Một quỹ đầu tư công do Thái tử Mohammed bin Salman giám sát được xem là đang hỗ trợ cho các dự án kinh doanh mang lại nhiều lợi nhuận cho cựu tổng thống và cố vấn cấp cao của ông.
Xung đột lợi ích
Đầu năm 2021, khi Donald Trump rời Toà Bạch Ốc, ông và con rể Jared Kushner phải đối mặt với những thách thức kinh doanh chưa từng có. Doanh thu tại các cơ sở kinh doanh của Trump bị giảm mạnh trong nhiệm kỳ tổng thống của ông. Cuộc tấn công vào Điện Capitol bởi những người ủng hộ ông đã khiến “thương hiệu Trump” càng trở nên phân cực hơn.
Công ty gia đình của cậu con rể Jared Kushner từng có bước đột phá kinh doanh lớn cũng cần khoản cứu trợ $1,2 tỷ từ bên ngoài sau khi hứng chịu hậu quả chính trị với tư cách là một phụ tá cấp cao của Trump. May mắn, một “đồng minh được chờ đón” đã nhanh chóng đến giải cứu.
Một ngày sau khi rời Toà Bạch Ốc, Kushner thành lập một công ty mà vài tháng sau, ông đã chuyển đổi thành một công ty cổ phần tư nhân nhờ 2 tỷ từ một quỹ đầu tư công (sovereign wealth fund-quỹ tài sản chủ quyền) do Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman làm chủ tịch. Theo các tình tiết chưa được báo cáo trước đây về các biểu mẫu của Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch (Securities and Exchange Commission) mà tờ The Washington Post xem được, công ty của Kushner đã khôn khéo cấu trúc các khoản tiền đó sao cho không phải tiết lộ nguồn gốc của chúng.
Các chuyên gia dự đoán doanh nghiệp của Kushner đã sử dụng một chiến lược thường được nhiều công ty cổ phần tận dụng để tránh phải minh bạch về các nguồn tài trợ. Cần nhắc lại, một năm sau ngày nhậm chức, các sân golf của Trump bắt đầu tổ chức các trận đấu thuộc hệ thống giải LIV Golf do Saudi Arabia tài trợ. Công ty gia đình Trump Organization của Trump cũng đạt được thỏa thuận với một công ty bất động sản Saudi Arabia về kế hoạch xây dựng khách sạn Trump như một phần của khu nghỉ dưỡng chơi golf trị giá $4 tỷ ở Oman.
Các khoản đầu tư đáng kể của người Saudi Arabia vào hai doanh nghiệp trên mang lại lợi ích cho cả Trump và con rể Jared Kushner nhờ họ xây dựng được mối quan hệ mật thiết với Mohammed khi Trump còn đương chức. Giờ đây, với việc Trump tái tranh cử tổng thống, một số chuyên gia an ninh quốc gia và hai cựu quan chức Toà Bạch Ốc bắt đầu bày tỏ lo ngại. John Bolton, cố vấn an ninh quốc gia thời Trump nhận định trong một cuộc phỏng vấn: “Tôi nghĩ đây là lúc họ gặt hái những gì đã gieo. Hai người làm việc rất “chăm chỉ”, đặc biệt là Jared. Anh ta quan tâm đến Trung Đông cũng là vì kinh doanh”.
Hai bên có lợi như thế nào?
Trump từng thừa nhận có những thương vụ làm ăn hàng chục triệu đôla với Saudi Arabia trước khi trở thành tổng thống. Thượng nghị sĩ Ron Wyden (Dân chủ-Oregon), Chủ tịch Ủy ban Tài chính Thượng viện từng điều tra nhiều năm các mối quan hệ này, cảnh báo: “Dan díu tài chính giữa hoàng gia Saudi Arabia và gia đình Trump đặt ra một số vấn đề rất nghiêm trọng. Nếu nhìn vào các lợi ích tài chính của công ty Kushner, bạn sẽ thấy mớ bòng bong ngờ vực!”.
Các chuyên gia cho rằng Trump, nếu tái đắc cử, sẽ có ít khả năng đối đầu với chế độ Saudi Arabia trong các cuộc khủng hoảng trong tương lai do những vướng mắc về tài chính giữa hai bên. Don Fox, cựu quyền giám đốc Văn phòng Đạo đức Chính phủ (Office of Government Ethics) đặt câu hỏi:
“Trong khi các cựu quân nhân phải tuân thủ những quy tắc đạo đức và bí mật quốc gia khi xin vào làm việc cho chính phủ nước ngoài thì không có yêu cầu nào đối với Trump, cựu tổng tư lệnh, cũng như các cựu quan chức cấp cao của Toà Bạch Ốc về việc họ phải nói sự thật mối quan hệ tài chính với các chính phủ nước ngoài. Đây là sự thiếu sót rõ ràng trong luật đạo đức cần được Quốc hội chỉnh sửa. Tôi nghĩ Quốc hội đã có một nhận thức nhất định về những gì một tổng thống được làm sau nhiệm kỳ, chẳng hạn như khánh thành thư viện hay bảo tàng mang tên mình hoặc trở thành diễn giả, viết hồi ký. Họ phải tuân thủ những nguyên tắc không thể vượt qua. Nhưng những người soạn thảo các luật đạo đức lại bỏ qua việc một cựu tổng thống kiếm tiền bằng cách tận dụng mối quan hệ trong thời gian còn tại chức của mình!”.
Ngay sau Trump chiến thắng vào năm 2016, Kushner bắt đầu kết nối với Mohammed. Kushner, 35 tuổi, không có kinh nghiệm về chính sách đối ngoại nhưng vẫn được Trump tin cậy giao cho việc… thúc đẩy tiến trình hòa bình Trung Đông. Còn Mohammed, một Thái tử 31 tuổi, đang để mắt đến ngôi vua. Trong bốn năm Trump tại vị, mối quan hệ được “làm mới” đã mang lại lợi ích to lớn cho cả hai. Mohammed thu được tiền từ bán vũ khí, được bật đèn xanh để phong tỏa quốc gia láng giềng Qatar (bất chấp việc Mỹ có một căn cứ quân sự lớn ở đó) và giam lỏng một loạt công dân nổi tiếng trong nhiều tháng tại một khách sạn cao cấp để đòi hàng tỷ đôla “tiền đổi lấy tự do”.
Ngược lại, Trump và Kushner nhận được sự hỗ trợ của Mohammed cho một trung tâm chống khủng bố, bán vũ khí và một thỏa thuận bình thường hóa quan hệ Israel-Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và một số quốc gia khác. Kushner thực hiện các chuyến đi thường xuyên đến Saudi Arabia và giữ liên lạc chặt chẽ với Mohammed đến nỗi hai cựu quan chức cấp cao giấu tên thú nhận rằng lúc đó họ rất mù mờ về các vấn đề ngoại giao nhạy cảm được Kushner tiến hành. “Nhìn chung, chúng tôi không biết anh ta đang làm gì” – một người nói.
Những hoạt động mờ ám của Kushner
Khi chính quyền Trump kết thúc, “thương hiệu Trump” rơi vào khó khăn. Các khách sạn, khu nghỉ dưỡng và những tài sản khác của gia đình ông bị mất $120 triệu doanh thu vào năm 2020 do đại dịch. Trump còn phải đối mặt với nhiều cuộc điều tra về các hoạt động kinh doanh của mình cùng nhiều vấn đề khác. Tháng Mười Hai 2022, Trump Organization bị kết tội gian lận thuế và bị phạt. Kushner cũng đối mặt với khó khăn vì mối quan hệ với cha vợ và những thất bại của chính mình.
Thậm chí, từ năm 2018 công ty gia đình của Kushner đã đề nghị một công ty Canada hỗ trợ tài chính để mua một tòa nhà văn phòng trị giá $1,8 tỷ ở New York. Một cuộc điều tra của Quốc hội đang xem xét liệu gói hỗ trợ đó có đóng góp của quỹ tài sản công do Qatar quản lý. Giờ đây, dù không có kinh nghiệm điều hành một quỹ đầu tư tư nhân, Kushner vẫn tìm kiếm hàng tỷ đôla cho dự án kinh doanh mới của mình. Một ngày sau khi chính quyền Trump kết thúc, Kushner thành lập công ty A Fin Management và sử dụng nó làm bàn đạp để thành lập quỹ đầu tư tư nhân Affinity Partners vào cuối năm đó.
Các quỹ như vậy thường sử dụng tiền của các nhà đầu tư để mua các công ty mới nổi có triển vọng. Quỹ đầu tư công của Saudi là nhà đầu tư đầu tiên bỏ vào $2 tỷ. Thoạt đầu, bốn thành viên trong hội đồng cố vấn của quỹ gồm năm người đã “không ủng hộ” trong một cuộc họp, nêu lý do Kushner thiếu kinh nghiệm về vốn cổ phần tư nhân nên rủi ro cho phía Saudi là rất cao. Tuy nhiên, ngay sau cuộc họp đó, Mohammed đã ép toàn bộ hội đồng phê duyệt khoản đầu tư $2 tỷ này (theo The New York Times dựa vào các biên bản kín về cuộc họp).
Vào Tháng Ba 2022, công ty do Kushner điều hành đã nộp một tài liệu đăng ký nhiệm vụ “tư vấn đầu tư” có tên là Biểu mẫu ADV với SEC nhưng chỉ nói mơ hồ về nguồn gốc của số tiền trên (“$2.51 tỷ trong tổng số $2.54 tỷ tài sản của Affinity Partners đến từ các nhà đầu tư không phải là người Mỹ”). Biểu mẫu bị đặt câu hỏi là liệu “các nhà đầu tư không phải là người Mỹ” này có phải là “quỹ đầu tư công” nước ngoài không. Thực tế cho thấy, có rất ít minh bạch trong các công ty cổ phần tư nhân như công ty của Kushner. Lý do, các quỹ này được phép giữ bí mật tên của các nhà đầu tư.
Năm 2020, FBI từng cảnh báo: “Những khoản đầu tư vào các quỹ phòng hộ (hedge fund) và công ty cổ phần tư nhân (private equity firm) có thể là để rửa tiền”. Công ty của Kushner, được điều hành bởi một số cựu quan chức chính quyền cấp cao, cho đến nay chỉ mới phân bổ khoảng 15% lượng tiền mặt có sẵn. Thông tin về các khoản đóng góp của Saudi (nếu có) vào hoạt động kinh doanh của Trump còn mờ đục hơn.
Từ lâu, Trump từng “khoe” ông có một lịch sử làm ăn tốt đẹp với Saudi. Khi khởi động chiến dịch tranh cử tại Trump Tower năm 2015, Trump nói: “Tôi yêu người Saudi Arabia. Nhiều người Saudi đang ở trong tòa nhà này”. Cuối năm đó, ông tiết lộ thêm trong một cuộc vận động tranh cử khác: “Người Saudi chi $40 triệu, $50 triệu để mua căn hộ của công ty tôi”.
Bắt đầu từ năm ngoái, LIV Golf tổ chức hai giải đấu mở màn tại các sân golf của Trump (hồ sơ tòa án tiết lộ Quỹ đầu tư công của Saudi chịu 100% chi phí giải đấu). LIV Golf – ra đời như đối thủ cạnh tranh của Giải đấu PGA (PGA Tournament) – đã phải vất vả để thu hút những tay golf hàng đầu. Vì PGA rút một giải đấu khỏi sân của Trump sau cuộc nổi dậy ngày 6 Tháng Một, Trump đã vận động thành lập giải đấu LIV và kêu gọi những người chơi golf nổi tiếng tham gia.
Ted Bishop, cựu chủ tịch PGA tiết lộ trong một cuộc phỏng vấn: Một giải đấu lớn thường trả từ $2 triệu đến $3 triệu cho một sân golf, chưa các khoản thu khác như quảng cáo, đồ lưu niệm và ăn uống. Những người chỉ trích LIV Golf gọi khoản tài trợ của Saudi Arabia là một nỗ lực “sportswashing” (rửa thể thao) nhằm xoá nhoà vụ sát hại nhà báo ly khai Saudi Khashoggi và hồ sơ nhân quyền của Saudi Arabia.
Tháng Mười Một qua, Trump Organization ký một thỏa thuận với công ty Dar Al Arkan của Saudi Arabia để phát triển cụm biệt thự, khách sạn và sân golf mang thương hiệu Trump ở Oman với sự hỗ trợ của chính phủ nước này. Việc xây dựng thương hiệu như vậy từng là trụ cột trong hoạt động kinh doanh quốc tế của Trump, nhưng thỏa thuận với Oman là thỏa thuận quốc tế đầu tiên được công bố công khai sau khi ông rời nhiệm sở. Trump tuyên bố: “Trump Oman là một dự án đặc biệt, ở một vị trí đặc biệt và chúng tôi rất vui được tham gia vào một thị trường đang phát triển nhanh chóng đó với một khách sạn đáng kinh ngạc, sân golf đẳng cấp thế giới và nhiều hơn thế nữa”.
Hiện đảng Dân chủ đang nỗ lực để có thêm các chi tiết về những thỏa thuận đáng ngờ của Trump và Kushner với nước ngoài. Cuộc điều tra của ủy ban Hạ viện đã bị đình trệ do đảng Cộng hòa tiếp quản Hạ viện, nhưng Ủy ban Tài chính Thượng viện có thể đảm nhận cuộc điều tra. Mohammed sẽ sớm trở thành vua Saudi, khi quốc vương hiện tại băng hà hoặc thoái vị và những lợi ích tài chính từ mối quan hệ với Saudi của Trump và Kushner vẫn tiếp tục.
Trump dự kiến tổ chức thêm ba giải đấu LIV trong năm nay. Kushner được cho là đã huy động được ít nhất $500 triệu nữa cho công ty của mình từ các nhà đầu tư quốc tế khác kể từ khi anh ta nộp đơn tại SEC vào năm ngoái, nâng tổng số tiền huy động lên khoảng $3 tỷ. Đến nay Kustner vẫn không lên tiếng về nguồn gốc của số tiền bổ sung này.
