Hai ngày sau cuộc tấn công ngày 6 Tháng Một vào Điện Capitol, cố vấn quân sự hàng đầu của Tổng thống Donald Trump, Chủ tịch Tham mưu trưởng Liên quân, tướng Mark Milley, đã đơn độc thực hiện một nhiệm vụ ngăn chặn để Trump không thể ra lệnh tấn công quân sự nguy hiểm hoặc phóng vũ khí hạt nhân, theo “Peril”, cuốn sách mới của nhà báo huyền thoại Bob Woodward, viết cùng phóng viên kỳ cựu tờ The Washington Post, Robert Costa.
– Trong Phòng Bầu dục ngày 5 Tháng Một, Pence nói với Trump rằng nhiệm vụ của ông đơn giản chỉ là “mở phong bì”. Trump hét lên: “Tôi không muốn là bạn với ông nữa nếu ông không làm điều này (lật ngược kết quả bầu cử). Ông đã phản bội chúng ta. Tôi đã tạo ra ông. Ông chẳng là gì cả”.
– Pelosi nói: “Những gì tôi đang nói với ngài là nếu những người ở Tòa Bạch Ốc không thể ngăn Trump tấn công Điện Capitol thì họ có thể làm được gì khác nếu ông ta manh động? Có lẽ ngài đã biết ông ta bị điên trong một thời gian dài”. Milley trả lời: “Thưa bà, tôi đồng ý với bà tất cả”.
– Khi Trump từ chối chuyển giao quyền lực vào Tháng Mười Một 2020, Giám đốc CIA Gina Haspel cảnh báo Milley: “Chúng ta đang trên đường tiến tới một cuộc đảo chính điên rồ của Cánh hữu. Trump hành động như một đứa trẻ sáu tuổi lên cơn giận”. Ngoại trưởng Mỹ lúc đó là Mike Pompeo cũng nói với Milley: “Trump đang trong tâm trạng rất đen tối!”.
Tòa Bạch Ốc những ngày hỗn loạn
Woodward và Costa viết: “Milley suy nghĩ sâu sắc về khả năng xấu xảy ra khi Trump bị sa sút tinh thần nghiêm trọng sau cuộc bầu cử, trở thành người hưng cảm, luôn to tiếng với cấp dưới và bị đắm chìm trong thuyết âm mưu bầu cử”. Theo các tác giả, tướng Milley tâm sự với cấp dưới là ông lo lắng Trump có thể tung hỏa mù, và không ai biết tổng thống sẽ “kích hoạt” ngòi nổ lúc nào và do đâu. Để phòng ngừa, Milley có quyết định bất thường là triệu tập một cuộc họp bí mật tại văn phòng ở Ngũ Giác Đài vào ngày 8 Tháng Một để xem xét “các nguy cơ quân sự mà tổng thống có thể tiến hành, kể cả việc phóng vũ khí hạt nhân”.
Trước các quan chức cấp cao phụ trách Trung tâm Chỉ huy Quân sự Quốc gia (National Military Command Center), phòng chiến tranh của Lầu Năm Góc, Milley lưu ý họ không được nhận lệnh của bất kỳ ai, trừ khi có ý kiến của ông. “Tôi phải là một phần của bất cứ kế hoạch quân sự nào” – Milley khẳng định, theo cuốn sách. Sau đó, ông đi quanh phòng, nhìn vào mắt từng người và yêu cầu họ xác nhận đã hiểu bằng lời. Tất cả đều nói “Vâng, thưa ngài!” và Milley xem đây là một “lời thề”. “Peril” đã dựa trên hơn 200 cuộc phỏng vấn với những người liên quan và nhân chứng trực tiếp, để vẽ nên một bức tranh “rùng mình” về Trump trong những ngày cuối cùng tại vị.
Đây là cuốn sách thứ ba của Woodward khai thác nhiệm kỳ tổng thống của Trump, trong đó kể lại những khoảnh khắc hậu trường của một vị tổng thống-tổng tư lệnh năng nổ nhưng hay bùng nổ, quát mắng các cố vấn và phụ tá cấp cao để cố bám víu lấy quyền lực cho đến tận ngày 6 Tháng Một. Cuốn sách có các chi tiết về phản ứng của Trump đối với cuộc nổi dậy và các chi tiết mới được tiết lộ về màn “căng thẳng” tại Phòng Bầu dục ngày 5 Tháng Một giữa Trump và Phó Tổng thống Mike Pence. Trong Phòng Bầu dục ngày 5 Tháng Một, Pence nói với Trump rằng nhiệm vụ của ông đơn giản chỉ là “mở phong bì”. Trump hét lên: “Tôi không muốn là bạn với ông nữa nếu ông không làm điều này (lật ngược kết quả bầu cử). Ông đã phản bội chúng ta. Tôi đã tạo ra ông. Ông chẳng là gì cả”.
Milley có hai cuộc điện thoại với viên tướng cao nhất của quân đội Trung Quốc, quốc gia đang cảnh giác cao về tình trạng hỗn loạn ở Mỹ, và Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi. Ông cố trấn an bà Pelosi là “vũ khí hạt nhân vẫn trong tầm kiểm soát”. Woodward và Costa có được độc quyền bản ghi cuộc gọi.
Pelosi nói: “Những gì tôi đang nói với ngài là nếu những người ở Tòa Bạch Ốc không thể ngăn Trump tấn công Điện Capitol thì họ có thể làm được gì khác nếu ông ta manh động? Có lẽ ngài đã biết ông ta bị điên trong một thời gian dài”. Milley trả lời: “Thưa bà, tôi đồng ý với bà tất cả”. Sau cuộc gọi, Milley quyết định hành động sớm. Ông dặn các thuộc cấp cấp cao của mình là “hãy cảnh giác mọi lúc mọi nơi”.
Miley gọi cho Giám đốc Cơ quan An ninh Quốc gia Paul Nakasone, cũng với nội dung tương tự. Với Giám đốc CIA Gina Haspel, ông nói: “Hãy nghiêm túc theo dõi tình hình ở tất cả mọi góc độ”. Các tác giả viết: “Lúc đó, Milley một mình giám sát những hành động nguy hiểm cho an ninh quốc gia của nước Mỹ mà người dân Mỹ và thế giới không hề hay biết!”.
Woodward và Costa nhấn mạnh: “Một số người có thể cho rằng Milley đã vượt quá quyền hạn, thậm chí tiếm quyền nhưng ông tin rằng đây là ‘biện pháp phòng ngừa cần thiết để đảm bảo không có nguy hiểm cho trật tự quốc tế, không có ‘chiến tranh không tuyên bố’ với Trung Quốc, với những nước khác, và không khai hỏa vũ khí hạt nhân”.
Ngay sau khi thua cuộc bầu cử Tháng Mười Một 2020, Milley phát hiện Trump đã thông qua bản ghi nhớ rút toàn bộ quân khỏi Afghanistan trước ngày 15 Tháng Một, 2021, tức trước khi ông ta rời Nhà Trắng. Bản ghi nhớ được soạn thảo bí mật bởi hai cộng sự trung thành với Trump. Không ai trong đội ngũ an ninh quốc gia biết về nó. Nhưng may mắn là bản ghi nhớ chưa được thực thi. Theo Woodward và Costa, các quan chức an ninh quốc gia hàng đầu lo lắng Trump có thể chơi trò “Wag the Dog” (chỉ việc kích động xung đột trong nước hoặc nước ngoài nhằm đánh lạc hướng về thất bại trong cuộc bầu cử).
Khi Trump từ chối chuyển giao quyền lực vào Tháng Mười Một 2020, Giám đốc CIA Gina Haspel cảnh báo Milley: “Chúng ta đang trên đường tiến tới một cuộc đảo chính điên rồ của Cánh hữu. Trump hành động như một đứa trẻ sáu tuổi lên cơn giận”. Haspel cũng lo Trump sẽ tấn công Iran. “Nếu xảy ra như thế thì đây là một tình huống rất nguy hiểm. Chúng ta có nên tấn công ‘cái tôi’ của ông ấy?” – Haspel hỏi Milley. Ngoại trưởng Mỹ lúc đó là Mike Pompeo nói với Milley: “Trump đang trong tâm trạng rất đen tối!”.
Milley trả lời là với cương vị Tham mưu trưởng Liên quân, ông chỉ có một mục tiêu là đảm bảo chuyển giao quyền lực hòa bình vào ngày 20 Tháng Một. “Tình hình hiện nay giống như chúng ta đang ngồi trên một chiếc máy bay có bốn động cơ nhưng ba động cơ đã hỏng. Chúng ta không có thiết bị hạ cánh nhưng sẽ làm mọi cách để hạ cánh an toàn. Tôi tin chúng ta sẽ làm được”.
Cơn cuồng nộ mất kiểm soát của Trump
Ngày 4 Tháng Mười Một, một ngày sau cuộc bầu cử, Trump có vẻ đã sẵn sàng thừa nhận thất bại. Ông hỏi cố vấn Kellyanne Conway: “Làm thế nào chúng ta lại để mất phiếu bầu vào tay Joe Biden?”, nhưng sau khi gọi điện cho những người trung thành như cựu thị trưởng New York, luật sư Rudy Giuliani, và một số người khác, Trump lại chuyển qua tin vào loạt thuyết âm mưu về gian lận bầu cử. Bộ trưởng Tư pháp William Barr lúc đó đã cố nói chuyện “tình lý” với tổng thống, thuyết phục Trump “những tuyên bố gian lận đều không có thật”.
Thậm chí Barr khẳng định tin tức về các máy bỏ phiếu chỉ là “chuyện nhảm nhí!”. Các tác giả tin rằng Steve Bannon, người bị truy tố vào Tháng Tư 2020 và sau đó được Trump ân xá, đóng một vai trò quan trọng trong chuỗi sự kiện dẫn đến ngày bạo loạn 6 Tháng Một. Ngày 30 Tháng Mười Hai, Bannon thuyết phục Trump từ Mar-a-Lago trở lại Nhà Trắng để chuẩn bị cho ngày 6 Tháng Một, ngày Quốc hội chứng nhận kết quả bầu cử. “Ngài phải trở lại Washington và trở lại một cách ấn tượng ngay hôm nay – Bannon nói với Trump, theo cuốn sách – Ngài cũng phải gọi Pence ra khỏi nơi nghỉ mát chết tiệt! Đây là một cuộc khủng hoảng”.
Bannon còn tự tin: “Chúng ta sẽ chôn cất Biden vào ngày 6 Tháng Một”. Ngày 5 Tháng Một, Trump áp lực Pence phải lật ngược kết quả bầu cử. Cuộc điện đàm giữa hai người diễn ra trong tiếng la hét của những người ủng hộ phong trào MAGA và ủng hộ Trump gần Đại lộ Pennsylvania. Nhưng Pence trả lời là “Không thể!”. Trump gọi lại cho Pence vào sáng ngày 6 Tháng Một, và tuyên bố: “Nếu ông không làm thì tôi đã chọn nhầm người cách đây bốn năm”. Trump tức giận nói với các nhân viên: “Ông ấy đã trở nên quá yếu đuối!”. Khi Pence cho biết ông ấy chuẩn bị chứng nhận kết quả bầu cử, Tổng thống Trump nổi cơn thịnh nộ.
Theo Woodward và Costa, ngay sau đó, Pence gọi điện cho Dan Quayle, người từng là phó tổng thống của George H. W. Bush, để tìm lời khuyên. Nhưng Quayle đề nghị Pence hãy giao quyền quyết định cho các nghị sĩ. “Đó là tất cả những gì ngài có thể làm. Ngài không có quyền lực”. Tướng về hưu Keith Kellogg, người từng là cố vấn an ninh quốc gia của Pence, có mặt tại Toà Bạch Ốc cùng với Trump khi ông xem cuộc nổi dậy diễn ra trên truyền hình. Kellogg thúc giục Trump hãy có phản ứng tức thì. “Ngài nên viết một tweet gửi đám đông; nếu không, ngài sẽ không thể kiểm soát họ!” – Kellogg nói, “Ừ!” – Trump nói, chớp mắt nhưng vẫn tiếp tục xem truyền hình.
Ivanka Trump cũng cố can thiệp, nói chuyện với cha cô ba lần, khuyên Trump “hãy gác mọi chuyện sang bên, đừng quan tâm đến nữa!”. Theo cuốn sách, vào Tháng Sáu 2020, sau cuộc biểu tình Black Lives Matter gần Nhà Trắng, Trump đã chỉ trích Bộ trưởng Quốc phòng lúc đó là Mark Esper, người vừa tuyên bố tại một cuộc họp báo rằng ông phản đối việc viện dẫn một đạo luật để đàn áp công chúng. “Ông đã tước bỏ quyền hạn của tôi” – Trump hét vào mặt Esper trong Phòng Bầu dục – “Ông không phải tổng thống! Tôi mới là tổng thống… Chết tiệt!”. Sau đó, Trump quay sang những người có mặt trong phòng: “Tất cả các người đều là đồ chết tiệt!”.
Sau cuộc bầu cử, cơn thịnh nộ của Trump chuyển sang Barr vì bộ trưởng tư pháp dám đề cập đến chính quyền Biden sắp tới. Trump phát điên lên đến nỗi, Barr phải tự hỏi: “Nếu con người có thể bốc lửa từ tai thì đó chính là… người này?”. Lãnh đạo thiểu số Cộng hoà hiện nay tại Hạ viện, dân biểu Kevin McCarthy, cũng bị Trump cho là “kẻ phản thùng”, giả vờ làm thân và nịnh hót”. Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Lindsey Graham nhận định (theo cuốn sách): “Nếu ông ấy muốn tranh cử, trước hết cần giải quyết những vấn đề về nhân cách của ông ấy”. Vào Tháng Bảy, cựu quản lý chiến dịch tranh cử của Trump, Brad Parscale (bị loại vào Tháng Chín 2020) nhận định: “Tôi không nghĩ Trump xem đây là sự trở lại mà là sự… báo thù!”.
“Peril” là một trong những cuốn sách được phát hành trong năm nay liên quan những ngày cuối cùng đầy biến động trong nhiệm kỳ tổng thống của Trump. Cuốn sách trước đây của Woodward về Trump có tựa “Rage”, nhưng “Peril” mới chứa đầy sự cuồng nộ và đẩy cơn thịnh nộ lên tầm cao mới. Cuốn “I Alone Can Fix It” của hai phóng viên tờ Washington Post Phil Rucker và Carol Leonnig cũng trình bày chi tiết cách Milley thảo luận “kế hoạch ngăn chặn” với các tham mưu trưởng quân đội để chống lại các mệnh lệnh bất hợp pháp có thể được Trump đưa ra trong tình thế có nhiều lo ngại ông ta và các đồng minh sẽ tổ chức đảo chính.
