Afghanistan nhanh chóng thất thủ và Kabul rơi vào hỗn loạn đã khiến cho Tổng thống Joe Biden tạm ngưng kỳ nghỉ tại Trại David, quay về Tòa Bạch Ốc và có bài phát biểu trước quốc dân vào trưa nay Thứ Hai 16 Tháng Tám; trong đó ông cương quyết bảo vệ quyết định rút quân đội Mỹ khỏi cuộc chiến tranh dài nhất trong lịch sử đất nước.
Ông Biden cũng bác bỏ những lời chỉ trích mà các nước đồng minh và đối thủ của Hoa Kỳ đưa ra về các biến cố hôm cuối tuần, khi hàng ngàn người Afghanistan tuyệt vọng chen nhau lên các phi cơ quân sự vốn được dùng để đưa công dân Mỹ ra khỏi thủ đô Kabul vừa bị phiến quân Taliban chiếm cứ, một số người đã rơi xuống đất tử vong.
Như vài lần trước đây, Tổng thống Biden nhắc lại quan điểm của ông về sự can dự của Hoa Kỳ ở Afghanistan sau khi nước Mỹ bị al-Qaeda tấn công năm 2001 là để ngăn chặn các tổ chức khủng bố tấn công vào nội địa nước Mỹ. Ông cho rằng, mục tiêu đó đã đạt được và không có lý do gì để quân đội Mỹ tiếp tục hiện diện dài hạn ở Afghanistan. “Nhiệm vụ của chúng ta ở Afghanistan không bao giờ nên coi là xây dựng quốc gia (nation-building); không bao giờ nên coi là tạo ra một nền dân chủ trung ương tập quyền thống nhất (unified, centralized democracy)” mà chỉ bảo đảm al-Qaeda không tiếp tục sử dụng Afghanistan làm căn cứ để tấn công nước Mỹ một lần nữa. “Chúng ta hãy tập trung chú ý vào các mối đe dọa mà chúng ta đối mặt hôm nay, trong năm 2021, chứ không phải những mối đe dọa của ngày hôm qua”, ông Biden nói, trích bài diễn văn của ông đăng trên báo The New York Times.
“Với tư cách tổng thống của các bạn, tôi phải lựa chọn, hoặc hoàn tất cam kết rút hết quân đội của chúng ta, hoặc leo thang xung đột và cử thêm hàng ngàn binh sĩ Mỹ ra trận và kéo dài cuộc chiến tranh sang thập niên thứ ba,” ông Biden nói, và nhấn mạnh: “Tôi vẫn giữ vững quyết định của mình”.
Ông Biden thừa nhận sự thật từ những cảnh tượng đau lòng trong 72 giờ qua: Cuộc triệt thoái hỗn loạn để di tản Đại sứ quán Mỹ ở Kabul trước cuộc tiến quân thần tốc của Taliban gợi lại ký ức đau buồn về thất bại thảm hại của người Mỹ khi rút khỏi Sài Gòn Tháng Tư năm 1975. Ông Tổng thống thừa nhận rằng quyết định rút quân của ông có hậu quả “khó khăn và lộn xộn”. Ông cũng thừa nhận thực tế Afghanistan sụp đổ nhanh hơn rất nhiều so với dự tính của chính quyền Mỹ.
Nhưng ông bác bỏ sự đồng nhất giữa hai sự kiện Kabul và Sài Gòn, và nhấn mạnh rằng chính phủ của ông đã có kế hoạch đối phó với sự xâm chiếm nhanh chóng của Taliban; ông bày tỏ hài lòng rằng các nhà ngoại giao và quân sự Mỹ đã được đưa tới nơi an toàn gần phi trường Kabul, được hàng ngàn binh sĩ Mỹ bảo vệ. Ông đổ lỗi gây ra sự sụp đổ nhanh chóng cho các nhà lãnh đạo chính trị và quân sự Afghanistan, đã không tự lực chiến đấu.
“Các nhà lãnh đạo chính trị của Afghanistan đã bỏ cuộc và đào thoát khỏi đất nước,” ông Biden nói và cáo buộc quân đội Afghanistan đã buông vũ khí, không chống cự, sau hai thập niên được quân đội Hoa Kỳ huấn luyện, trang bị hàng trăm tỷ đô la vũ khí tối tân và những nguồn lực khác. “Nếu có điều gì [đáng nói], thì những diễn tiến trong tuần qua càng củng cố sự thật rằng, chấm dứt can thiệp quân sự của Hoa Kỳ tại Afghanistan vào lúc này là một quyết định đúng đắn”, Tổng thống Biden nói. Ông cho biết, ông đã thúc giục các nhà lãnh đạo Afghanistan tìm một giải pháp ngoại giao đích thực. “Nhưng lời khuyên đó đã bị từ chối thẳng thừng”, ông nói thêm.
Một lần nữa, ông Biden cam kết giải cứu hàng ngàn người Afghanistan đã cộng tác với Hoa Kỳ trong hai mươi năm chiến tranh, nhưng đến sáng Thứ Hai 16 Tháng Tám, số phận của nhiều người đang kẹt lại ở Kabul và những nơi khác vẫn chưa biết ra sao. Hàng ngàn người có song tịch (Mỹ + Afghanistan) vẫn chưa thống kê được trong khi có nhiều báo cáo về các hành động trả thù tàn nhẫn của Taliban ở những vùng mà chúng chiếm được.
Đáp lại lời phê phán chính phủ Biden đã quá chậm trễ trong việc di tản công dân và giải cứu những thường dân Afghanistan đã cộng tác với Mỹ, ông Biden cho rằng có hai lý do: Một là đa số người Afghanistan không muốn ra đi sớm mà vẫn hy vọng vào tình hình của đất nước và hai là chính phủ Kabul không cho phép người Mỹ tổ chức một cuộc di tản quy mô lớn “để tránh gây ra sự khủng hoảng niềm tin trong dân chúng”.
Trước tình thế hỗn loạn hiện đang diễn ra, ông Biden trấn an rằng quân đội Mỹ đang thực hiện cuộc di tản và giải cứu một cách chuyên nghiệp và hiệu quả, dù không tránh khỏi rủi ro. Tổng thống cũng cho biết chính quyền của ông đã nói rõ với Taliban: Nếu Taliban tấn công người Mỹ hoặc làm gián đoạn công tác của họ, quân đội Mỹ sẽ phản ứng rất nhanh và rất mạnh, bằng hỏa lực tiêu diệt nếu cần thiết. “Nhiệm vụ quân sự hiện nay của chúng ta chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, quy mô giới hạn và mục tiêu rõ ràng: Đưa người của chúng ta và đồng minh ra khỏi Afghanistan càng nhanh chóng và an toàn càng tốt. Một khi hoàn thành nhiệm vụ đó, chúng ta sẽ kết thúc cuộc rút quân, kết thúc cuộc chiến tranh dài nhất của người Mỹ sau hai mươi năm đổ máu” ông Biden nói.
Nhưng sự sụp đổ quá nhanh của chính phủ Afghanistan hôm cuối tuần qua, với những biến cố diễn ra dồn dập đã khiến Tòa Bạch Ốc bị bất ngờ dù trước đó đã có nhiều cảnh báo từ các nghị sĩ Dân Chủ và Cộng Hòa, các cựu binh Afghanistan, cựu Tổng thống Donald Trump, các chuyên gia ngoại giao và quan chức các chính phủ tiền nhiệm.
Thượng nghị sĩ Mitch McConnell (Cộng Hòa – Kentucky), lãnh đạo khối thiểu số Thượng Viện gọi biến cố ở Afghanistan và một “sự sụp đổ có tính biểu tượng” (monumental collapse) và cho rằng ông Biden phải chịu hoàn toàn trách nhiệm. Dân biểu Seth Moulton (Dân Chủ – Massachusetts), nguyên là đại úy Thủy Quân Lục Chiến, nhận xét chính phủ “không chỉ phạm sai lầm về an ninh quốc gia mà cả một sai lầm về chính trị”. Liên đoàn Tự do Dân sự Hoa Kỳ (ACLU) lên án Tổng thống Biden “đã thất bại trong nhiệm vụ hết sức quan trọng là bảo vệ nhân đạo”.
Đọc thêm:
