Kết quả các cuộc bầu cử sơ bộ trong ba tuần qua của Đảng Cộng hòa (GOP) đã cho thấy ảnh hưởng của cựu Tổng thống Donald Trump vẫn còn rất mạnh. Bức tranh khá hỗn độn về ảnh hưởng của Trump trong GOP đã làm sống lại câu hỏi: “Liệu khả năng thao túng của ông ta đối với GOP vẫn không thể phá vỡ?”.
Không khí nóng hực
Sự ủng hộ của Trump có tác động rất lớn đến số phận của nhiều ứng viên. Trong hầu hết các cuộc bầu cử sơ bộ cạnh tranh cao, ông đã chỉ đạo thành công khoảng một phần ba số cử tri GOP ủng hộ ứng cử viên do mình lựa chọn. Con số nghe có vẻ khiêm tốn nhưng “không thể xem thường”, vì đó cũng là phần trăm ông nhận được trong hầu hết các cuộc bầu cử sơ bộ vào năm 2016 trên đường giành vị trí đại diện cho đảng tranh cử tổng thống, và cuối cùng chiến thắng ngoạn mục trước sự hụt hẫng của nhiều người.
Tuy nhiên, Trump cũng thất bại tại một số cuộc đua lớn. Ví dụ, tại tiểu bang Nebraska, Charles Herbster, người được cựu tổng thống ủng hộ đại diện đảng tranh chức thống đốc, đã bị các cử tri GOP từ chối sau khi bị một thượng nghị sĩ tiểu bang cùng đảng và nhiều phụ nữ khác tố cáo săn gái. Thất bại của dân biểu liên bang Madison Cawthorn tại đơn vị bầu cử Quận 11 của tiểu bang North Carolina trong tuần này cũng tương tự Herbster. Cawthorn tự làm tổn hại nghiêm trọng đến thanh danh với loạt cáo buộc đáng xấu hổ đến nỗi sự ủng hộ của Trump không thể cứu được ông ta.
Tại Idaho vào tối Thứ Ba, Thống đốc Brad Little đương nhiệm đã dễ dàng đánh bại Phó thống đốc đương nhiệm Janice McGeachin, người được “sự chứng thực hoàn toàn” của Trump với cách biệt lớn: 53%-31%. McGeachin có mối quan hệ tốt với những nhân vật cực hữu ở Idaho và từng tìm cách hủy bỏ các hướng dẫn về đại dịch của Brad Little. Bill Palatucci, thành viên Ủy ban Quốc gia Đảng Cộng hòa từ New Jersey, nhận xét: “Rõ ràng, Trump không thể đốt cháy thế giới!”. Palatucci là cố vấn lâu năm của cựu thống đốc New Jersey Chris Christie, đối thủ với Trump trong cuộc bầu cử năm 2020 và có thể tranh cử tổng thống vào năm 2024. Tuy nhiên, nhiều đảng viên Đảng Dân chủ tin rằng Trump vẫn là nhà lãnh đạo “không thể tranh cãi” của GOP, bất kể các ứng cử viên được chọn của ông có giành chiến thắng sơ bộ hay không.
Sau những hỗn loạn gây ra, Trump vẫn được GOP tín nhiệm
Joe Trippi, một cố vấn lâu năm của Đảng Dân chủ, người có kinh nghiệm trong nhiều chiến dịch tranh cử tổng thống, nói về Trump và GOP: “Trump vẫn sở hữu đảng của ông ta!”. Nói vậy là có cơ sở. Sự ủng hộ của Trump là yếu tố quyết định trong một số cuộc đua trong đảng. Ở North Carolina, ông hậu thuẫn dân biểu Ted Budd tranh ghế Thượng viện gần một năm trước. Ở tiểu bang Ohio, Trump đã giúp đẩy J.D. Vance về đích dù chỉ quyết định ủng hộ có một tuần trước bầu cử sơ bộ ngày 3 Tháng Năm.
Khi ủng hộ ứng viên thống đốc nào, Trump đều làm quyết liệt. Cựu tổng thống cũng quan tâm đến các cuộc đua vào Thượng viện liên bang. Xu hướng đó sẽ tiếp tục diễn ra ở tiểu bang Georgia vào tuần tới, nơi Thống đốc Brian Kemp đương nhiệm, dự kiến sẽ dễ dàng đánh bại lựa chọn của Trump, cựu Thượng nghị sĩ liên bang David Perdue, và ngồi tiếp nhiệm kỳ hai. Cựu ngôi sao NFL Herschel Walker, người được Trump ủng hộ vào Thượng viện, dự kiến cũng sẽ chiến thắng cuộc bầu cử sơ bộ. Một cuộc đua khác ở tiểu bang Georgia cũng được theo dõi chặt chẽ là ghế ngoại trưởng (secretary of state), nơi người đương nhiệm, Brad Raffensperger, từng bị Trump tấn công vì (giống như Kemp) từ chối hậu thuẫn yêu cầu lật ngược kết quả bầu cử năm 2020 của Trump. Bầu cử tại Georgia rất căng thẳng. Cả người của Trump và các đối thủ của họ đều có khả năng xoay chuyển tình thế.
Chiến địa Pennsylvania
Kết quả bầu cử sơ bộ tại bang chiến địa Pennsylvania tuần này có vài bất ngờ. Trong cuộc đua vào Thượng viện liên bang, sự tán thành của Trump đã giúp Mehmet Oz, một bác sĩ nổi tiếng trên truyền hình giành được khoảng một phần ba số phiếu bầu. Cũng tại Pennsylvania, trong cuộc đua giành chức thống đốc, Trump đợi cho đến ba ngày trước bầu cử sơ bộ mới quyết định ủng hộ Doug Mastriano, Thượng nghị sĩ bang, người đã giành chiến thắng trong cuộc đua vào tối Thứ Ba với tỷ lệ cử tri Cộng hoà đi bỏ phiếu đông khác thường. Tuy nhiên, Mastriano – từ lâu được xem là ứng viên GOP ủng hộ Trump nhất – được nhiều người đánh giá sẽ thất thế hơn trong cuộc bầu cử vào mùa Thu chống lại đối thủ Josh Shapiro của Đảng Dân chủ, hiện là Tổng chưởng lý Pennsylvania.
Mastriano là một trong những người ủng hộ tích cực nhất tuyên bố của Trump “cuộc bầu cử năm 2020 là không công bằng”. Ông cũng đóng vai trò tích cực trong việc tìm cách loại bỏ hàng triệu lá phiếu “bất hợp pháp”, nhằm cố gắng thay đổi kết quả và trao lại chức vụ tổng thống cho Trump. Mastriano thề sẽ xem lại các máy bỏ phiếu ở các quận nghi ngờ gian lận nếu đắc cử. Nếu Mastriano giành chiến thắng vào mùa Thu này trước Shapiro, ông ta sẽ có một vị trí vững chắc để ảnh hưởng đến kết quả cuộc bầu cử năm 2024. Ngồi vào ghế Thống đốc, Mastriano sẽ có cơ hội không chỉ nói mà còn hành động. Cụ thể, nhân vật này sẽ có ảnh hưởng đáng kể trong việc điều hành cuộc bầu cử 2024 tại một tiểu bang chiến địa nên các chuyên gia lo lắng về “sự đổ vỡ của nền dân chủ” trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2024.
Tại Pennsylvania, thống đốc được quyền “bất thường” bổ nhiệm trực tiếp ngoại trưởng, người giữ chức vụ trưởng ban bầu cử và ký công nhận kết quả bầu cử. Nếu trưởng ban từ chối ký, sự hỗn loạn sẽ xảy ra. “Rủi ro lớn nhất là khi trưởng ban tuyên bố: Tôi không chứng nhận cuộc bầu cử, bất kể phán quyết của tòa án, bất chấp những bằng chứng, bởi vì tôi quan tâm hơn đến những nghi ngờ gian lận – Clifford Levine, một luật sư bầu cử Dân chủ ở Pennsylvania nói – Lúc đó, hệ thống luật pháp sẽ gặp sự cố cũng như toàn bộ quy trình bầu cử”.
Thống đốc có vai trò quan trọng trong việc chuyển giao kết quả bầu cử qua Cử tri đoàn cho Quốc hội vì Quốc hội liên bang vẫn chưa thông qua đạo luật cấm các thống đốc can thiệp hoặc đảo lộn kết quả bầu cử. Hiện Pennsylvania vẫn tồn tại đạo luật “Electoral Count Act” ban hành năm 1887 trong đó cho phép cơ quan lập pháp bang (hiện do GOP kiểm soát) vô hiệu hoá phiếu bầu phổ thông của bang và thay thế bằng một “đại cử tri đoàn thánh thức” (competing slate of electors), thay cho Cử tri đoàn chính thức để đảo ngược kết quả bầu cử của tiểu bang. Theo luật, nếu thống đốc ký tên đồng ý, những phiếu bầu của “đại cử tri đoàn thách thức” sẽ là phiếu được tính (một nhóm thượng nghị sĩ lưỡng đảng tại Thượng viên liên bang đang nghiên cứu dự luật để bịt lỗ hổng này và ngăn chặn các hình thức can thiệp phản dân chủ khác nhưng chưa thành công).
Trong các cuộc bầu cử sơ bộ sắp diễn ra, đáng chú ý là tại tiểu bang Arizona vào ngày 2 Tháng Tám, nơi một người tích cực bác bỏ kết quả bầu cử 2020, cựu phóng viên truyền hình Kari Lake, được Trump ủng hộ từ Tháng Chín năm ngoái có thể thắng vé tranh ghế thống đốc.
