Gần 5,000 phi công đang bị cơ quan liên bang điều tra về hành vi che giấu những vấn đề sức khỏe để có thể bay. Là cựu quân nhân, họ nhận trợ cấp vì rối loạn sức khỏe tâm thần và các bệnh khác, những yếu tố lẽ ra không đủ khả năng để ngồi trong buồng lái.
Che giấu hàng thập niên
Các phi công đang bị thẩm tra và giám sát là những cựu quân nhân đã khai báo với Cơ quan Hàng không Liên bang (Federal Aviation Administration-FAA) là họ đủ sức khỏe để bay nhưng lại quên báo cáo (theo quy định của pháp luật) là họ cũng đang hưởng tiền trợ cấp cựu chiến binh dành cho người khuyết tật (tức không đủ sức khoẻ để làm phi công).
Tài liệu mà tờ The Washington Post xem được cho thấy Văn phòng Y học Hàng không không gian (Office of Aerospace Medicine) thuộc FAA đã phân bổ $3.6 triệu từ năm ngoái để thuê các chuyên gia y tế và các nhân viên khác kiểm tra lại hồ sơ chứng nhận cho gần 5,000 phi công “có thể gây rủi ro tiềm ẩn cho cộng đồng”.
Trong nhiều trường hợp FAA đang giải quyết, các phi công được yêu cầu sửa lại hồ sơ và thực hiện các cuộc kiểm tra sức khỏe mới. Theo các cuộc điều tra, kiểm tra trước đây và chứng minh của các chuyên gia trước Quốc hội, trong hai thập niên qua, FAA biết rõ có hàng ngàn phi công che giấu tình trạng sức khỏe của họ. Nhưng cơ quan luôn chống lại áp lực từ các nhà lập pháp và các nhóm giám sát, trong đó yêu cầu kiểm tra lại tình trạng sức khoẻ của các phi công thông qua cơ sở dữ liệu do các cơ quan liên bang và tiểu bang lưu giữ.
Các nhà điều tra của Bộ Cựu chiến binh (Veterans Affairs-VA) đã phát hiện ra hành vi che giấu hơn hai năm trước khi kiểm tra chéo các cơ sở dữ liệu nhưng FAA vẫn không quan tâm.
Nay, Matthew Lehner, người phát ngôn của FAA mới thừa nhận trong một tuyên bố: “Cơ quan này đang điều tra khoảng 4,800 phi công có thể đã cung cấp thông tin không chính xác hoặc sai lệch trong đơn khai báo y tế của họ. FAA đã ra lệnh cho khoảng 60 phi công có thể gây nguy hiểm an toàn hàng không phải ngừng bay trong khi hồ sơ của họ đang được xem xét.”
Theo một quan chức cấp cao giấu tên quen thuộc với vấn đề, hiện có khoảng 600 phi công trong gần 5,000 người bị thẩm tra đang bay cho các hãng hàng không chở khách. Những người còn lại có giấy phép bay thuê cho các công ty vận tải hàng hóa, doanh nghiệp hoặc công ty du lịch.
Cuộc điều tra đã bộc lộ những lỗ hổng có từ lâu trong hệ thống y tế sàng lọc phi công của của FAA khiến nhiều phi công không đủ sức khỏe vẫn được ngồi trong buồng lái. Một bác sĩ kiểm tra sức khỏe cho biết, dù các phi công phải kiểm tra sức khỏe thường xuyên theo quy định nhưng các cuộc kiểm tra thường rất sơ sài.
FAA chủ yếu dựa vào bản tự khai về các tình trạng y tế khó phát hiện như trầm cảm hoặc căng thẳng sau chấn thương (trở về từ chiến trường). Kết quả là nhiều cựu chiến binh vừa tìm cách giảm nhẹ bệnh tật của mình để có thể tiếp tục bay vừa phóng đại chúng lên với VA để được hưởng tối đa khoản trợ cấp thương tật.
Khoảng 1/3 trong số 110,000 phi công thương mại của nước Mỹ học bay trong quân đội. Jerome Limoge, giám định viên y tế hàng không ở Colorado Springs thường khám sức khỏe cho hàng trăm phi công mỗi năm, nhận xét: “Tôi nghĩ có những người cố gắng ‘ăn cả hai đầu: trợ cấp của VA và lương phi công”.
Văn phòng tổng thanh tra VA chưa biết có phi công nào sẽ bị chuyển hồ sơ sang Bộ Tư pháp với tội danh lừa gạt hệ thống phúc lợi. Hồ sơ tòa án cho thấy có ít nhất 10 phi công bị truy tố kể từ năm 2018 với tội danh liên bang: tờ khai y tế với FAA không giống tình trạng sức khoẻ thật trong hồ sơ VA (có hai trường hợp chỉ được phát hiện sau khi họ làm rơi máy bay).
Khi FAA đẩy mạnh cuộc điều tra trong những tháng gần đây, Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Polly Trottenberg (cũng là quyền giám đốc FAA), Thư ký VA Denis McDonough và các ủy ban giám sát của quốc hội đã nhận được thêm nhiều thông tin.
Vào Tháng Ba, Hiệp hội Chủ máy bay và Phi công (Aircraft Owners and Pilots Association) – một tổ chức thương mại có ảnh hưởng, đã kêu gọi FAA hãy ân xá cho những phi công bị thẩm định lại, nêu lý do “họ thường vô tình mắc lỗi khai báo y tế vì bản khai có những câu hỏi quá rộng và khó hiểu nên rất dễ dàng sai phạm”.
Người trong cuộc nói gì?
Một số phi công xuất thân từ quân đội phàn nàn họ bị đối xử bất công. Rick Mangini, 52 tuổi, sống ở Killeen, Texas, cho biết, Tháng Năm qua, FAA thông báo là ông đang bị thẩm tra vì không báo với cơ quan chứng ngưng thở khi ngủ như ghi trong hồ sơ của VA.
Trước đó, Mangini nói có đánh dấu vào ô trong đơn xác nhận mình có nhận trợ cấp thương tật của chính phủ, nhưng không ghi chứng ngưng thở khi ngủ. “Tôi biết rất nhiều phi công cũng rơi vào trường hợp như tôi và họ xem đây là đối xử không công bằng,” ông nói.
Các hãng hàng không chở khách của Mỹ chưa gặp tai nạn chết người nào kể từ năm 2009 và di chuyển bằng đường hàng không thương mại vẫn tương đối an toàn. Tuy nhiên, các chuyên gia an toàn nghi ngờ “phi công tự sát” là nguyên nhân gây ra một số thảm họa nổi tiếng trong những năm gần đây, như vụ máy bay phản lực của China Eastern đâm vào núi năm ngoái, máy bay phản lực của Germanwings rơi ở dãy Alps thuộc Pháp năm 2015 và chuyến bay của hãng hàng không Malaysia Airlines biến mất trên bầu trời Ấn Độ Dương năm 2014.
Phi công được chẩn đoán mắc chứng trầm cảm, lo âu hoặc các tình trạng sức khỏe tâm thần khác không tự động bị cấm bay. FAA chỉ yêu cầu họ phải được theo dõi chặt chẽ vì tình trạng và thuốc của họ có thể ảnh hưởng đến khả năng điều khiển máy bay. Cuộc điều tra cũng làm bộc lộ một lỗ hổng hệ thống rõ ràng tại VA.
Dưới áp lực của Quốc hội phải chăm sóc tốt hơn cho các cựu chiến binh sau hai thập niên chiến tranh, VA đã mở rộng quyền tiếp cận các phúc lợi thương tật miễn thuế của các cựu chiến binh. VA dự đoán khoảng 6 triệu cựu chiến binh sẽ nhận được $132 tỷ tiền trợ cấp trong năm tài chính này, tăng từ 3.3 triệu cựu chiến binh của năm 2011.
Tuy nhiên, việc mở rộng quyền tiếp cận đã tạo điều kiện cho những yêu cầu trợ cấp không rõ ràng hoặc gian lận. Tổng thanh tra Michael Missal của VA nói: “FAA cần xác định những phi công nào đủ sức khỏe để tiếp tục bay và VA nên xem xét kỹ hồ sơ khuyết tật của phi công để phát hiện các trường hợp gian lận. Chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc với các bên liên quan để bảo đảm tính toàn vẹn của các lợi ích và dịch vụ dành cho các cựu chiến binh”.
Louis Celli, cựu giám đốc điều hành của American Legion, nghi ngờ nhiều phi công đang bị điều tra đã cố tình phóng đại tình trạng sức khoẻ với VA để lấy tiền một cách trắng trợn. Khoảng 3,200 phi công ở Bắc California đang nhận trợ cấp thương tật An sinh xã hội (SS), nêu lý do quá yếu để lao động, nhưng lại khai với FAA họ đủ sức khỏe để bay.
Nhiều người lái máy bay thương mại, dù theo luật, những người nhận trợ cấp thương tật An sinh xã hội chỉ có thể làm việc số giờ giới hạn. Các nhà lập pháp ngày càng mất kiên nhẫn và tức giận. Một báo cáo năm 2007 của Quốc hội lưu ý: “Các quy định an toàn của FAA đang bị vi phạm. FAA không thể trừng phạt hành vi phạm luật nếu họ không giải quyết tận gốc vấn đề”.
Năm 2008, FAA mới bắt đầu yêu cầu các phi công khai báo, nhưng vẫn tiếp tục… lề mề, bất chấp nguy cơ tiềm ẩn cho an toàn bay.
Dữ liệu do Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia (National Transportation Safety Board) tổng hợp cho thấy các vấn đề y tế của phi công là nguyên nhân gây ra 9% số vụ tai nạn máy bay có người chết từ 2012 đến 2022. Theo kết quả một cuộc điều tra năm 2018, bốn phi công ở Bắc California bị truy tố vì không tiết lộ tình trạng sức khỏe tâm thần, trong đó có 2 người bay cho các hãng hàng nhỏ.
