Vẫn dẫn đầu nhưng mất dần lợi thế
Ông Donald Trump vẫn đang dẫn đầu các cuộc thăm dò trong đảng và được nhiều đảng viên Đảng Cộng hoà (GOP) yêu thích, nhưng vị thế của ông đã kém hẳn so với một năm trước. Các cuộc khảo sát mới nhất cho thấy một nửa số cử tri GOP được hỏi đang cân nhắc các ứng cử viên khác. Một số ứng viên cho cuộc bầu cử Tháng Mười Một được cựu tổng thống tán thành đã thua ở các tiểu bang Georgia, Idaho, Nebraska, North Carolina và South Carolina. Thống đốc bang Florida Ron DeSantis đã tăng thêm uy tín trong các cuộc thăm dò mới và nổi lên như người thách thức số một cho đề cử ứng viên tổng thống GOP cho năm 2024 nếu ông ra tranh cử. Vậy tại sao vị thế của Trump lại yếu đi?
Theo The Washington Post, đây là lý do: Trump từng có những nghị trình “đặc biệt” giúp ông nổi bật so với các đối thủ GOP hàng đầu khác. Nhưng ông đã không làm được điều đó khi chuẩn bị cho năm 2024 dù chưa công bố tranh cử. Thay vào đó Trump vẫn tập trung vào “Big Lie” (lời nói dối lớn) đã quá nhàm chán, tạo điều kiện cho các lựa chọn thay thế “Trumpian” như DeSantis. Trump từng độc quyền về một số vấn đề chính thu hút cử tri trong cuộc bầu cử năm 2016 và sau đó, nhưng nay thì không.
Khi Trump lần đầu tiên ra tranh cử tổng thống năm 2016, ông đã tiến hành cách tiếp cận bất thường theo ba hướng: Nghiêng sang hữu trong vấn đề nhập cư, hướng về trung dung về kinh tế và tấn công vào bộ máy cũ kỹ của GOP mỗi khi có cơ hội. Trump nổi bật nhất trong một khu vực có đông đúc chính trị gia bảo thủ trung thành với “truyền thống” và đã giành được đề cử. Nhưng kể từ đó, Trump đánh mất dần tính “duy nhất và không đụng hàng” trong quá trình giữ chân những người ủng hộ.
Bắt đầu là nhập cư và kinh tế
Năm 2016, Trump là chiến binh chống nhập cư rõ rệt nhất của GOP. Các đối thủ, Thượng nghị sĩ Florida Marco Rubio, Thượng nghị sĩ Texas Ted Cruz, cựu Thống đốc Jeb Bush (Florida) và John Kasich-Thống đốc Ohio lúc đó hoặc không tích cực ủng hộ cải cách nhập cư hoặc có quan điểm hỗn hợp. Điều đó đã tạo cho Trump một sức hấp dẫn đặc biệt đối với các cử tri chống nhập cư, những người cảm thấy bị đảng của họ phớt lờ.
Trung tâm Nghiên cứu Pew nhận thấy sự bất mãn này khi phát hiện 59% đảng viên GOP phàn nàn đảng không làm tốt vấn đề nhập cư trong năm 2015 và gần như đồng tình cách tiếp cận của Trump. Năm 2024, các đối thủ tiềm năng của Trump chắc chắn sẽ học được bài học, và ngay từ bây giờ họ cẩn thận xây dựng chính sách nhập cư của riêng mình. Ví dụ DeSantis tiếp tục tiến hành cuộc thập tự chinh kéo dài nhiều năm để cấm các “thành phố lều” ở Florida.
Cựu Phó Tổng thống Mike Pence, người thường đứng thứ ba trong các cuộc thăm dò của GOP, ủng hộ việc tiếp tục hoàn thành bức tường biên giới của Trump. Ngay cả bà Nikki Haley, cựu đại sứ Liên Hợp Quốc và là người nghiêng về ôn hòa, dù phản đối lệnh cấm nhập cư của Trump đối với các quốc gia đa số theo đạo Hồi nhưng lại tấn công Tổng thống Biden vì đề xuất “ân xá”. Bà cũng thúc đẩy việc tăng cường kiểm soát nhập cư trong thời gian làm thống đốc South Carolina.
Trump cũng đã mất lợi thế trong lĩnh vực kinh tế. Năm 2016, ông nổi bật so với các đối thủ trong đảng bằng cách bảo vệ An sinh xã hội và ủng hộ chăm sóc sức khỏe toàn dân. Nhưng khi nhiệm chức, ông lại thông qua các biện pháp bảo thủ cắt giảm thuế, chống lại chính sách GOP truyền thống.
Năm 2016, cuộc thăm dò của American National Election Studies (ANES) đã yêu cầu những người được hỏi đặt Trump và Hillary Clinton vào một hệ tư tưởng, từ cực kỳ tự do đến cực kỳ bảo thủ. Kết quả, đa số đánh giá Trump là người “hơi bảo thủ”, tức gần điểm trung tâm hơn bất kỳ ứng viên GOP nào trong 40 năm qua. Nhưng đến năm 2020, nhiều cử tri đã xem Trump là người bảo thủ hơn. Theo Alan Abramowitz, nhà khoa học chính trị tại Đại học Emory, sự thay đổi này một phần là do “hồ sơ” kinh tế bảo thủ của Trump. Các đảng viên GOP từng thích thú với đường lối kinh tế Trump nay không còn xem đường lối của ông tốt hơn của DeSantis hoặc Pence.
Nạn nhân của chính “sự độc đáo” của mình
Đáng chú ý nhất vị thế của Trump như người “chống lại bộ máy cũ kỹ” của GOP đã bị nhoà nhạt sau bốn năm cầm quyền. Trong năm 2016, một số lượng lớn đảng viên GOP có uy thế xem đảng của họ không còn “thuận lợi” như trước và hầu hết đều muốn đề cử một người ngoài cuộc. Chính sự bất mãn này đã giúp một người ngoại cuộc như Trump. Một nửa số đảng viên GOP cho rằng cánh đảng của Trump và bộ máy của ông đã sẽ tạo ra thay đổi.
Thăm dò mới cho thấy, hiện số đảng viên GOP đánh giá cao đảng của họ tăng hơn so với trước khi Trump tiếp quản. Trong phần lớn năm 2015 và 2016, chỉ có 50 đến 60% đảng viên GOP xem đảng của họ “thuận lợi”; nay, sau một số thăng trầm do, con số đó đã lên đến 75%! Nói rõ hơn là trong khi sự ủng hộ dành cho Trump giảm thì niềm tin vào đảng lại tăng.
Tiến tới cuộc tranh cử lần thứ ba có thể xảy ra của Trump vào Toà Bạch Ốc, Trump đang là nạn nhân sự thành công của chính mình: Bằng cách phục hồi GOP trong mắt cử tri GOP, ông đã làm mất danh hiệu “nhân vật phản diện hữu ích”. Hơn nữa, sẽ rất khó khăn cho Trump, người đã dành bốn năm bên trong Toà Bạch Ốc, để một lần nữa tuyên bố mình là “người bên ngoài” mà GOP cần để chiến thắng.
“Lời nói dối lớn” về “cuộc bầu cử bị đánh cắp” mà Trump thường nhắc đi nhắc lại cũng là con dao hai lưỡi. Kể từ khi rời Tòa Bạch Ốc, hễ có cơ hội là Trump lại tuyên bố ông mới là người chiến thắng hợp pháp vào năm 2020. Mới đầu, nó có vẻ hữu ích khi có đến 73% đảng viên Cộng hòa tin rằng Biden không thắng hợp pháp. Nhưng sau đó xuất hiện hai lực lượng chính: một bộ phận trong GOP tức giận đòi lật ngược cuộc bầu cử; và 1/4 cử tri của Trump khẳng định Biden đã thắng cử hợp pháp.
Theo cuộc thăm dò của Times-Siena, gần 1/5 số cử tri GOP đánh giá hành động của Trump vào ngày 6 Tháng Một đi xa đến mức “có thể đe dọa nền dân chủ của Mỹ”. Số cử tri này không đủ nhiều để ngăn Trump nhận được đề cử năm 2024 nhưng có thể là cơ hội cho một ứng viên khác ngoi lên.
Trong ba cuộc thăm dò liên tiếp của FiveThirtyEight-Ipsos, “gian lận bầu cử” chỉ được xem là quan tâm thứ hai trong cử tri GOP (khoảng 1/5 đảng viên GOP xem là quan tâm hàng đầu). Quan trọng hơn, Echelon Insights, một công ty phân tích và thăm dò ý kiến của GOP phát hiện ra có đến 40% đảng viên GOP xem việc Trump quá tập trung vào năm 2020 là lý do chính để họ bác bỏ ông ta vào năm 2024!
Nhưng đừng đánh giá thấp Trump
Thực tế cho thấy “Lời nói dối lớn” dù cũ vẫn có sức mạnh chính trị. Thực tế là nhiều đảng viên GOP đồng ý luận tội Trump về cuộc bạo loạn 6 Tháng Một tại Hạ viện đã thua tại các cuộc bầu cử sơ bộ trong đảng. Dân biểu Wyoming Liz Cheney, phó chủ tịch ủy ban ngày 6 Tháng Một của Hạ viện có nguy cơ thua cuộc bầu cử sơ bộ vào cuối tháng này. Hai dân biểu GOP từng bỏ phiếu luận tội Trump – Peter Meijer của Michigan và Tom Rice của South Carolina – cũng thua những đối thủ ủng hộ Trump. Hai dân biểu GOP ủng hộ luận tội khác -Anthony Gonzalez (Ohio) và Fred Upton (Michigan) – chọn nghỉ hưu thay vì tái tranh cử!
Nhưng một số GOP công nhận kết quả bầu cử như Thống đốc Cộng hoà tiểu bang Georgia Brian Kemp và Ngoại trưởng Georgia Brad Raffensperger, đã dễ dàng đánh bại những đối thủ vốn được Trump ủng hộ. Còn DeSantis, dù không khẳng định kết quả năm 2020 (tránh sự giận dữ của Trump lúc đó) nhưng cũng không bị ám ảnh về cuộc bầu cử. Theo cuộc thăm dò ý kiến mới nhất của RealClearPolitics, hiện vẫn còn 50% cử tri GOP được hỏi ủng hộ Trump và 24% cho DeSantis. 2/3 đảng viên GOP muốn đảng “đi theo sự lãnh đạo của Trump”.
Trump vẫn là nhân vật thống trị trong GOP và nếu cựu tổng thống dồn lực lượng tấn công Biden và quảng cáo cho thành tích của mình, ông có thể được đề cử. Nhưng tất cả những dẫn chứng trên cho thấy “gọng kềm” của Trump đối với GOP không còn như trước. Nếu các cử tri GOP tìm thấy một ứng viên đáp ứng được nhiều hơn cho “chủ nghĩa dân túy cánh hữu” của họ (đó là một người quyết liệt chống lại cánh tả) thì cựu tổng thống sẽ phải đối mặt với một mối đe dọa thật sự, nếu ông tiếp tục mon men lao vào đường đua tranh cử.
