeles đã mua thứ mà anh ta nghĩ là thuốc giảm đau kê toa từ một người bạn và chết vì ngộ độc fentanyl. Rồi một phụ nữ 25 tuổi ở Las Vegas tử vong vì uống lầm thuốc viên Percocet giả có chứa fentanyl.
-Mua thuốc kê toa giả ở đâu?
Trên Internet và mạng xã hội! Hãy nghe hai câu chuyện kể ở thành phố Las Vegas, tiểu bang Nevada: Một thanh niên 27 tuổi bị bắt vì bán thuốc tẩm fentanyl trên Snapchat cho một người đàn ông 32 tuổi khiến người này chết vì ngộ độc fentanyl. Một phụ nữ 21 tuổi sử dụng tài khoản Snapchat “yungdrugaddict” bị buộc tội ngộ sát vì bán thuốc viên tẩm fentanyl cho một phụ nữ cùng tuổi làm bà ta tử vong.
Snapchat nói gì về hai vụ này? Ngày 7 Tháng Mười, trên trang web của mình, Snapchat ra tuyên bố cho biết đang chấn chỉnh lại hoạt động để không xảy ra các trường hợp tương tự bằng cách hợp tác với cơ quan thực thi pháp luật, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và thông tin từ cộng đồng để nhận biết và loại bỏ những kẻ buôn bán thuốc giả và ma tuý.
-Fentanyl vào Mỹ bằng cách nào?
Hoạt chất được sử dụng nhiều để sản xuất thuốc giả chết người thường có xuất xứ từ Trung Quốc, và nhập lậu vào Mỹ hoặc Mexico trước khi được các tập đoàn ma túy ở Mexico bào chế thành thuốc rồi quay trở lại Mỹ dưới dạng những gói nhỏ 1kg gửi qua đường bưu điện hoặc các hình thức khác. Lượng Fentanyl nhập lậu có lúc giảm nhờ một đợt truy quét từ phía Trung Quốc theo yêu cầu của Mỹ nhưng nay đã tăng trở lại.
Ấn Độ cũng là nguồn cung cấp fentanyl khác đến Mỹ. DEA báo cáo về hoạt chất độc hại này như sau: Fentanyl được trộn với một số loại thuốc bất hợp pháp khác để tăng hiệu lực, và được bán dưới dạng bột hoặc thuốc xịt mũi. Thời gian gần đây chúng bắt đầu được nén thành viên trông rất giống opioid kê toa hợp pháp. Do không bị giám sát của cơ quan quản lý thuốc và không bị kiểm tra chất lượng, thuốc viên giả thường chứa quá lượng fentanyl cho phép nên gây chết người.
-Phản ứng của chính quyền Joe Biden?
Chính quyền Mỹ cho biết đã chuyển $4 tỷ từ gói cứu trợ Covid-19 (tên chính thức American Rescue Plan-Kế hoạch Giải cứu Mỹ), cho chương trình “chống tử vong vì sử dụng quá liều”, trong đó có cả kinh phí thiết lập thêm các cơ sở điều trị rối loạn do lạm dụng chất gây nghiện và sức khỏe tâm thần.
Ngày 17 Tháng Mười Một, Tổng thống Biden nói với các phóng viên là chính quyền của ông cũng đang tìm cách để bảo hiểm y tế dễ tiếp cận hơn với nhiều người dân cần chăm sóc y tế với chi phí chấp nhận được cho tất cả người Mỹ.
