Lần đầu tiên sau hơn hai thập niên, Mexico vượt qua Trung Quốc để trở thành nguồn hàng nhập khẩu hàng đầu vào Mỹ hồi năm ngoái.
Việc soán ngôi này như đổ thêm dầu vào lửa, gia tăng sự căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh, làm Trung Quốc ‘ngứa mắt” trước nỗ lực của Hoa Kỳ trong việc nhập khẩu hàng hóa từ các quốc gia thân thiện hơn và gần hơn về khoảng cách địa lý.
Số liệu do Bộ Thương mại Hoa Kỳ công bố hôm Thứ Tư 7 Tháng Hai cho thấy giá trị hàng hóa nhập khẩu vào Hoa Kỳ từ Mexico đã tăng gần 5% từ năm 2022 đến năm 2023, lên hơn $475 tỷ. Trong khi đó, giá trị nhập khẩu của Trung Quốc giảm 20%, xuống còn $427 tỷ.
Như vậy, Mexico đã làm xoay chuyển tình thế sau 21 năm, vì vào năm 2002 là năm cuối cùng hàng hóa Mexico nhập khẩu vào Mỹ vượt quá giá trị nhập khẩu của Trung Quốc.
Quan hệ kinh tế giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã xấu đi nghiêm trọng trong những năm gần đây khi Bắc Kinh đấu tranh mạnh mẽ về thương mại và thực hiện những cử chỉ quân sự đáng lo ngại ở miền Viễn Đông.
Vào năm 2018, chính quyền Trump bắt đầu áp thuế đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc, cho rằng các hoạt động thương mại của Bắc Kinh đã vi phạm các quy tắc thương mại toàn cầu. Tổng thống Joe Biden vẫn giữ nguyên các mức thuế đó sau khi nhậm chức vào năm 2021, nói rõ rằng sự phản đối đối với Trung Quốc sẽ là điểm chung hiếm hoi giữa các đảng viên Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa.
Để thay thế cho việc sản xuất ra nước ngoài sang Trung Quốc, nơi mà các tập đoàn Hoa Kỳ đã tham gia từ lâu, chính quyền Tổng Thống Biden kêu gọi các công ty tìm kiếm nhà cung cấp ở các nước đồng minh (friend-shoring) hoặc quay trở lại sản xuất ở Hoa Kỳ (reshoring’) “đưa hoạt động sản xuất về nước”). Sự gián đoạn chuỗi cung ứng liên quan đến đại dịch COVID-19 cũng khiến các công ty Hoa Kỳ tìm kiếm nguồn cung gần Hoa Kỳ hơn (near-shoring’).
Mexico là một trong những quốc gia được hưởng lợi từ sự chuyển dịch ngày càng thoát khỏi sự phụ thuộc vào các nhà máy Trung Quốc. Nhưng thật ra, bức tranh có vẻ tươi sáng này phức tạp hơn bạn tưởng. Một số nhà sản xuất Trung Quốc đã thành lập nhà máy ở Mexico để khai thác lợi ích từ Hiệp định Thương mại Mỹ-Mexico-Canada có tuổi đời ba năm, cho phép thương mại miễn thuế ở Bắc Mỹ đối với nhiều sản phẩm.
Derek Scissors, một chuyên gia về Trung Quốc tại Viện Doanh nghiệp Mỹ (American Enterprise Institute) lưu ý rằng sự sụt giảm lớn nhất trong nhập khẩu của Trung Quốc là máy tính, điện tử, hóa chất và dược phẩm, toàn là những mặt hàng nhạy cảm về mặt chính trị.
Scissors nói, ông không nghĩ là Mỹ sẽ thoải mái hơn ở những lĩnh vực máy tính, điện tử, hóa chất và dược phẩm vào năm 2024 và 2025, đồng thời dự đoán rằng việc Trung Quốc-Mexico đảo ngược việc nhập khẩu vào Hoa Kỳ chẳng có gì là sáng sủa.
Scissors cho rằng việc Mỹ giảm sự phụ thuộc vào hàng hóa Trung Quốc phần nào phản ánh sự cảnh giác đối với các chính sách kinh tế của Bắc Kinh dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình. “Tôi nghĩ chính các công ty Mỹ đã muộn màng quyết định rằng Tập Cận Bình là không đáng tin cậy,” ông nói.
Lệnh phong tỏa nghiêm ngặt nhằm ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh COVID-19 của Tập Cận Bình đã khiến nhiều khu vực đáng kể của nền kinh tế Trung Quốc rơi vào tình trạng bế tắc vào năm 2022 và các quan chức của ông đã đột kích các công ty ngoại quốc trong các cuộc điều tra phản gián rõ ràng.
Nhìn chung, thâm hụt của Hoa Kỳ trong thương mại hàng hóa với phần còn lại của thế giới – khoảng cách giữa giá trị của những gì Hoa Kỳ bán và những gì Hoa Kỳ mua ở ngoại quốc – đã thu hẹp 10% vào năm ngoái xuống còn $1.06 nghìn tỷ.
