Chỉ còn vài ngày nữa là bước sang năm mới, tình hình có vẻ đang đảo ngược, so với hàng loạt dự báo cho rằng Mỹ sẽ bị suy thoái trong năm 2023.
Sau khi Cục Dự trữ liên bang Hoa Kỳ (Fed) cho biết họ đã hoàn tất việc tăng lãi suất vào tuần trước, thị trường bắt đầu nhận được điều kỳ diệu trong những ngày lễ sắp tới.
Tuần cuối cùng của năm 2023 là thời điểm kiểm chứng xem động thái của Fed liệu có đúng không, khi một loạt dữ liệu kinh tế trên phạm vi rộng, bao gồm nhà ở, tâm lý người tiêu dùng và lạm phát, đưa ra một cái nhìn tươi đẹp hơn về nền kinh tế năm nay sẽ kết thúc như thế nào.
Điểm nổi bật có thể sẽ là việc công bố chỉ số giá chi tiêu tiêu dùng cá nhân cho Tháng Mười Một vào ngày 22 Tháng Mười Hai này. Thước đo lạm phát là thước đo mà Chủ tịch của Fed – Jerome Powell và các quan chức ngân hàng trung ương khác ưa thích, mặc dù ít được biết đến hơn so với chỉ số giá tiêu dùng hàng tháng. Theo USNews.
Hy vọng về mặt tổng thể, chi phí tiêu dùng cá nhân (Personal Consumption Expenditures- PCE) và các chỉ số không tính chi phí thực phẩm và năng lượng, đều giảm nhẹ, với tỷ lệ hàng năm đạt 2.7%. Con số này tuy có xu hướng giảm, nhưng vẫn cao hơn mục tiêu 2% hàng năm của Fed.
Tuần trước, Bộ Lao Động cho biết lạm phát ở cấp độ bán buôn đã giảm xuống dưới mức 1% hàng năm trong Tháng Mười Một, cho thấy giá mà các doanh nghiệp phải trả đã ở mức vừa phải và nâng cao khả năng người tiêu dùng đỡ phải chịu “gánh nặng” về giá cả trong những tháng tới.
Theo Chris Rupkey, nhà kinh tế trưởng tại FWDBonds, giá sản xuất đang giảm khi sản lượng tại các nhà máy tiếp tục suy giảm. Các giám đốc điều hành công ty liên tục nói rằng ngành sản xuất đang trong thời kỳ suy thoái. Kết luận duy nhất mà các quan chức của Fed có thể đưa ra khi họ bỏ phiếu để đưa ra các chính sách là không có lạm phát ở cấp độ nhà sản xuất và điều này khiến nhiều khả năng họ sẽ hạ lạm phát xuống từ từ mà không khiến nền kinh tế phải suy sụp và gây ra tình trạng mất việc làm lớn xảy ra trong mọi cuộc suy thoái.
Ngoài ra, trong hai ngày 21 và 22 Tháng Mười Hai cũng sẽ có những dữ liệu mới về thị trường nhà ở với các báo cáo về số lượng giấy phép xây dựng được cấp.
Trong những tháng gần đây, doanh số bán nhà mới vẫn tăng trưởng tốt trong khi doanh số bán nhà hiện tại đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nguồn cung. Dữ liệu sẽ bao gồm một khoảng thời gian trước khi lãi suất thế chấp giảm mạnh gần đây khiến lãi suất cho khoản vay có lãi suất cố định 30 năm lên khoảng 7% vào cuối tuần này.
Lãi suất thế chấp giảm sau khi lãi suất trái phiếu giảm do quyết định của Fed, làm tăng 4% nhu cầu thế chấp để mua một ngôi nhà mới và tăng 19% trong việc tái cấp vốn.
Thông tin cập nhật về tâm trạng của người tiêu dùng từ University of Michigan sẽ được đưa ra vào cuối tuần. Hai tuần trước, ước tính sơ bộ đã tăng 13%, xóa bỏ bốn tháng sụt giảm khi người tiêu dùng bày tỏ sự tán thành hơn đối với các điều kiện hiện tại và tương lai. Kỳ vọng lạm phát đã giảm mạnh từ mức 4.5% một tháng trước, xuống còn 3.1% hiện nay. Đây là mức thấp nhất kể từ Tháng Ba năm 2021.
Giá xăng đã giảm trong những tuần gần đây, gần hoặc dưới mức $3/gallon ở nhiều tiểu bang, giúp người tiêu dùng thoải mái hơn một chút trong chi tiêu vào mùa Giáng Sinh đang rất gần kề.
“Khi năm 2023 dần khép lại, ngày càng biểu hiện rõ nét rằng nền kinh tế trong năm khá tuyệt vời, nhưng không quá u ám như dự đoán. GDP đang trên đà tăng trưởng mạnh 2.5%, tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức dưới 4% và lạm phát đã nhanh chóng giảm bớt,” nhà kinh tế trưởng Mark Zandi của Moody’s Analytics cho biết.
Fed dự đoán lạm phát tổng thể sẽ ở mức 2.4% vào cuối năm 2024. Nói chung, đây có lẽ là thời gian để Fed tổ chức ăn mừng. Như vì sao kinh tế Mỹ lại tránh được suy thoái?
Vài năm qua, Wall Street luôn cho rằng Mỹ sẽ rơi vào suy thoái trước khi cuộc bầu cử Tổng thống diễn ra vào cuối năm 2024. Nhưng Cho đến thời điểm này, họ đồng loạt đảo ngược nhận định.
Gần hai năm qua, Fed làm mọi cách trong khả năng để kìm hãm kinh tế Mỹ, nhằm hạ nhiệt lạm phát, và để tránh cho hàng triệu người Mỹ phải thất nghiệp.
Trong thời gian đó, Fed nâng lãi suất 11 lần, nhưng không hành động nhanh và mạnh như cách đây 40 năm. Ở thập niên 80, việc Fed nâng lãi suất lên quá cao đã đẩy nền kinh tế vào cuộc suy thoái tồi tệ nhất 50 năm.
Fed cũng từng bán ra hàng nghìn tỷ đôla trái phiếu mà họ mua trong vài năm qua. Việc này làm giảm nhu cầu trái phiếu chính phủ, đẩy lợi suất lên cao. Vì thế, lãi suất vay tiêu dùng, vay mua nhà, lãi suất thẻ tín dụng và nhiều mức lãi khác cũng bị kéo lên theo, khiến thị trường bất động sản Mỹ trở nên tồi tệ.
Dù vậy, sau gần hai năm thực hiện chính sách kìm hãm kinh tế, Fed đã làm được điều tưởng chừng không thể: kiềm chế lạm phát mà không đẩy Mỹ vào suy thoái.
Tuy tình hình kinh tế không đến nỗi tệ hại, nhưng nếu hỏi người tiêu dùng, rằng họ có hài lòng không? Câu trả lời chắc chắn sẽ là “không”. Tỷ lệ ủng hộ Tổng Thống Joe Biden đang đi xuống, nhưng số việc làm không thiếu, người tiêu dùng vẫn không cần “thắt lưng buộc bụng” trong chi tiêu. GDP tăng tới 5.2% trong Quý III, là con số ấn tượng, nếu xét đến các sức ép mà Fed gây ra.
CNN cho rằng thành tích ấn tượng hiện tại của Fed là nhờ cả sự khéo léo và may mắn. Jerome Powell cũng thừa nhận ông không kỳ vọng nền kinh tế sẽ vững vàng như thế này trước chiến dịch nâng lãi kỷ lục. “Sôi động” là nhận định của giới chuyên gia về kinh tế Mỹ trong suốt năm 2023. Powell và các quan chức Fed dùng từ này để đánh giá về hệ thống ngân hàng, tiêu dùng, thị trường việc làm và nhiều mặt khác.
Giới phân tích cho rằng Fed có lẽ đã gặp một chút may mắn. Thị trường việc làm vẫn vững mạnh, một phần do các thay đổi từ trong đại dịch. Làn sóng nghỉ việc trong và sau đại dịch khiến các doanh nghiệp khát nhân lực, đã khiến họ phải nâng lương để thu hút người lao động mới. Các cuộc sa thải quy mô lớn vài năm qua cũng rất hạn chế, trừ lĩnh vực công nghệ.
Thị trường việc làm bùng nổ đã giúp Fed tiếp tục nâng lãi mà không nhấn chìm cả nền kinh tế. Tiêu dùng cũng là một yếu tố may mắn khác. Từ năm 2021, người Mỹ chi tiêu mạnh tay vì họ được chính phủ hỗ trợ tiền mặt trong đại dịch. Sau đại dịch, họ vẫn tiếp tục tiêu xài, như để bù đắp lại khoảng thời gian dài tù túng “nội bất xuất, ngoại bất nhập”.
Cuộc khủng hoảng ngân hàng địa phương hồi Tháng Ba ảnh hưởng đến nền kinh tế, tới mức Fed phải giảm tốc độ nâng lãi suất. Điều này đã giúp các doanh nghiệp và người tiêu dùng tiết kiệm được một khoản kha khá.
Dù vậy, Fed cũng xứng đáng được ghi nhận công sức vì đã có chính sách phù hợp. Hôm 15 Tháng Mười Hai, Lael Brainard – cựu Phó chủ tịch Fed nhận định trên CNN: “Phần lớn mọi người không nghĩ đến việc chẳng có chính sách nào thay thế được. Năm ngoái, ai cũng cho rằng để đạt mức lạm phát như hiện tại, xác suất suy thoái và thất nghiệp hàng loạt sẽ là 100%.”
Bruce Kasman – Giám đốc Nghiên cứu Kinh tế tại JPMorgan, người nằm trong số ít phủ nhận các dự báo suy thoái, giải thích, năm ngoái JPMorgan không đưa ra dự báo suy thoái vì thấy sự tích cực khi nhìn tổng thể, cú sốc giá hàng hóa đã giảm bớt, chính sách tài khóa của Mỹ đều tích cực.
Trong 60 năm qua, Fed chỉ mới một lần thành công giúp nền kinh tế nâng lãi suất mà không gây suy thoái. Lần này, Brainard cho biết công việc của Fed vẫn chưa xong, còn nhiều việc phải làm. Nhưng bất chấp chỉ trích từ nhiều phía, Fed vẫn kiên quyết chống lạm phát. Dù giá cả vẫn cao hơn hai năm trước, lạm phát hiện tại chỉ còn 3.1%, giảm mạnh so với đỉnh 9.1% năm ngoái, nhưng Fed vẫn luôn nhắm tới mục tiêu là đưa lạm phát về 2% trước năm 2026.
Nhưng dù sao, tình hình kinh tế không đến nỗi nào, cũng là tin vui, đủ để nâng ly cho những ngày lễ sắp tới.
